Hra žada sej zmužitosć
Elewaj činohrajneho studija NSLDź hotujetaj so na premjeru „Makojčka“ jutře wječor w Budyskim Dźiwadle na hrodźe. Cordula Ratajczakowa je so z nawodu serbskeho dorostoweho studija Torstenom Schlosserom rozmołwjała.
Před něšto dnjemi sće sam premjeru měł, nětko mataj Wašej takrjec šulerjej Juliana Gruhnec a Richard Nowak swójsku před sobu. Kak spokojom sće z jeju wuwićom?
Stat měł spartu brunicy přewzać
Štwórte protestne wuchodźowanje iniciatiwneho zwjazkarstwa ,,Strukturnu změnu nětko – žane Wochozy II“ ma ludźi dale pozbudźić. 3. apryla pućuja zajimcy pod hesłom ,,Swjate su nam naše strony a wjeski“ wot Slepoho do Rownoho. Andreas Kirschke je so z iniciatorom Adrianom Rinnertom rozmołwjał.
Što je zaměr protestneho pućowanja?
A. Rinnert: Demonstrujemy za zdźerženje wsow wokoło Slepoho. Wone maja so ze swojimi wjesnymi zhromadźenstwami w přirodnej wokolinje zachować. Zdźeržeć měła so runje tak kultura ze Slepjanskej serbšćinu, tradicijemi a nałožkami. Tema protestneho wuchodźowanja je aktualniša dyžli prjedy.
Koncern Vattenfall chce brunicowu spartu předać. Kak realistiske to je?
A. Rinnert: Fakt je, zo nima Vattenfall dosć rezerwow. Wuhlady su tuchwilu jara špatne. Tak nima nichtó wulki zajim, wuhlowu spartu přewzać. Wotnětka budźe inwestor wjele pjenjez zasadźeć dyrbjeć, zo by so brunica hač do kónca wudobywać hodźała. Je jara wažne škody wobmjezować.
Kak měło dale hić?
Turizm maja hižo dlěje hač 90 lět
Jutry su zwjetša čas, hdyž w mnohich kónčinach prěnich dowolnikow wočakuja a hdyž so takrjec turistiska sezona započina. Tomu je tež w gmejnje Sprjewiny Doł tak. Wo tym je so Jost Schmidtchen z wjesnjanostu Manfredom Heinu (njestronjan) rozmołwjał.
Je poprawom znate, kak dołho organizowany turizm na dźensnišim teritoriju wašeje gmejny wobsteji?
M. Heine: Hižo jutry 1921 su Grodkowscy kanuća prěni raz po Sprjewi horje do Čelnoho jěli. Dźensa wotměwa so tale jězba stajnje zeleny štwórtk, ale po rěce dele. Naš hosćenc „K hamorej“ je wot 1977 oficialna stacija kanutow. Do toho bě to wjele lět hosćenc we wotbagrowanym Čelnom. Ale tež hewak su kanuća z Grodka rady do našeje kónčiny přijěli.
Čehodla?
M. Heine: Dokelž so Sprjejčanske holcy na trochu schowanym městnje rady w Sprjewi kupachu. Tam su 1980 postawu Wenusy wotkryli. Dźensa mjenujemy tele městno Wenusowu hórku.
Su so tež druhdźe w Sprjewi kupali?
Čuje so z městom dale zwjazany
Fotografije Rolfa Dvoraceka wo Budyšinje ze šěsć lětdźesatkow pokazuje Budyski muzej wot soboty we wosebitej wustajeńcy „Pytać za perfektnym wokomikom“. Axel Arlt je so ze znatym fotowym žurnalistom, kiž swjeći w aprylu 81. narodniny, rozmołwjał.
Je tale přehladka retrospektiwa?
R. Dvoracek: Zawěsće, wšako su fota z wjace hač 60 lět widźeć. Prěnje su z lěta 1958, poslednje wot loni. To dokumentuje puć, kotryž sym šoł. Sym cyle blisko z kameru wuwiće města dožiwił. Tak njemóžeš sej je jeno ze swójskeho pomjatka wotwołać. Pokazane fota će podpěruja so na wěste podawki znowa dopomnić, byrnjež dawno zabyte byli.
Fotowy žurnalist jako časowy swědk a dokumentarist. Kak je muzej tule koncepciju zwoprawdźił?
R. Dvoracek: Sym ze sobudźěłaćerjemi Budyskeho muzeja dosć spokojom. Woni su so jara prócowali, su při dźěle detailam swěrni wostali. Wustajeńcu wuhotowacy muzeologa Hagen Schulz je k fotam kaž tež k tam pokazanym nastrojam rešeršował a tójšto pozadkowych informacijow zezběrał, štož ja činił njejsym. To je so wulkotnje radźiło, a sym wšitkim jara dźakowny.
„Njemóžu to doskónčnje rjec“
Smolerjec kniharnja Ludoweho nakładnistwa Domowina (LND) wobsteji 4. měrca 25 lět. Přiležnosć to zhonić, kak jeje nawodnica Annett Šołćic na jubilej zhladuje. Axel Arlt je z njej porěčał.
Dźěłaće wot spočatka tu a sće wot februara 2002 načolnica kniharnje. Što Wam jubilej woznamjenja?
A. Šołćic: Začuwam wjeselo nad wjele knihami, kotrež su přez naše ruki tule w kniharni swojeho nadźijomnje spokojneho čitarja namakali.
Po starće na Pchalekowej 20 su rumnosće w domje LND wot lěta 2006 druhi wobchod. Kotra městnosć bu lěpje přiwzata?
