„Wšako wěm,zo sam njesteju“
Spočatk měrca su čłonojo towarstwa Serbski kulturny turizm (SKT) na wólbach w Slepom Domowinskeho referenta Pětra Brězana za noweho předsydu wuzwolili. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Kak sće k tomu přišoł, zastojnstwo nastupić?
P. Brězan: Dokelž mje kultura a turizm we Łužicy jara zajimujetej, sym so po naprašowanju rozsudźił nawodnistwo SKT přewzać. Dotalny nawoda Manfred Hermaš je druhich nadawkow dla funkciju złožił. Móžu so na předsydstwo spušćeć. Wšako wěm, zo sam njesteju.
Jako kajki turizm we Łužicy posudźujeće?
P. Brězan: Widźu wulki rozdźěl mjez Hornjej a Delnjej Łužicu. Delnja Łužica je turizm nastupajo jara aktiwna a tuž za nas Hornjołužičanow z přikładom. Tu dźě přeco zaso začuwaš, zo mnozy hišće tak prawje spóznali njejsu, kak wažny turizm je. Nadźijam so, zo móžemy w zhromadnym skutkowanju z Delnjej Łužicu dale doprědka kročić.
Čehodla turisća Serbow často jenož jako „jejka molowacy lud“ widźa?
Rusku wutrobu sej zdobyła
Wučerka na Serbskim gymnaziju Budyšin Alena Hiccyna je třeći króć k tomu přinošowała, zo so Slawiniada poradźi. Jamila Žurec je so z njej rozmołwjała.
Knjeni Hiccyna, kak sće wo projekće Slawiniada zhoniła?
A. Hiccyna: Jako studowach wučerstwo w Lipsku, mějach fachowu didaktiku pola profesorki Grit Mehlhorn, kotraž nastaja zhromadnje z pomocnikami nadawki za wobdźělnikow Slawiniady. Swoje zakónčace dźěło pisach runje na temu transferneho potenciala – to rěka, kelko lěpšin ma tón, kiž wobknježi jednu słowjansku rěč, w druhich rěčach. Runje to je ćežišćo Slawiniady.
Kotre nadawki sće dotal wukonjała?
A. Hiccyna: Na prěnjej Slawiniadźe w lěće 2014 sym w pozadku sobu skutkowała a serbskorěčne nadawki zestajała. Na druhej a nětko třećej Slawiniadźe podpěrach koleginy jako wučerka.
Što Was pohonja na tymle rěčnym seminarje sobu činić?
Chór Delany „tuchwilu mrěje“
Handrij Henčl, spěwar Serbskeho ludoweho ansambla a aktiwny spěchowar lajskeho wuměłstwa, złoži zastojnstwo wuměłskeho nawody Serbskeho muskeho chóra Delany. Bosćan Nawka je so z dirigentom wo tym rozmołwjał.
Knježe Henčlo, čehodla złožiće po šěsć lětach dirigentstwo chóra Delany?
H. Henčl: Najwažniša přičina je, zo njeje so mi poradźiło naš repertoire wobnowić a młodźinu wo tym přeswědčić, so pola nas angažować. Byrnjež tójšto spytał a ze stron předsydstwa podpěru měł, su někotři, wosebje starši čłonojo moje namjety a prócowanja wotpokazali. Wězo je přeco ćežko něšto noweho wuspytać a nawuknyć kaž tež ze starych zwučenosćow so wudobyć, hinaši puć pak njewidźu, ma-li chór přežiwić. A tuchwilu ćěleso mrěje. Rozsud, swój stólc młódšemu přewostajić, njebě lochki a njejsym přezbožowny, sym pak swój skutk zdokonjał a chcu so nětko hinašim nadawkam wěnować.
Maće hižo naslědnika? A jelizo nic: Kotru kwalifikaciju měł kandidat měć?
Garantija, to smy my sami
Čłon peticiskeho wuběrka Europskeho parlamenta Pál Csáky je njedawno z koleginomaj a tak wospjet Łužicu wopytał. Milenka Rječcyna je so z europskim politikarjom po nowinarskej konferency w Choćebuzu rozmołwjała.
