Chłóšćić haj, ale nic jenož
W Ralbicach ma dipl. med. Gerd Jahny swójsku lěkarsku praksu. Internist je runja swojim kolegam, domjacym lěkarjam, wustojny w najwšelakorišich medicinskich wobłukach. Měrćin Weclich je so z nim wo chłóšćenju rozmołwjał.
Móže to strowe być, štož ludźo na dohodownych wikach zjědźa a wupija?
G.Jahny: Zasadnje njeje to njestrowe. Wšako měli to rozumnje činić. A poprawom tež nješkodźi, hdyž jónu přez postronki bijemy a raz dwaj nopaškaj horceho wina pijemy, k tomu poprjančki a praženu kołbasku jěmy. Njestrowe jenož je, činimy-li to přehusto.
Tež na wjesnych a druhich swjedźenjach so wjele pije a jě. Je to „zadźerženske wašnje w zhromadnosći“?
G. Jahny: Zasadnje je to woprawdźe skupinska dynamika. Ta nas často zawjeduje tak činić kaž druzy, zo njebychmy zboka stali. We wokolinje kaž na adwentnych wikach su tež wónje a aromy, kotrež so wupřestrěwaja. To wuwabja apetit. Jěmy rady tučnišo a wjace słódkeho, štož pak ćěło scyła njetrjeba.
Pomha běhać punty wotbyć?
Na slědach swjateje Borbory
Hórnikečanska energijowa fabrika chce klětu zajimcow přeprosyć, so na slědy swj. Borbory we Łužicy podać. Cordula Ratajczakowa je so z kuratorku Barbaru Brunner rozmołwjała.
Što je Was inspirowało, tajku turu poskićeć?
B. Brunner: We wobłuku rešeršow za wosebitu wustajeńcu, kotraž je pola nas hač do 4. junija přistupna, rozsudźich so wuskušować, kak je Borbora w našej kónčinje zastupjena. Z toho nastachu pokiwy za wulěty, kotrež móže sej wopytowar přehladki jako pohladnicu sobu wzać, zo móhł so sam na puć podać. Tak zrodźichmy ideju, wotpowědnu turu poskićeć, na kotrejž wodźimy zajimcow w běhu dnja wot jednoho městna na druhe. Stawizny wo jednotliwych postawach swjateje Borbory we Łužicy skića napjate stawiznički.
Na kotrych městnach je swjata swoje slědy we Łužicy zawostajiła?
Wědomostnicy wuwiće wobwliwuja
Njedawna wuprawa delegacije Łužiskich Serbow do Waliziskeje je mjez wobdźělnikami trajny zaćišć zawostajiła. Dr. Fabian Jacobs z Budyskeho Serbskeho instituta je na někotre prašenja Milenki Rječcyneje wotmołwił.
Kak widźiće poskitk Domowiny, so pola druheje mjeńšiny rozhladować?
Dr. F. Jacobs: Sym jara dźakowny, zo smědźach jako zastupjer Serbskeho instituta skupinu přewodźeć. Předewšěm spodobał je so mi perfektny přihot programa. Tak bě móžno w krótkim času kompleksny dohlad do waliziskeje mjeńšinoweje politiki kaž tež do přichoda rěče a kultury dóstać.
Byšće sej dalše wuprawy přał a čehodla?
Pozicija skrućena
„Dlěje traje, wjetši wuspěch.“ Tele stare prajidmo na lětušu rozprawu wo zwoprawdźenju wustawkow wo zachowanju, spěchowanju a wuwiću serbskeje rěče a kultury w Budyskim wokrjesu jenož zdźěla přitrjechi. Na nju je zjawnosć po prěnim přizjewjenju něhdźe pjeć měsacow čakać dyrbjała. Za dlijenje hač do kónca lěta njejsu wšudźe w Serbach zrozumjenje měli. Wšako złožuje so tale winowatosć na wobzamknjenje sejmika. Wokrjesnym radźićelam minjenu póndźelu dwě rozprawje předpołožić resp. podać, to wopokaza so pod wobsahowym aspektom jako wuspěch.
Nós začuwa, ličby rozsudźeja
Za wobydlerjow Ralbic njeje so tónle tydźeń přederje započał. Rozjimanje znapřećiwjenjow k planowanemu powjetšenju tamnišeje kormjernje swini bě za nich wšo druhe hač spomóžne. K terminej w Kamjenskej wotnožce krajnoradneho zarjada bě nimale 200 znapřećiwjenjow dóšło. Zwjetša měrjachu so wone přećiwo poćežowanju přez smjerd a přidatny wobchad nakładnych awtow. Ale kóždyžkuli argument Ralbičanow mějićeljo kormjernje z pokazku na zakonje, na dowolene ličby nakładnych awtow, na wočakowane dny smjerda atd. wotwobarachu. Mějach zaćišć, zo Dawid přećiwo Goliatej wojuje: delanska gmejna z dwěmaj zastupjerjomaj na jednym a po wšěm zdaću financnje sylny předewzaćel z prawiznikomaj a wěcywustojnymi na tamnym boku.
Rólu dodawarjow bóle wustajić
Na kóncu Smolerjoweho lěta je Měrko Šołta serbsku zjawnosć z nowym widom na Smolerjowe „Pěsnički“ překwapił. Cordula Ratajczakowa je so z publicistom-slědźerjom rozmołwjała.
Čehodla sće so z „Pěsničkami“ zaběrał?
