3. meje bu w Budyskim Serbskim muzeju wotewrjena wustajeńca słowjenskeho wuměłca-fotografa Karla Vouka pod hesłom „Satkula – Abo (s)two-r(jen)a krajina“. Alfons Wićaz je so z nawodnicu muzeja Christinu Boguszowej wo přehladce rozmołwjał.
Kak je wustajeńca zaběžała a sće z dotalnym wopytom spokojom?
Ch. Boguszowa: Na kóždy pad smy z dotalnym wopytom spokojom, wšako je přehladka tež do našeje stajneje wustajeńcy zapřijata, do kotrejež přeco wopytowarjo přińdu. Tuž sej woni tule wosebitu wustajeńcu sobu wobhladaja.
Što je wosebitosć přehladki a pozbudźuje wona k rozmyslowanju?
„Hamorska gmejna měła Bjerwałdski jězor dale wuwiwać. Tu chcył swójske akcenty zapřijeć“, praji Mario Weier. Wochožan wjedźe hižo dwanaće lět swójsku twarsku firmu ze 17 přistajenymi. Šěsć lět je wón w swojej wsy wjesny předstejićel. 7. junija nastupi wón za Hamorske wolerske zjednoćenstwo k wólbam Hamorskeho wjesnjanosty.
Najwažniše je 39lětnemu hospodarske spěchowanje. Komuna ma tři płoniny za inwestorow. Za nich chce Mario Weier předewzaćelski běrow wutworić, kotryž měł poradźować a přewodźować, ale tež zwisk k zarjadnistwam wudźeržować. „Zo bychmy płoniny lěpje zwičnili, móhli prospekt za zaměrne wabjenje inwestorow zestajeć“, rjekny Wochožan. Inwestorow pak chce wón tohorunja za Delnjowujězdźanski hród, za točernju a za Dannenbergski dom pytać.
Zwjazk serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow je jara aktiwne towarstwo. Njedawno su w Pólskej po puću byli. Wo tym je so Jan Kral z předsydku zwjazka Moniku Cyžowej rozmołwjał.
Što bě zaměr ekskursije do Pólskeje?
M. Cyžowa: Ekskursija bě planowany dźěl našeje lětneje dźěławosće. Smy w Świebodzicach wopytali zawod Termet, kotryž zhotowja termy za płun a wodu k tepjenju. Tam zeznachmy nowu formu integrowanja přistajenych do zawodnych zakładow a rozsudow. Zawod je akcijowe towarstwo a přistajeni su akcionarojo a maja tak bjezposrědnje wliw na wuwiće zawoda, kotryž swoje wudźěłki do 28 krajow eksportuje.
Kak sće runje na tutón zawod přišli?
M. Cyžowa: Čłon našeho zwjazka Tomaš Rječka je hižo 20 lět w Pólskej předewzaćelsce aktiwny. Ma tež k zawodej Termet dobry kontakt a tuž je nas tam sposrědkował. Wodźenje po zawodźe zmóžni našim čłonam dohlad do předewzaćelskeho a technologiskeho dźěła w pólskim metalotwarskim zawodźe z mjezynarodnym wusměrjenjom.
Kak dołho sće w Pólskej byli a što sće wosebite dožiwili?
Pančicy-Kukow (SN/MWj). Na knižnej polcy mnohich serbskich domjacnosćow drje přidruži so přichodnje kniha, kotraž měješe wčera w awli Šule Ćišinskeho w Pančicach-Kukowje premjeru. Tam předstajichu w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu a wot Baćonskeho fararja Gerata Wornarja wudatu knihu „Ze žohnowanjom na puć“. Wón kaž tež jednaćelka LND Marka Maćijowa a lektorka Katrin Čornakec witachu mjez wjace hač 60 wopytowarjemi mnohich z dohromady 30 awtorow, kotřiž w knize wo swojich dožiwjenjach a začućach při putnikowanju k 26 hnadownym městnam po cyłej Europje rozprawjeja.