Před lětomaj sće był na kongresu mjeńšinoweho zwjazkarstwa EFA w Budyšinje. Kotre změny sće mjeztym zwěsćił?
Pál Csáky: Widźu prócu ludźi w regionje za swoje prawa, na tamnym boku knježerstwo. Mějachmy zetkanja w ministerstwach w Podstupimje. Tema běše podpěra Serbow. Tójšto wšak Serbja hižo maja, štož za zachowanje rěče a kultury trjebaja. Su to mjez druhim dwurěčne napisy, šule, na kotrychž serbšćinu wuwučuja, a serbske medije. To je spomóžne. Podpěrujemy tele aktiwity a pytnu waš patriotizm. Na tamnym boku widźu a začuwam wulku njewěstosć Serbow. Nimaće, kaž my Madźarojo w Słowakskej, maćerny kraj a tak pobrachuje politiska, financna a intelektualna podpěra. Serbski lud je trochu samotny. Chcemy tuž naše dopóznaća wo wuprawje napisać, zo bychmy Serbow podpěrali, zo byšće dale mocy do přichoda čerpali. Wěm, zo njeje lochko, hdyž so mały lud asimiluje.
Trjeba dosć časa za rešerše
Spisowaćelka Lubina Hajduk-Veljkovićowa předstaji 6. měrca swoju runje w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu knihu „Módre buny“. Bosćan Nawka je so z awtorku rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was wabiło runje kriminalku napisać?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Mi so na žanru kriminalki lubi, zo zwjazuješ napjatu stawiznu z wěstej temu. Čitaš dale, dokelž chceš wědźeć, što je so dokładnje stało abo štó je to był. A při tym wotkrywaš cyle nowy swět.
Tónle žanr wšak w serbskej literaturje přehusto njenańdźeš.
L. Hajduk-Veljkovićowa: Dźensa je telko lokalnych krimijow, kotrež su we wěstej kónčinje zapołožene, čitam je zwjetša w němskej a mjeztym tež serbiskej rěči.
Sće mjezynarodnje wobwliwowana?
„Njeńdźe jenož wo nas“
Domowina a jeje pomocnicy zběraja ke kóždej składnosći podpisma za wobydlersku iniciatiwu Minority SafePack. Kak běži a kelko su zezběrali, wo tym je so Janek Wowčer z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom rozmołwjał.
Sće z mnóstwom w Serbach zezběranych podpismow spokojom?
D. Statnik: Mnozy su digitalnje podpisali, tež do zarjada Domowiny dochadźeja wšědnje lisćiny a podpismowe karty. Přiwšěm dotalne mnóstwo skerje njespokoja. Tuž prosymy kóždeho, zo by iniciatiwu podpěrał a tak dopomhał, prawa mjeńšin w Europje polěpšić.
Što je přičina, zo je dotal tak mało ludźi pola nas iniciatiwu podpisało?
D. Statnik: Dyrbiš tójšto informacijow dawać. Ludźo su skeptiscy wosobinskich datow dla. To móžu rozumić. Wuzběhnu hišće raz, zo dodźeržimy wšitke žadanja datoweho škita a zo so daty za ničo druhe njewužiwaja.
Čehodla měli Serbja abo Južnotirolčenjo iniciatiwu podpěrać. Wšako maja woni hižo poměrnje dobry mjeńšinowy škit?
Na kóncu je to rozsud koalicije
Sakska přistaja tuchwilu na šulach dwě třećinje přidružnikow a jednu třećinu wukubłanych wučerjow. W přichodnych lětach ma swobodny stat kóžde lěto potrjebu 1 500 do 2 000 wučerjow. Frakcija CDU w Sakskim krajnym sejmje je tuž za to, wučerjam hač do staroby 42 lět status zastojnika přizwolić. Šulskopolitiski rěčnik frakcije Lothar Bienst wotmołwja tu na prašenja Milenki Rječcyneje.
Čehodla faworizuje frakcija CDU, sakskich wučerjow na zastojnikow powołać?
