Bórze politiske zemjerženje?
Z prof. Wernerom Patzeltom (71), najznaćišim a najzwadnišim politologu zašłych lětdźesatkow w Sakskej, je so Marcel Brauman wo wuhladach w zwisku z lětušimi wólbami krajneho sejma rozmołwjał.
Po aktualnych woprašowanjach je bjezdwěla móžno, zo AfD a BSW zhromadnje wjace hač połojcu mandatow w přichodnym Sakskim krajnym sejmje dóstanjetej – što woznamjenja to za stabilitu našeho zwjazkoweho kraja?
W. Patzelt: Nad němskim zwjazkowym krajom, kiž ma wobmjezowane kompetency a podleža wobšěrnym zakonjam, móžeš tež z kompetentnym zarjadniskim jednanjom knježić. Potajkim njeměli móžneje instability krajneho knježerstwa dla hnydom instabilitu cyłeho kraja wočakować. Přikładaj za tajku situaciju stej Italska abo Belgiska.
Njeby so CDU potom při wuzwolenju přichodneho koaliciskeho partnera roztorhnyła: AfD jako partnera wuzamkuje, ale koalicija ze stronu Sahry Wagenknecht je najskerje mnohim čłonam CDU tež njepředstajomna …
Štož Wahl-O-Mat njeposrědkuje
Programatika kotreje strony so wosobinskim pozicijam najbóle zbliža? To so wolerki a wolerjo do wólbow Sakskeho krajneho sejma 1. septembra prašeja, kotřiž wuraznu preferencu za jednu stronu nimaja. Ale zdobom tajcy, kotřiž hišće chabłaju. Pomoc při tym skići Wahl-O-Mat krajneje centrale za politiske kubłanje w interneće. Wotmołwiš-li na 38 podatych towaršnostnje relewantnych prašenjow, změješ pozicije stron k tomu a poručenje, za mjenom kotreje móhł swój křižik na wólbnym dnju stajić.
Prašenja Wahl-O-Mata poćahuja so na přikład na kónc wudobywanja brunicy runje tak kaž na wutwar awtodróhi A 4 mjez Drježdźanami a Zhorjelcom, dodawanje brónjow do Ukrainy, načolne znamki na šulskim wuswědčenju, wjace chorownjow w zjawnej ruce abo hač dyrbja so policistki a policisća Sakskeje we wobłuku zawjazowacych dalekubłanjow přećiwo rasizmej sensibilizować. Jedyn za Saksku, ale tež za Braniborsku, specifiski wobłuk zamołwići krajneje centrale za politiske kubłanje wobkedźbowali njejsu: Prašenje nastupajo podpěru Serbow.
„Swět filmoweje hudźby“
W Drježdźanach wotměwa so tuchwilu Palaisowe lěćo. Na nim wustupi dźensa wječor 20 hodź., w Ostra-Domje Serbski ludowy ansambl (SLA). Liza-Marija Cyžec je so z rěčnikom SLA Stefanom Cušku, rozmołwjała.
Palaisowe lěćo je kruty wobstatk Drježdźanskeho kulturneho žiwjenja. Wo čim wuhotowarjam festiwala scyła dźe?
S. Cuška: Festiwal pod hołym njebjom skići pisany wuměłski program, z poskitkami, kotrež sahaja wot kultury hač ke kubłanju, z čitanjemi, wuměłstwowymi wustajeńcami kaž tež koncertami klasiskeje a načasneje hudźby.
SLA so wospjet na festiwalu wobdźěli. Što wopytowarjam poskićiće?
S. Cuška: Publikum dožiwi na Palaisowym lěću koncertnu galu z hudźbnymi titulemi filmow, musicalow a kina na temu „Swět filmoweje hudźby“. Přihladowarjow překwapimy ze słuchanskim dopominanjom na njezapomnitych rjekow Hollywooda a Broadwaya. Forrest Gump, James Bond, Titanic – wšitko je pódla! Budźe to wulki dyrdomdej. Dźe wo dramu, romantiku a sciencefiction. Potajkim mamy poskitk za kóždeho.