Pozitiwnje přemóženi su čłonojo wólbneho wuběrka, kotřiž staraja so wo wólby přichodneje Rady za serbske naležnosće w Braniborskej. Čehodla? Ličba próstwow wo připósłanje wólbnych podłožkow je wulka. Z tajkim připóznaćom njeje nichtó ličił. Mjeztym je wjace hač 1 200 próstwow do běrowa wólbneho wuběrka w Choćebuzu dóšło. Zawěsće budźe jich hišće wjace. Wšako je posledni termin zapodaća k zapisanju do wolerskeho zapiska přichodny pjatk, 24. meje.
Z chronistom być je čestne, ale zamołwite dźěło. Wšojedne hač dokumentuješ dźěławosć towarstwa, zawoda abo gmejny – wšo to žada sej pilnosć, wědu, přehlad a wóčko za wšitke podawki we wotpowědnym přirjadowanym wobłuku. Chroniki běchu hižo w starowěku pisali a tak podawki w časowym slědźe rjadowali. Bjez nich njebychu swětowe stawizny nastali a nazhonjenja, kotrež přeco zaso pomhaja přichod dale tworić. Kóžda chronika je tuž wěsty kamušk wulkeho stawizniskeho mozaika. Tole płaći za gmejnskich runje tak kaž za wjesnych chronistow w dwurěčnym regionje Łužicy. Derje, zo su stajnje zaso dobrowólni a zwólniwi, kotřiž swój swobodny čas a zwjetša tež priwatne srědki za tele čestnohamtske dźěło wopruja.
Dźiwadłowa skupina korutanskeho Słowjenskeho kulturneho towarstwa Šentjanž/Swjaty Jan budźe kónc tydźenja z hosćom we Łužicy a předstaji pjatk w Chróšćanskim Hórnikowym domje kruch „Vaje iz sedenja/Zwučowanja sedźenja“. Chróšćanska dźiwadłowa skupina jich podpěruje, z kotrejež předsydku Garbrielu Lebzynej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kak je kontakt nastał?
G. Lebzyna: Toni Bruk poby loni w Korutanskej a bě zwisk posrědkował. Skupina měješe zajim, Łužicu wopytać, a tuž sym so pola našich čłonow w decembru wobhoniła, hač nochcyli słowjenskich lajskich dźiwadźelnikow tule na městnje podpěrować. A naši njeběchu wotchileni. Zo by so wuprawa tež wudaniła, su sej dołhi kónc tydźenja wokoło Božeho spěća wupytali. Toni Bruk je za nich program zestajał. Woni přenocuja w Smochćicach a wopytaja Drježdźany, Zhorjelc a Budyšin kaž tež nimo Chrósćic hišće Pančicy-Kukow a Róžant.
Štó skupina Teater Šentjanž je a što woni pjatk předstaja?
Hdyž dźensa před 70 lětami zastupjerjo Wehrmachty bjezwuměnitu kapitulaciju fašistiskeje Němskeje w Berlinje-Karlshorsće z ameriskim, britiskim a francoskim wójskom kaž tež z Čerwjenej armeju podpisachu, zakónči so najhrózbniši kapitl młódšich europskich stawiznow. Najwjetše wopory přinjesli běchu ludy Sowjetskeho zwjazka. To je dopokazane. Mamy so tež kóždemužkuli pospytej wobarać, tule historisku wěrnosć po aktualnym politiskim dobrozdaću přeinterpretować abo samo sfalšować chcyć – prosće respekta před milionami woporow a njesměrnymi zničenjemi dla.
8. meja 1945 je Serbam dźeń wuswobodźenja z nacionalsocialistiskeho potłóčowanja. Najpozdźišo wot lěta 1937, jako bruni mócnarjo wšu serbskosć zakazachu, tak tež Domowinu a Serbske Nowiny, bě dospołnje jasne: Planowachu naš mały lud wutupić. Rozmyslujemy dźensa scyła hišće wo tymle předpisanym dóńće? Wobaj stawizniskej podawkaj mamy sej tuž do swojeho narodneho wědomja kruće zašćěpić. Z maćernym mlokom měłoj so wonej přichodnym generacijam dale dawać.