Lóštnje na znate wašnje
Lajska dźiwadłowa skupina Šunow-Konjecy předstaji sobotu ze swojej nowej inscenaciju „Ludźo, njedźiwajće so“ hornjoserbsku prapremjeru. Bosćan Nawka je so z nawodu cyłka Danielom Wjenkom rozmołwjał.
Knježe Wjenko, što móžeće nam wo razu a wobsahu hry přeradźić?
D. Wjenk: Jedna so wo komediju, w kotrejž so wjacori mužojo prawidłownje zetkawaja, zo bychu rozmyslowali, kak móhli – tak chcu to raz rjec – swoje hobbyje najlěpje pěstować. A wězo hraje naša „stara Rosa“ znowa wažnu rólu.
Kelko předstajenjow planujeće?
D. Wjenk: Prapremjera budźe sobotu wječor w Šunowskej Fabrikskej hospodźe. Po tym pokazamy hru hišće dźewjeć króć na serbskich wsach.
Kelko hrajerjow na jewišću skutkuje?
D. Wjenk: Dohromady tam tónraz dźesaćo z nas agěruja. Přiwšěm su wšitcy čłonojo – tuchwilu 25 – zapřijeći. Tak staraja so někotři wo zwukowu a swěcowu techniku, tamni wo suflěrowanje abo simultany přełožk do němčiny.
Kak dołho sće za inscenaciju zwučowali, a štó je so wo wuhotowanje starał?
Wot bratrow we wěrje wuknyć
Korle Awgusta Kocorowy „Serbski rekwiem“ zaklinči njedźelu, 10. nazymnika, w 16 hodź. w Ketličanskej cyrkwi, skutkowanišću něhdyšeho tamnišeho kantora a serbskeho narodneho komponista. Z widom na to je so Axel Arlt z Elisabeth Süßmitt, fararku Ketličansko-Nosačanskeje wosady, rozmołwjał.
Što Wam to woznamjenja, zo so 1894 nastata twórba do Ketlic wróći?
E. Süßmitt: Kocor bě 36 lět kantor našeje wosady. Rekwiem dokónči wón 1894, hižo na wuměnku. Móhła sej předstajić, zo hladaše Kocor nastupajo předstajenje na swoju cyrkej, w kotrejž bě tak dołho skutkował. Wjeselimy so, zo „Serbski rekwiem“ nětko tu přednjesu.
Kak daloko sće so do wosadnych serbskich stawiznow hižo zanurić móhła?
E. Süßmitt: Ze serbskeho pozadka, kotryž tale wosada ma, dźensa mało začuwam. Na starej Nosačanskej cyrkwinskej šuli čitaš napis „Pas moje Jehnjata“. Tam sym znajmjeńša na serbsku rěč storčiła. Sama pochadźam z Drježdźan a mějach do tohole farskeho městna jenož mało kontakta ze serbstwom. K ordinaciji lěta 2011 je mi Bukečanski farar Thomas Haehnchen wězo hnydom serbski Wótčenaš darił.
Čěskich zajimcow informować
Studenća wučerstwa z čěskeho Plzenja přijědu na ekskursiju do Łužicy. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitym za serbske šulstwo w Budyskej regionalnej wotnožce Sakskeho krajneho zarjada za šulu a kubłanje Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo studenća z Čěskeje sem přijědu?
B. Handrik: Wot lěta 2016 mamy plan, zdobywać wučerjow z Čěskeje republiki za Łužicu. Bohužel njebě naprawa dotal wuspěšna dosć. Je tuž wažne w Čěskej sylnišo wo Serbach a dwurěčnym kubłanju informować. Sym tam k wšitkim wučerskim wukubłanišćam styki nawjazał. Z uniwersitami w Praze, Plzenje a Ústíju nad Labem nastachu konkretne projekty. Dojednali smy so na to, přewjesć ekskursije za studentow wučerstwa do Łužicy. Ći prěni z Plzenja přijědu přichodny tydźeń na štyri dny sem. Na fachowej konferency 2plus 9. nowembra w Chrósćicach njezměja woni jeno składnosć připosłuchać, ale móža so ze serbskimi wučerjemi rozmołwjeć. Je jara trjeba, zo nawjazamy wosobinske zwiski a zo móža so studenća wobhonić.