Sće rjekł, zo budźe to koncertna gala. Na čo smědźa so wopytowarjo wjeselić?
Přićahliwosć zwyšić
Dźensa je sakski kultusowy minister Christian Piwarz (CDU) zakładnu šulu w Malešecach wopytał a tam něhdźe sydom milionow eurow „ćežki“ šek přepodał. Milan Pawlik je so z Malešanskim wjesnjanostu Matthiasom Seidelom (CDU) rozmołwjał.
Kak zhladujeće jako wjesnjanosta na spěchowanje zakładneje šule we Wašej gmejnje?
M. Seidel: Nad schwalenej financnej podpěru so wězo jara wjeselu. Wěm, kak požadane tute srědki mjez sakskimi šulemi su a kak dołha lisćina požadarjow lěto wob lěto je, wšako je naša gmejna nošer zakładneje šule.
Jako zamołwići gmejny sće hižo dołho planowali, stejnišći wyšeje šule w Malešecach a zakładneje šule w Barće mjez sobu wuměnić. Je tutón fakt schwalenje srědkow wowliwował?
Serbske kupki zachować
Serbja w Radworju zhladuja z wulkej starosću na połoženje w zakładnej šuli. Wospjet bě minjene lěta přemało serbskich dźěći, kotrež móhli swójsku rjadownju wutworić. Radwor je w Hornjej Łužicy kupa maćernorěčnych Serbow. Tak to tež jako Bronjanka přisłušaca Radworskej gmejnje začuwam. Stajnje zaso dyrbimy wo serbske rjadownje wojować. Minjene lěta bě tole wuspěšne. Fatalne pak je, zo dyrbi scyła k tomu dóńć.
Z mosta skočić njetrjebamy
Sće wot tuchwilneho wólbneho boja runje tak přemóženi kaž ja? Štož w přihotach wólbow Sakskeho krajneho sejma 1. septembra wobkedźbuju, dopomina mje skerje na kónčne sceny filma „Titanic“. Tam hraješe kapała swoje štučki, byrnjež so łódź hižo strašnje nachilała. Na kóncu rjekny nawoda hudźbnikam: Bě mi wulka česć, z wami hudźić směć. Potom bu ćma.
Tajku ćmu wuprudźa wólbny widejo Zelenych, kotryž je tež internetnje přistupny. Tam připowědźa młoda žona na struchłe wašnje kónc – demokratiskeho – swěta, hdyž ludźo 1. septembra Zelenych njewola. Potom móhło so wšitko w hrózbje skónčić. W pozadku jewja so hrožo Putin, zničena přiroda, palace so lěsy a hewrjekacy prawicarjo.
Tajki stres sej sakska SPD njenačini. Wona přilubja na swojich plakatach „sylne hospodarstwo“ a žada sej 15 eurow minimalneje mzdy. Wočiwidnje maja so socialdemokraća po wašnju zwjazkoweho kanclera Olafa Scholza, kiž tež po najhóršich wólbnych poražkach tak čini, jako njeby so ničo stało.
Dušacy kašel – trajacy problem
W Sakskej přiběraja pady dušaceho kašela w poslednich lětach masiwnje, wosebje pola dźěći a młodostnych. Wo přičinach, rozrisanjach a problemach je so Maximilian Gruber ze serbskej dźěćacej lěkarku Jadwigu Wałdźinej rozmołwjał.
Tuchwilu je w Sakskej 663 wosobow na dušacy kašel schorjenych. To je wo wjele wjace hač loni w samsnym času. Na čim to zaleži?
