Wo knihach a kniharni (14.09.18)
Po tym zo bě Serbska protyka 2016 w Drježdźanach po puću, bu za aktualne wudaće dalša metropola zwonka Łužicy wuzwolena, a to stowěžata Praha. Kaž redaktor Pětr Šołta w předsłowje prawje zwěsća, bě Praha Serbam hižo lětstotki dołho město sonow a wočakowanjow. Tuž so tam ze serbskimi temami jenož tak mjerwi. Wo tym móža so čitarjo za někotre dny sami přeswědčić, hdyž nowa protyka wuńdźe. W njej zhonimy na přikład wot Edmunda Pjecha, kajki wliw je čěske kralestwo na Hornju Łužicu w srjedźowěku a zažnym nowowěku měło. Jana Tischerová wěnuje so skutkowanju rězbarja Maćija Wjacława Jakule. Franc Šěn pak rysuje situaciju Serbskeho seminara před sto lětami a jeho zawrěće po znowazałoženju Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa. Petr Kaleta rozprawja w swojim přinošku wo spočatkach serbskeho towarstwa „Adolf Černý“ a Timo Meškank zhladuje na Prahu jako městno eksila za Serbow do Druheje swětoweje wójny. Su to podawki, kotrež šěršemu čitarstwu cyle wěsće znate njejsu.
Wo knihach a kniharni (10.08.18)
Přichodny tydźeń wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina nowa kniha basnika a spisowaćela Benedikta Dyrlicha. Je to prěni dźěl wobšěrneje awtobiografiskeje twórby z titlom „Doma we wućekach“, w kotrejž rysuje Dyrlich z putacymi wurězkami z dźenikowych zapiskow, listow a pojednanjow mězniki a etapy swojeho žiwjenja kaž tež wobstejnosće w kraju, wosebje w Serbach.
Prěni dźěl dwudźělneje twórby wobjednawa lěta 1964 do 1989. Hač jako student teologije a filozofije w Erfurće, jako hladar chorych w Kamjenicy, jako student dźiwadłowych wědomosćow w Lipsku, jako dramaturg při Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle w Budyšinje abo jako talentowany młody basnik, husto dyrbješe Dyrlich njesměrnje wojować, zo móhł po swojim puću dale kročić, dokelž jemu kamjenje do puća walachu. Čitar zhoni, kak wobćežne za awtora bě, po złoženju studija w Erfurće zdobyć nowu powołansku perspektiwu. Zhoni tež, kak wobchadźeše serbske nakładnistwo z młodym awtorom, kiž po swojim, nic po „zwučenym“ wašnju basnješe.
Wo knihach a kniharni (27.07.18)
Bychmy-li so dźesać lubowarjow Alfonsa Frenclowych knihow za jich najlubšimi wurězkami prašeli, bychmy bjezdwěla jara wšelake wotmołwy dóstali. A wšitke bychu swoje woprawnjenje měli. Wšako je rodźeny Róžeńčan swojich čitarjow pospochi ze swojej wědu, swojimi temami a swojej jasnej, ale přiwšěm poetiskej rěču zahorjał, pozbudźał a k rozmyslowanju pohnuwał.
Wo knihach a kniharni (13.07.18)
Kaž je skoro wšudźe přate, knježi tež w lektoraće LND wěsty porjad. Njeměnju z tym, zo leži kóžda akta na swojim městnje, ale rěču wo kompetencach a zamołwitosćach. Kóždy z nas lektorow je specializowany na wěsty žanr, w kotrymž so wosebje derje wuznawa, hdźež ma najlěpši přehlad wo wotpowědnej literaturje, hdźež znaje swojich awtorow, fotografow, ilustratorow a wě wo wosebitych paslach nastupajo produkciju swojich knihow.
Wo knihach a kniharni (22.06.18)
Prózdniny steja před durjemi, čas wodychnjenja a wočerstwjenja, čas pućowanja a nadźijomnje tež čas čitanja. W LND je dypkownje k spočatkej prózdnin nowa kniha za čitarjow wot 14 lět wušła: „Łójerjo sonow“ rěka fantastiska stawizna z pjera Jěwy-Marje Čornakec. Awtorka je sej tak tež sama són wo swójskej knize za dorosćacych čitarjow spjelniła. Štóž jeje tworjenje sćěhuje, wě, zo je rozestajenje z dóńtom čłowjeka, z jeho duchom a dušu tema, kotraž ju zaběra a so w jeje tworićelskim dźěle wotbłyšćuje. W nowej stawiznje chce Čornakec předewšěm čitarjow narěčeć, kotřiž maja žiwjenje před sobu, a jim nastorki k rozmyslowanju wo tym dać, kak wowliwujomny čłowjek je a kotre wuskutki jeho jednanje ma. Za to je sej napjatu stawiznu wumysliła. Figurje Krabata a Čorneho młynka, kotrejž spisowaćelku wot dźěćacych lět přewodźatej a fascinujetej, zbudźa wona na přewšo wušikne wašnje k nowemu žiwjenju.
