Nowi Serbja witani?
Lětuša serbska debata so štwórtk w 19 hodź. w Budyskim Serbskim domje z temu „Noworěčnicy: Wutrobnje witani?! 100 000 Serbow a kak dale?“ zahaji. Z moderatorkomaj dr. Lubinu Malinkowej a dr. Theresu Jacobsowej je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Zestawa ludźi na podiju slubi wšelaki wid na temu: Koho stej přeprosyłoj?
Dr. Lubina Malinkowa: Wažne namaj je, wid noworěčnikow zapřijeć. Wjeselimoj so tuž, na podij Annu-Rosinu Wjeselinu witać. Ju někotryžkuli z filma „Pola nas rěka wona Hanka“ wot Grit Lemke znaje. Tež Budyska fararka dr. Cornelia von Ruthendorf-Przewoski hižo něšto lět serbsce wuknje. Tuchwilu wuwučuje na Serbskim gymnaziju nabožinu a jeje dźěći chodźa do serbskich šulow. Chcemoj so jeju prašeć, što k wuknjenju serbšćiny wabi a při tym pomha. Zdobom chcemoj zhonić, z kotrymi ćežemi so bědźitej.
Hudźba je same wuměłstwo
„Cuzy ptak“ rěka němy film, kotryž předstaji Serbski ludowy ansambl sobotu w ramiku swojeje serije „Dohlady“. Hudźbu za film improwizować budźe pianist Paul Bernewitz. Wo zarjadowanju je so Maximilian Gruber z wuměłcom rozmołwjał.
Čehodla sće sej runje němy film za předstajenje wuzwolił?
P. Bernewitz: Za němy film zajimowach so hižo w dźěćatstwje. Tute wuměłske filmy su mje wosebje zajimowali, dokelž su hudźbu za film stajnje hakle potom skomponowali, hdyž bě film hižo hotowy. Tohodla je tuta hudźba same wuměłstwo. Wčera sym so z Danielom Kubickom rozmołwjał, kotryž budźe do spočatka filma přednošować. Wón mi praješe, zo je zapřijeće „němy film“ poprawom zamylace, wšako njeběchu filmy ženje něme. W ramiku swojeho studija w Lipsku sym improwizaciju za hudźbu němeho filma separatnje nawuknył. Tohodla sym nětko wosebje wjesoły, zo móžu prěni raz wuspytać, kak to je jako aktiwny pianist němeho filma.
Kak sće so filmej z lěta 1911 hudźbnje zbližił?
To trěbne z rjanym zwjazała
Na schadźowanku serbskich lajskich dźiwadłowych skupinow přeprošuje Kulowske Bratrowstwo sobotu do Sulšec. Z hłownej zamołwitej Sonju Hrjehorjowej je so Maximilian Gruber rozmołwjał.
Schadźowanku za lajske dźiwadłowe skupiny dotal njeznaju. Kak je ideja za to nastała?
S. Hrjehorjowa: 1997 běše poslednja schadźowanka serbskich lajskich dźiwadłowych skupinow w Lejnje. Zhromadnje smy sebi potom prajili, zo by tajke zetkanje zabawneho razu poprawom zaso raz něšto rjaneho było, zo by wěsta wuměna nastała, wšako so hižo nětko stajnje z druhimi skupinami wuměnjamy. Jako běchu zaso spěchowanja programa Simul+ a myta Załožby wupisane a dokelž trjebachmy jako Bratrowstwo nowu techniku za wobswětlenje, sej myslach, zo hodźało so to ze schadźowanku zwjazać. Na to sym woboje do jednoho projekta spletła a to trěbne z tym přijomnym zwjazała. Z wobeju spěchowanskeju horncow smy tež fenk spěchowanja dóstali, tak móžemy sej techniku a zetkanje popřeć.
Z kotrym wočakowanjom sće wječor organizowała?
Budźće aktiwni – wozjewjejće wideja
Koordinator projekta LUCIJA Michał Cyž je tydźenja wozjewił, zo Youtube nětko „serbsce rěči“. Što to woznamjenja a kak je k tomu dóšło, wo tym je so Milan Pawlik z nim rozmołwjał.
Z dalšimi angažowanymi Serbami prócujeće so hižo wjele lět wo integrowanje serbšćiny na wulkich digitalnych platformach. Kak sće to za Youtube nětko docpěli?