J. Wałdźina: Smy tuchwilu generelnje jara chorowaći, wšako je korona swoje slědy zawostajiła. Wšelakore chorosće howrja tuchwilu paralelnje a tuž njeje naš imunitny system cyle tak fit. W najlěpšim padźe njezačuja inficěrowani swoje infekcije přejara, hdyž su šćěpjeni. Přiznać dyrbju, zo njeje, wosebje za młodostnych a dorosćenych, přelochko dušacy kašel zwěsćić, dokelž tukaja mnozy ludźo spočatnje skerje na druhu infekciju. Pola dźěći je to lóšo, dokelž nimaja prosće telko chorosćow. Problematiska pak chorosć w dźensnišim času njeje. Je to jenož hišće chorosć, kotraž so spěšnje rozpřestrěwa. Kóždy čłowjek móže wjacore razy w swojim žiwjenju na njej schorjeć, to je zakładny problem.
Kapałnik – inženjer – hudźbnik
Dźensa swjeći w Choćebuzu komponist a něhdyši rozhłosowy hudźbny redaktor Ulrich Pogoda swoje sydomdźesaćiny. Narodninar, pochadźacy ze znateje Njekelic hudźbneje swójby w Kulowje, běše krótki čas kapałnik w Drježdźanach. Dalše dobre zakładne hudźbne kubłanje zmóžni so jemu na hudźbnej šuli we Wojerecach. Po abiturje pak absolwowaše najprjedy studij twarstwa w Choćebuzu a dźěłaše na to jako projektowy inženjer. Paralelnje wukmanješe so w Choćebuzu a na Wysokej šuli za hudźbu we Weimaru předewšěm na klawěrje a w spěwanju kaž tež w hudźbnej teoriji a kompoziciji, wurunawši sej tak puć k powołanskemu hudźbnikej. W lěće 1985 sta so z rozhłosowym hudźbnym redaktorom a producentom w Choćebuzu.
Ulricha Pogodowe najwažniše twórby sahaja do časa wróćicy lětstotka. Tak bu jeho „Reja marionetow za smyčkowy kwartet“ w lěće 1989 w Drježdźanach prapředstajena. A w slědowacych lětach njepředstajachu so jeho kompozicije najwšelakorišeho razu jenož w Choćebuzu a Budyšinje, ale tež w Podstupimje, Berlinje a samo w posaarskim Saarlouisu.
Njewidźa, ale tola widźa
Lilo Nöske přewodźa studentow Choćebuskeje uniwersity při tym, sej rumy a w nich skutkowace zwuki wotkryć. Milenka Rječcyna je so z architektku rozmołwjała.
Što wjedźe Was do Łužicy?
Lilo Nöske: Zhromadnje z Adrianom Dorschnerom, kiž je hóstny profesor na BTU w Choćebuzu a swojim kolegu Zeno Schnelle, zbližimy studentam architektury mjez druhim poměr mjez rumami a w nich skutkowacymi zwukami.
Sće podłu Jawory pućowali a sej statoki w Pěskecach a Njebjelčicami wotkryli. Što su Wam wone sposrědkowali?
Lilo Nöske: Wjesce a statoki dopominaja mje prawdźepodobnje na wjes w Nižej Bayerskej, w kotrejž bydlu. To zwisuje z wjesnej atmosferu ale tež ze zaćišćom, zo poskića wuskosć mjez wsami cyle wosebitu zhromadnosć. To je w městach cyle hinak, štož tež w Choćebuzu nazhonjam.
Kotre zapopadnjene abo nazhonjene zwuki su Was wosebje narěčeli?
Wólby w Sakskej: Škit a stabilita?
Njebychu-li Serbja w zańdźenosći kraloswěrni byli, njeby so serbski lud na načasnej demokratiji wobdźěleć móhł – Serbstwo by runja wšěm druhim zapadosłowjanskim kmjenam dawno zahinyło, kotrež su so z wyšnosću bóle bojownisce nasadźowali. A přěhrali. Najebać to njetrjechi, zo namóc ženje ničo wuskutkowała njeje – USA su dołho najsylniša móc na swěće byli, dźakowano najsylnišemu wójsku. A hladajo na bližace so wólby prezidenta USA so bojimy, zo škit a kryw tuteje wulkomocy zhubimy. Tež w serbskimaj zwjazkowymaj krajomaj so na wólby hotujemy a so prašamy: Štó je dźensa škitnik našeho ludu?