Wo knihach a kniharni (01.06.18)
Lětnje prózdniny so z wulkimi kročelemi bliža a što drje je rjeńšeho, hač sej zhromadnje z dźěćimi swoju dowolowu knižnu lekturu wupytać směć. Zo je tež dorosćenemu dobytk, sej jónu knihu za młodostnych do kófra tyknyć, dopokazuje loni w samsnym času wušła kniha Jasminki Petrović „Lěćo za započatkarjow“, kotruž je Lubina Hajduk-Veljkovićowa zeserbšćiła. Ćim bóle, je-li dowolowy cil Chorwatska abo samo kupa Hvar.
Wo knihach a kniharni (11.05.18)
„Dobra kniha wotewěra čitarjej nowe, napjate swěty. Mjeztym zo čitar ćišćany dyrdomdej ‚dožiwja‘, so cyle njewědomje jara wobšěrnje wužaduje a spěchuje. Słowo- skład, wužiwanje rěče a zamóžnosć koncentracije su wažne faktory, kotrež so přez aktiwne rozestajenje z pismom pozitiwnje wobwliwuja a přiběraja“ (Rejzka Delenkec, „Čitanje je za dušu, štož je gymnastika za ćěło“, w: Serbska šula 2/2009, str. 53).
Hač wědźachu to hižo stari Egyptowčenjo? Znate znajmjeńša je, zo wužiwachu woni papyrusowe róle, kotrež mamy za najstarše předchadniki dźensnišeje knihi. Prěnje dopokazy pochadźeja z 3. lěttysaca do Chrystusa. Wot 1. lětstotka po Chrystusu sćěhowaše tak mjenowany Codex. Tón wobsteješe z wjacorych worštow pergamentoweje papjery, kotraž bu na woběmaj stronomaj popisana, sfałdowana a spočatnje z banćikom zwjazana, pozdźišo na stabilniše wašnje a z krućišej wobalku.
Wo knihach a kniharni (20.04.18)
„Nad Sprjewju wisaše mła, rozpřestrěwaše swoje porsty po cyłej dolinje. Wysoko nad njej włačachu so jimaj njeličomne awtowe swěcy napřećo. Ludźo z wokolnych wsow jědźechu po mosće do města na dźěło.“
Wo knihach a kniharni (23.03.18)
Serbski institut je w swojim Małym rjedźe wudał „Kito Lorenc – Personalna bibliografija“. Zestajer Franc Šěn je 164 stron wopřijacy zešiwk do 16 wotrězkow rjadował a tež mjenowy register podał. Nowe je wuhotowanje mjeztym 28. zešiwka.
Najnowša zběrka Benedikta Dyrlich „Grüne Hasen dampfen ab – Geschichten“ je w Ludwigsburgskim nakładnistwje Pop wušła. Wosebje hnujaca je powědka „Drježdźany mojeje maćerje“.
Dieter Kalka je spisał roman „Sudička“. Serbska holca bu před wjace hač tysac lětami ze słowjanskeje wsy mjez Łobjom a Solawu rubjena a do Wolina zawlečena. Po oraklu tamnišeho wyšeho měšnika je Sudička ta wuzwolena, kotraž móže słowjanske kmjeny před zahubu wuchować. Přetož jenož wona ma za to trěbnu „jednotu“. W recensijach wopisuja roman jako wuběrny, pytacy za korjenjemi słowjanskich Serbow a jich stawiznow.
Wo knihach a kniharni (02.03.18)
Minjenu wutoru je wušła nowa serbska kriminalka z titlom „Módre buny“. Spisała je ju Lubina Hajduk-Veljkovićowa, najwuznamniša zastupjerka młodeje generacije serbskich spisowaćelow – potajkim tamnych, kotřiž njejsu hišće Abrahama wuhladali. Je wšak w Serbach tak, zo słušeš do abrahamin k młódšim a hakle po nich k starym zajacam. Štož jeje bibliografiju nastupa, pak móhli Lubinu Hajduk-Veljkovićowu bjeze wšeho tež k poslednim ličić.
Hižo 1998 wuńdźe, hišće pod holčim mjenom Šěnec, jeje prěnička, zběrka basnjow „pjatk haperleje“. Sćěhowachu mjez druhim 2006 jeje prěnja kriminalka „Pawčina złósće“, 2009 zběrka powědančkow „Cuze zynki“, spisana hromadźe z mandźelskim Dušanom, a 2014 kniha za dźěći „Za wšě pady přećelki“.
Kaž mi awtorka wuzna, lubuje krimije a tohodla je rady tež nadawk přewzała, putacy błótowski krimi Beaty Mičerlichoweje do hornjoserbšćiny přełožić, wón je 2013 pod titlom „Mortwa w grobli“ wušoł. Putaca je tež dźěćaca kniha Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje „W putach Čorneho pana“, w kotrejž wopisuje dyrdomdej hólcow, kotrajž smětaj w lětnich prózdninach prěni raz samaj w lěsu přenocować.