M. Cyž: Koncern Google, kotremuž Youtube přisłuša, njepodawa žanužkuli kontaktnu móžnosć, zo bychmy někoho direktnje w tym nastupanju narěčeć móhli. Na našim pytanju za pućemi so z Google skontaktować, smy samo mejlki z próstwu wo podpěru do Vatikana pósłali. Wotmołwy dóstali njejsmy. Na mjezynarodnej fachowej konferency w Parisu, lětsa kónc februara, je koordinator za digitalizaciju pola Załožby za serbski lud Daniel Zoba připadnje z Google-sobudźěłaćerjom do rozmołwy přišoł a temu narěčał. Tón serbskemu fachowcej mjez druhim zdźěli, zo Serbja a serbska rěč koncernej njeznate njejsu, a slubi jemu, zo temu zamołwitym dale da. Što je skónčnje k wuspěchej wjedło, pak njeje jasne.
Serbska pčólnica pyta młodych zajimcow
Při krasnym nalětnim wjedrje su tež pčołki zaso aktiwne. Z Katrin Matkec, kotraž je loni předsydstwo Serbskeje pčólnicy přewzała, je so Weronika Žurowa rozmołwjała.
Što je Serbsku pčólnicu loni zaběrało?
K. Matkec: Smy prawidłownje zetkanja za mjezsobnu wuměnu kaž tež dalekubłanja organizowali, tute nic jenož za našich pčołarjow, ale tež za dalšich zajimcow. Nowe předsydstwo dachmy do towarstwoweho registra zapisać. Při tej składnosći smy wustawki změnili. Nětko móžemy tež zajimcow wot 12 lět přiwzać, staj-li staršej z tym přezjednaj. Z tym chcemy zajim za pčołarstwo budźić, kiž je za našu přirodu přewšo wažne. Štóž chce so nam přidružić, njech so pod přizjewi.
Kelko čłonow maće?
K. Matkec: Ličba čłonow bě w poslednich lětach z něhdźe 44 pčołarjemi konstantna. Serbscy pčołarjo pochadźeja wot Šunowa přez Radwor hač do Wotrowa a Chrósćic. Nimale połojca je młódša hač 50 lět, najmłódši je 25. Cyłkownje maja naši čłonojo něhdźe 330 ludow.
Kak často so zetkawaće?
Statnik: To mje jako Serba zluda
Wo konkluzijach z wólbow zwjazkoweho sejma je so z Dawidom Statnikom, předsydu Domowiny, Marcel Brauman rozmołwjał.
W zdźělence Domowiny po wólbach rěkaše: „Wjeselimy so, zo su demokratiske strony wjetšinu přiwabili.“ Z wozjewjenjow prezidija Domowiny zašłych měsacow wuchadźeše, zo AfD a BSW do kruha tutych stron njesłušatej. Wonej pak stej we wólbnym wokrjesu Budyšin I 53 procentow hłosow dóstałoj. Kak pohódnoćiće rezultat wólbow w našej domiznje?
D. Statnik: Zasadnje witamy, zo je wólbne wobdźělenje jara wysoke. Starosćimy so pak, zo so přiběrajcy strony wola, kotrež zhromadne towaršnostne žiwjenje wohroža. To mje jako Serba wězo zluda. Ćim wažniše je, zo so jako Domowina dale jasnje za naše zaměry a naš serbski přichod angažujemy.
Loni sće wospjet zjawnje prajił, zo křesćanske nastajenje wotumej za AfD zadźěwa. Hladajo na aktualne wuslědki ma AfD tež w katolskich Serbach procentualnje wjele wjace wolerjow hač po cyłej Němskej: Su po měnjenju Domowiny Serbja so křesćanstwa wotrjekli?
Šoferojo měli zwučować
Pomocne systemy w awće běchu tema wčerawšeje Budyskeje akademije. Milenka Rječcyna je so z docentom Dietmarom Zanke, technologu za transport a trenarjom za jězbnu wěstotu, rozmołwjała.
Na zarjadowanju na Budyskej dualnej wysokej šuli sće jězbne asistentne systemy předstajił. Kotre su wosebje wažne?
D. Zanke: Hłowne přičiny za wobchadne njezboža su spěšnosć, překročenje dowoleneje spěšnosće kaž tež njedosahacy wěstotny wotstawk. Tuž su jězbne asistentne systemy dźeń a wunošniše. To su system přećiwo blokowanju (ABS), elektroniske programy za stabilizaciju (ESP), někotre připrawy za rjadowanje spěšnosće (ACC), měrjenje wotstawka abo asistentne systemy za nuzowe borzdźenje.