Kotrym wobsaham so fachowa konferenca wěnuje?
Serbski film na Berlinali?
Na Choćebuskim filmowym festiwalu, wotměwacym so wot 5. do 10. nowembra, poskići sekcija „Heimat – Domownja – Domizna“ dohromady 15 paskow. Z kuratorku dr. Grit Lemke je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Na čo móžemy so w Choćebuskej filmowej sekciji „Domizna“ wosebje wjeselić?
Ze spěwomaj jara zwjazana
Składnostnje 75. narodnin a prěnich posmjertnin Detlefa Kobjele chcetej chór a orchester Serbskeho ludoweho ansambla komponista z wopomnjenskim koncertom přichodnu srjedu w Budyšinje a dźeń na to w Choćebuzu počesćić. Tam chce Lara Valeska Kobjelic někotre twórby swojeho dźěda přednjesć. Cordula Ratajczakowa je so ze 24lětnej, blisko Podstupima bydlacej sopranistku rozmołwjała.
Jako wnučka komponista wulce njepřekwapja, zo sće so ze spěwarku-sopranistku stała. Kajki pak bě Waš wosobinski puć k hudźbje?
Narodnu drastu kruće zakótwić
Mějićelka Wojerowskeho Wjacsławkec drastoweho domu Kirsten Bejmina słuša k sobuzałožerkam loni wutworjeneho Serbskeho drastoweho foruma. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Bejmina, što za forumom tči?
K. Bejmina: Zakładnu mysličku zrodźichmy w našim towarstwje za hajenje regionalneje kultury w srjedźnej Łužicy. Społnomócnjena za serbske naležnosće wokrjesa Budyšin Regina Krawcowa je ideju podpěrała. Tak bu forum 2018 załoženy. Hłowny wotmysł je wobchować fachowu wědu. Wšako su poslednje awtentiske nošerki serbskeje drasty mjeztym wšitke zemrěli a njemóža wědu wo njej tuž dale dawać. Je potajkim „pjeć po dwanaćich“ a dyrbimy nuznje jednać. Po prěnim kursu „Kak dźěćatko prawje hotować“ w našej nowej drastowej komorje smy so rozsudźili, dalše kursy poskićeć.
Štó so na forumach wobdźěla?
K. Bejmina: Powšitkownje je tak, zo je forum wšěm zajimcam zbliska a zdaloka wotewrjeny.
Jedyn z kursow rěkaše „Hawba, načołko a hrjebičko“. Što sće tam wobjednawali?
Poradźowarjo za wuběrki pytani
Wo dalšim skutkowanju serbskeho dźěłoweho kruha je Axel Arlt rěčał ze społnomócnjenej za serbske naležnosće wokrjesa Budyšin Reginu Krawcowej.
Je gremij hižo započał dźěłać?
R. Krawcowa: Přihoty hišće chwilku traja. Termin prěnjeho posedźenja gremija je 27. nowembra.
Domowina je pjeć Serbow delegowała. Su frakcije wokrjesneho sejmika swojich zastupjerjow-radźićelow hižo pomjenowali?
R. Krawcowa: Dotal stej jeno frakciji CDU a Lěwicy swojich zastupjerjow pomjenowałoj. Tamni bohužel hišće nic. CDU je mjena štyrjoch wokrjesnych radźićelow zapodała: Dawida Statnika, kiž přisłušeše dźěłowemu kruhej za SWZ hižo w minjenej wólbnej dobje, zastupuja wjesnjanostaj Rakec, Sven Nowotny, a Radworja, Wincenc Baberška, kaž tež Budyski měšćanosta dr. Robert Böhmer. Za Lěwicu steji znowa Hajko Kozel k dispoziciji. Jeho skutkowanje je so w zańdźenych pjeć lětach w tym wuznamjeniło, zo je so z wobstajnymi naprašowanjemi wo polěpšenje strukturow w krajnoradnym zarjedźe a we wokrjesu prócował.