M. Šołta: Hižo dlěši čas mi napadny, zo njebě hišće nichtó zakładnu publikaciju serbskeho wozrodźenja dokładnje analyzował. Pytnych to při lětdźesatki trajacym wobchadźenju z nimi. A jako so mje redaktorka Rozhlada wopraša, hač njemóžu jej něšto přidźěłać, započach ze skoro lěto wužadacym dźěłom.
Kak hódnoćiće zajim za Smolerja?
M. Šołta: Mam zaćišć, zo so tajke wažne róčnicy z wulkim hołkom a tołkom swjeća, kritiske rozestajenja pak witane njejsu. Naši oficialni – funkcionarojo, zamołwići a sobudźěłaćerjo serbskich institucijow, wědomostnicy a wučerjo – chcedźa radšo swjedźenske narěče a hódne swjatočnosće měć. „Njech wostanje wšo tak, kaž smy to zdawna zwučeni – změny jeno znjeměrnjeja.“
Sće so na nowe žórła złožował?
Diplomatisce wušiknje jednać
Koncern Łužiska energija hórnistwo a milinarnje AG (LEAG) je so k zamołwitosći napřećo serbskej ludnosći we Łužicy wuznał. To je derje tak. Što pak to konkretnje rěka, zamołwići njerozłožichu.
Jasne je, zo płaći zrěčenje wo spěchowanju, kotrež je Domowina lěta 2007 z Vattenfallom wujednała, jenož hišće hač do kónca lěta 2017. Nadźija, zo LEAG „serbske wobydlerstwo w brunicowym regionje při zachowanju a wuwiwanju socialneje a etniskeje identity“ dale podpěruje, je wulka, předewšěm mjez serbskimi zamołwitymi. Wšako móža na mnohe wuspěchi skedźbnjeć, kotrež je spěchowanje hižo wunjesło. Bjez nich njeby serbskosć w brunicowych kónčinach hižo tajka była, kajkaž dźensa je. Za klětu je hižo jasne, štó něšto z fondsa dóstanje. 38 próstwow wo spěchowanje su přiwzali. Z kelko pjenjezami je spěchuja a kelko LEAG župje za spěchowanje serbskeje rěče a kultury lětnje přewostaji, je wšak hač do dźensnišeho wulke potajnstwo. Fakt pak je, zo su runje z tymile pjenjezami tójšto na dobro serbskosće zeskutkownili.
Ratar, pčołar a kulturnik
Daloko znaty a woblubowany je Konječan Jan Šołta, kotremuž su dźensa mnozy k 75. narodninam gratulowali a so jemu za njesebične a njesprócniwe skutkowanje na dobro druhich dźakowali.
Jubilar narodźi so 9. hodownika 1941 serbskej swójbje w Salowje. Nan pak we wójnje padny. Z pjeć lětami zastupi Jan Šołta w Koćinje do šule, wot 5. lětnika chodźeše do Kulowskeje šule. Hižo za šulski čas zeznajomi so z ćežu ratarskeho dźěła, jako dyrbješe 16 hektarow wulke ratarstwo sobu wobhospodarić. Na Wojerowskej ratarskej šuli zakónči wukubłanje na ratarja a dźěłaše sobu w domjacym ratarstwje. 1959 nuzowachu mać do prodrustwa. Byrnjež to njerady činił, so Jan Šołta jako 18lětny ratarskeho dźěła wzda a zasłužeše sej wšědny chlěb we Wojerowskej twarskej uniji. Na to překubła so na powołanskeho šofera. Po nanuzowanej słužbje we wójsku dźěłaše wón w Salowskej cyhelnicy, hdźež je mjez nimale bjezwuwzaćnje serbskimi kolegami hač do zawrjenja małeho zawoda w lěće 1970 dźěłał. Jeho lubosć k ratarjenju pak njehodźeše so podusyć.
Filmej serbsku dušu spožčić
Po njedawnej premjerje synchronizowaneho filma „Peeweeje – mišterstwa na lodźe“ wuńdźe nětko tež wotpowědna DVD. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z Michaelu Hrjehorjowej, kotraž stara so w Rěčnym centrumje WITAJ wo synchronizaciju filmow.
Kak nasta ideja, filmy synchronizować?
M. Hrjehorjowa: Nastork dał je jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, kiž bě wjacore lěta čłon Rozhłosoweje rady MDR. W tym zwisku wopytowaše wón filmowe festiwale, tež „Šibałc“ w Kamjenicy, a nawjaza kontakty. Tele styki su so wuwili, a wupytamy filmy z festiwalneho programa. Mjeztym smój z Michałom Cyžom z Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala štyri hrajne filmy synchronizowałoj.
Po kotrych kriterijach filmy wuzwoliće?
Žiwjenske wašnje wobchowała
Na 7. dołhej nocy krótkofilmow załožby za wuměłstwo Saksko-Anhaltskeje minjeny tydźeń w Halle předstaji Frauke Rahr wurězk ze swojeje filmoweje dokumentacije „Wopyt w domiznje“ wo Rownjance. Cordula Ratajczakowa je so z absolwentku Halleskeje Wysokeje šule za wuměłstwo Burg Giebichenstein rozmołwjała.
Kajki bě wothłós na předstajenje?
F. Rahr: Něhdźe 200 přihladowarjowtam bě. Mějach zbožo, zo su mój film jako prěni pokazali. Tuž bě kedźbnosć ludźi jara wulka. Bě wjele přikleska; w přestawce dóstach hnydom prěni wothłós, přewšo pozitiwny. Sym jara spokojom, zo je so wšitko tak derje radźiło.
Čehodla sće film wjerćała?