A. Šołćic: Snano dźe so kupcam runje tak kaž mi: Njemóžu to doskónčnje rjec. Rumnosće, w kotrychž smy 1991 započeli, mějachu swoju přitulnosć bóle priwatneje atmosfery dla. Kupcy móžachu awto tež direktnje před kniharnju parkować a do njeje zastupić. Lěpšina w twarjenju LND je, zo je naš poskitk přehladny a přewidny na nimale jednej runinje. Wulke wokna zajimcam zmóžnjeja, naše wudźěłki tež wotwonka widźeć.
Kotre nazhonjenja maće w Smolerjec kniharni z młodymi kupcami/čitarjemi?
Kompjuterowa hra zwjazuje
Krabat II – serbsku kompjuterowu hru předstajeja w šulach jako medijopedagogiski projekt. Milenka Rječcyna je so z nawodu Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) Michałom Cyžom rozmołwjała.
Sće hižo a budźeće dale w serbskich šulach hru Krabat II předstajeć. Čehodla?
M. Cyž: Tale hra skići wjacore płoniny, na kotrychž móža so šulerjo wukmanjeć. To je mjez druhim na rěč słuchać abo teksty čitać. Hrajerjo trjebaja za rozrisanje hódančkow wulku sćerpnosć. Zdobom trenuja wosebje ći mjeńši, swoje zamóžnosće na žadanja z wobrazowki z pohibom ruki resp. porstow a z wužiwanjom myški reagować.
Sće so tež z wučerjemi rozmołwjeli. Kotre wuslědki z toho sobu bjerjeće?
RCW z nowym poskitkom
Budyski Rěčny centrum WITAJ přewjedźe lětsa prěni króć ferialny kurs serbšćiny za dźěći. Milenka Rječcyna je so z projektowej sobudźěłaćerku Michaelu Hrjehorjowej rozmołwjała.
Što su přičiny, tajkile kurs přewjesć?
M. Hrjehorjowa: Rozmyslowachmy wo tajkim projekće hižo dlěje. Próstwy staršich za tajkile kurs su stajnje a bóle přiběrali a my nětko na jich próstwy reagujemy. Doskónčny rozsud za kurs smy tworili po rozmołwje ze staršimi Drježdźanskeho towarstwa „Stup dale“.
Na koho so kurs měri a hdźe so wón wotměje?
M. Hrjehorjowa: Kurs přewjedźemy wot 29. měrca do 1. apryla 2016 w Budyšinje. Dokładna městnosć njeje hišće jasna. Rozmyslujemy wo tym, hač poskitk w bibliotece RCW, to rěka w Serbskim domje přewjedźemy abo druhdźe. Narěčane su dźěći w starobje wosom do dźesać lět, so na ferialnym kursu wobdźělić.
Čehodla wotměje so tónle kurs runje tydźeń po jutrach?
Projekt z wobzorom
Na Radworskej Serbskej zakładnej šuli předstajichu tele dny cuzorěčni asistenća šulerjam pod hesłom „Pućowanje po swěće“ swój kraj. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu projekta Constanzu Groß rozmołwjała.
Kotre su zakładne hódnoty projekta?
C. Groß: Mój zaměr je, zo so hosćićelske šule, w tym padźe Radworska, cuzorěčnym asistentam předstaja. Wšako lědma jedyn z wukrajnych hosći něšto wo Serbach wě. Dźe mi wo to, dźěćom na šuli wosebitosć swójskeje kultury a rěče wuwědomić, zdobom pak jim rěč a kulturu hosći zbližić.
Mjeztym sće druhi króć z cuzorěčnymi asistentami w Radworju a na dalšich šulach była. Kotre ma to wuskutki?
Na fachowy kubłanski dźeń
22. oktobra 2016 wotměje so w Chróšćanskej wjacezaměrowej hali „Jednota“ fachowy kubłanski dźeń na temu 2plus. Milenka Rječcyna je so z koordinatorom za serbske naležnosće z regionalneho zarjada Sakskeje kubłanskeje agentury Budyšin (SBAB) Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Štó su zarjadowarjo kubłanskeho dnja?
B. Handrik: Zamołwite za njón su sakske kultusowe zarjady, předewšěm kubłanska agentura a jeje Budyska wotnožka. Wšako je w koncepciji 2plus zapisane, zo ma SBAB dalekubłanja organizować.
Na njedawnym zeńdźenju Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny bě rěč wo tym, zo ma Rěčny centrum WITAJ zamołwitosć.
Serbska rejawe Łužicy po puću
Dlěje hač lěto hižo so sobuskutkowacy Lipšćanskeho projekta „Serbska reja“ prawidłownje zetkawaja. Wo aktualnym stawje skutkowanja a wo lětušich předewzaćach je so Cordula Ratajczakowa z Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak so projekt „Serbska reja“ wuwiwa?
G. Kliem: Naš hłowny zaměr je serbske reje wozrodźić, a to při čiłej hudźbje. Tydźensce zetkawaja so hudźbnicy, woni tworja žro. Za wosebite wustupy přidruža so jim nimo na reji zajimowanych rejwanski wučer Georgi Marinow z Drježdźan. Štož instrumenty nastupa, mamy nětko husle, kontrabas, dwě gitarje, akordeonaj, klarineće a ze srjedźowěka pochadźacu nyckelharpu, serbsce prajene klučowe husle. Wšitcy wězo přeco pódla njejsu. Na zakładźe Kraloweho huslerskeho spěwnika a Slepjanskeho spěwnika hrajemy delnjo- a hornjoserbske spěwy. Za nas je instrumentalizowanje hišće wažniše hač spěwanje. Mjeztym dosaha naš repertoire za dwě hodźinje live hudźby. Hrajemy wězo hłownje z hłowy, zo by hudźba žiwa skutkowała.
Spřistupnjeće swoje hudźbne aranžementy tež druhim?