Što maće za trěbne, zo by so wobdźělenje ze stron frakcijow polěpšiło?
Kupcy přednoški k medicinje derje přiwzali
Budyska Měšćanska apoteka je minjene tydźenje wjacore přednoški wo lěkowanju a alternatiwnych metodach přewjedła. Z wobsedźerku lěkowarnje w centrumje sprjewineho města Sylwiju Jancynej je so Janek Wowčer rozmołwjał.
Štó je mysličku zrodźił přednoški k alternatiwnemu lěkowanju přewjesć, skerje wy jako apoteka abo waši kupcy?
S. Jancyna: Mysličku smy mjez kolegowkami zrodźili. Mamy mjenujcy hižo wot junija tohole lěta před apoteku twarnišćo. Tuž smy wo tym rozmyslowali, kak a z čim móhli swojich kupcow dale k nam wabić. Wuslědk bě rjad přednoškow k alternatiwnej medicinje.
Kelko přednoškow sće přewjedli?
Wšitcy měli wo wótčincach wědźeć
Annika Jähn z Klóšterskeje Noweje Wsy je šulerka Wyšeje šule „Korla Awgust Kocor“ Kulow. Wona bě wobdźělnica projekta župy „Michał Hórnik“ wo Jakubje Barće-Ćišinskim. Milenka Rječcyna je so ze 16lětnej młodostnej w Pančicach-Kukowje rozmołwjała.
Kak dołho hižo serbšćinu wuknjeće?
A. Jähne: Na šuli mam serbšćinu mjeztym dźesać lět. Na zakładnej šuli běch w serbskej rjadowni. Sym pak tež hižo do toho rěč wuknyła. Chodźach do Němčanskeje pěstowarnje „Pumpot“.
Maće w swójbje serbskorěčne korjenje?
A. Jähn: Ně, scyła nic. Našej staršej scyła serbsce njemóžetaj. Jeničce někotre wobroty, kaž ,Božemje‘ abo ,Witajće k nam‘. Kaž prajene, móžetaj zakładne słowa. Wšako njejstaj wot doma serbšćinu wuknyłoj. Mój mjeńši bratr Tamino pak na Kulowskej Krabatowej zakładnej šuli tohorunja serbšćinu wuknje. Tež wón je w Němcach do pěstowarnje chodźił.
Z kotreje přičiny staj staršej Waju na serbšćinu słałoj, tež hdyž z njej poprawom scyła žadyn zwisk nimataj?
Muka w nowym wudaću
„Statistika Łužiskich Serbow“ Arnošta Muki (1854–1932) ma přichodny tydźeń w němskim přełožku w LND wuńć. Kajki wuznam kniha dźensa ma, wo tym je so Cordula Ratajczakowa z přełožerjom dr. Robertom Lorencom rozmołwjała.
Čehodla sće 133 lět staru knihu přełožił?
R. Lorenc: „Statistika“ je jedyn z najwažnišich tekstow sorabistiki, kiž njebě dotal přełoženy. Nimo toho eksistuje jenož prěni nakład z 19. lětstotka. Poprawom pak słuša tež k zakładnym tekstam němskeje ludowědy. A dokelž žadyn přistup k serbskej statistice njemějachu, njejsu němscy ludowědnicy ju tež na wědomje brali. Nimo toho trjeba kóždy, kiž so we Łužicy za domiznowědu zajimuje a serbšćinu njewobknježi, tule knihu, kotraž wopisuje serbsku Łužicu na proze industrializacije.
Što namaka čitar w knize?