L. Bienst: Byrnjež mnozy čłonojo frakcije wo zastojnstwje wučerjow přeswědčeni njebyli, je tónle krok wažna naprawa, wjace młodych ludźi za sakski kubłanski system nawabić, jich tu dźeržeć a nazhonitych wučerjow a nazhonite wučerki wróćo zdobyć.
Wostanje tomu tak, zo maja so nimo nowych wučerjow jenož ći jako zastojnicy powołać, kotřiž su młódši hač 42 lět?
L. Bienst: Haj, tuchwilny staw jednanjow na tej warianće bazuje.
Kotre rozsudne argumenty su k tomu wjedli?
Swójbam wjace poskićeć
Z nowym wodźacym motiwom „Tu so zbožo jewi“ wabi jězorinowy turistiski region wo hosći. Andreas Kirschke je z naměstnym jednaćelom turistiskeho zjednoćenstwa Łužiska jězorina Marcusom Heberlu wo pozadkach, zaměrach a wusměrjenju noweho marketingoweho koncepta porěčał.
Knježe Heberle, za čo steji wodźacy motiw „Tu so zbožo jewi“?
M. Heberle: Moto zwjazuje stawizny, přitomnosć a přichod regiona. Wusměrja so na žiwjensku kwalitu a wjeselo w přichodnej dowolowej kónčinje.
Bě nowy koncept nuznje trěbny?
M. Heberle: Haj, dotalny bě z lěta 2009. Ramikowe wuměnjenja su pak mjeztym změnjene. Po zesunjenju dna při Horjanskim jězoru w lěće 2010 su přeco hišće wulke přestrjenje zawrjene. Turistiska infrastruktura, poskitki kaž tež přeća dowolnikow su so změnili. Tomu so z nowym konceptom přiměrjamy. Wón płaći nětko dźesać lět.
Što su zaměry noweho koncepta?
Angažement přećiwo zabyću
Politisko-historiske kubłanje je Wojerowskim kubłanišćam wažne. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej Regionalneho dźěłanišća za kubłanje, demokratiju a žiwjenske perspektiwy Wojerecy/Wuchodna Sakska (RAA) za tajke projekty Eriku Xenofontov rozmołwjała.
Kotre projekty zaběraja so z politiskohistoriskim kubłanjom šulerjow?
E. Xenofontov: Tuchwilu mamy dwaj poskitkaj. Přez cyłe šulske lěto wotměwa so projekt „Přećiwo zabyću“, zaběracy so z nacionalsocializmom. Wosebje powabliwe je zarjadowanje, na kotrymž witamy časowych swědkow a jich potomnikow a jězba do Auschwitza. Dalši projekt wěnuje so dobje NDR. Tež do njeho su rozmołwy z časowymi swědkami a studijna jězba zapřijate.
Wšudźe je rěč wo trajnosći projektow, we wobłuku RAA tohorunja?
E- Xenofontov: Haj, zwěsćamy, zo přichadźeja na zarjadowanja husto młodostni, kotřiž su so před lětami sami na projektomaj wobdźělili. Woni angažuja so potom w towarstwach abo na projektach k temam, na kotrež towaršnosć zdźěla pozabywa.
Z partnerskimi předewzaćemi
Powołanskošulski centrum „Konrad Zuse“ (BSZ) we Wojerecach přeproša zajimowanych šulerjow a jich staršich zajutřišim, sobotu, na dźeń wotewrjenych duri. A činja to prěni raz po nowym koncepće. Ze šulskim nawodu Wolfgangom Gösselom je so Silke Richter rozmołwjała.
Kak dny wotewrjenych duri na kubłanišću wuhotujeće?
W. Gössel: Dotal smy młodostnym regiona wobšěrny kubłanski poskitk našeho BSZ předstajili. Kóždy kolega je wo tym rozmyslował, kak móže kubłanišćo tón dźeń wopytowarjam informatiwne a zajimawe być. Nam bě přeco wažne, zo sej hosćo naš dom jenož njewobhladaja, ale zo su aktiwnje zapřijeći a wo wukubłanju derje informowani.
Čehodla ma to lětsa hinak być?