Woteběra trěbnosć tajkich systemow z widom na stupacu elektromobilitu kaž tež na systemy za awtonomne jězdźenje?
D. Zanke: Njerozeznawamy jězdźidła po wužiwanju ćěriwow. Jězbne asistentne systemy so runostajnje za wšitke technologije wužiwaja. Wuhotowanske rozdźěle jewja so w produkciji a w klasach jězdźidłow.
Kak wažne su tute systemy hladajo na dźěći a seniorow?
Wjele šulerjow pomoc wužiwało
Bórze dyrbja maturanća swoje matematiske kmanosće w pruwowanju dopokazać. Torsten Laszczewski podpěruje wjele šulerjow Serbskeho gymnazija ze swojim AKO-kursom při přihotach pruwowanja w matematice. Vanessa Žurec je so z nim rozmołwjała.
Kelko šulerjow serbskeho gymnazija wobdźěli so lětsa na AKO-kursu?
T. Laszczewski: Kurs běži nětko hižo 18 lět a w přerězku wobdźělatej so něhdźe dwě třećinje maturantow. Lětsa so něhdźe 40 šulerjow Serbskeho gymnazija, kotřiž su do štyrjoch skupin rozdźěleni, na přihotowanskim kursu matematiki (AKO) wobdźěla. Mjeztym mamy hižo 800te přizjewjenje. Lětuše pruwowanja wotměwaja so jara zahe a dokelž kurs tři měsacy traje, smy z přihotami hižo w januaru započeli. Tole zmóžnja dołhodobny a dokładny přihot na pruwowanja. Kurs wopřijima něhdźe 40 hodźin a sym jara wjesoły, zo šulerjo tež sobotu a njedźelu z dobrej naladu a motiwaciju sobu činja.
Čehodla trjeba po wašim měnjenju telko šulerjow přidatnu pomoc?
Lóšt na dalši kurs zbudźić
Kónc tydźenja přewjedźechu we Wojerowskim Domowinskim domje dwudnjowski crashkurs serbšćiny za započatkarjow, kotryž je sobudźěłaćer projekta ZARI – syće za regionalnu identitu a serbsku rěč Julian Nyča organizował. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Běše to prěni crashkurs serbšćiny, kotryž je projekt ZARI wuwił a poskićił?
J. Nyča: Je to druhi kurs w tutym formaće. Móhłrjec prěni test smy loni w decembrje přewjedli. Na nim pak stej so nažel jenož dwě wosobje wobdźěliłoj.
Kelko ludźi je so tónraz wobdźěliło, zwotkel su přišli a maće hižo wothłós?
J. Nyča: Kónc tydźenja mějachmy šěsć wobdźělnikow. Z tym smy spokojom, hladajo na maksimalnu móžnu ličbu wosom wosobow. Nimo kursista z Japanskeje, kotryž w Lipsku studuje, wobdźělichu so zajimcy z Hornjeho kraja, z katolskeje Hornjeje Łužicy kaž tež z Wojerowskeje a Malešanskeje kónčiny. Wothłós smy direktnje abo indirektnje jara pozitiwny ze stron wobdźělnikow dóstali.
Što je hłowny zaměr kursa a kak sće jón natwarili?
Serbšćina zwonka Łužicy
Bernadet Krawžina bydli ze swojej swójbu w Berlinje. Julius Paška je so składnostnje jutřišeho dnja maćeršćiny z młodej maćerju rozmołwjał, kotraž wšědnje serbuje.
Čehodla sće so rozsudźiła Łužicu wopušćić, hačrunjež sće maćernorěčna Serbowka?
B. Krawžina: Smy přećahnyli, dokelž skići Berlin wjac dźěłowych móžnosćow. Smy wo tym přeswědčeni byli, zo je město zajimawe a z tym tež dźěłowe městna.
Kak husto rěčiće hišće serbsce?
B. Krawžina: Rěčimy wšitcy w swójbje serbsce. To rěka mój muž a ja, z našimi třomi dźěćimi. Mamy mało serbskich přećelow tu w Berlinje, z kotrymiž serbujemy. Smy-li we Łužicy, potom přewažnje serbsce rěčimy.
Čujeće so hišće wěsta při nałožowanju maćerneje rěče?
B. Krawžina: Ja swoju maćeršćinu wšědnje wužiwam, to rěka, zo so tež wěsta čuju. Pisam sej wšědnje ze swójbnymi a přećelemi serbsce. Čitam tež wšědnje swojim dźěćom serbske powědančka.
Wobknježa Waju dźěći serbsku rěč?
