Na twarstwje so wjele změniło
Twarski zawod Šćěpana Deja z Radworja zhladuje tele dny na 20lětne wobstaće. Bianka Šeferowa je so z předewzaćelom wo wužadanjach a dobrotach samostatnosće rozmołwjała.
Čehodla sće so zesamostatnił?
Š. Dej: Znaty bě twarsku firmu wotewrěł a pytaše dalšeho, kiž chcył z nim hromadźe dźěłać. Dźesać lět smój zhromadnje twarske nadawki wukonjałoj, doniž wón hinašich zamołwitosćow dla předewzaće njewopušći. Tak je přistajeny jeho městno přewzał. Firmu smój před 20 lětami we woprawdźe jara ćežkim času załožiłoj. Wot toho časa je so mnoho změniło. Prěnje lěta dźěłachmoj jenož w Drježdźanach. Hakle minjene lěta a nětko mamoj nadawki w bjezposrědnjej bliskosći.
Kajke nadawki to su a kotre su Wam wosebje w pomjatku?
Š. Dej: Twarimoj cyłe domy, wot zakładneho kamjenja hač k wutwarej. Započałoj smój w suchotwarje. Jedne z najrjeńšich nadawkow bě, wuhotować cyrkej Našeje knjenje w Drježdźanach. Dalšej zajimawej twarnišći běštej Zeleny wjelb Drježdźanskeho hrodu a Muzejowa kupa w Berlinje. Tam dóstachmoj wosebite twarske dźěła jako podpředewzaćelej.
Rjane, ale tež struchłe podawki
Tele dny je prěni zwjazk dopomnjenkow spisowaćela Benedikta Dyrlicha „Doma we wućekach“ wušoł. Bosćan Nawka je so z awtorom rozmołwjał.
Knježe Dyrlicho, čehodla je runje nětko
prawy wokomik, memoiry wozjewić?
B. Dyrlich: Hač je to prawy wokomik, njewěm. Sym pak swědk časa, kiž je na swoje wašnje pod poměrami diktatury a demokratije swoje žiwjenje měł, ze a za Serbow tworił a dźěłał a při tym wjele nazhonił. Spomnjeća móhli snadź pomhać sobu wuswětlić čwaki našich stawiznow, mnohich jeje akterow, wězo z mojeho wida. A čłowjek so tež młódši njestanje. Nětko mam hišće duchowne a ćělne mocy, zo móžu w njeličomnych listach, zapiskach a aktach ryć, kiž doma mam abo kotrež chowaja so w archiwach w Budyšinje a Berlinje. A mam móc, je we wujimkach zestajeć a redigować.
Kak sće teksty wuzwolił? A kelko časa sće za to nałožował?
Wubědźować so w třoch disciplinach
Jutře a njedźelu startuje na mjeztym 30. triatlonje KnappenMan při Třižonjanskim jězoru pola Łaza dohromady 1 189 triatletow z tu- a wukraja, mjez nimi někotři Serbja. Sportowcy wubědźuja so w płuwanju, kolesowanju a běhanju na pjeć wšelakich distancach. Z jednaćelku sportoweho zwjazka Łužiska jězorina z.t. Mareiku Jokusch je so Bernadet Langec rozmołwjała.
Triatlon je lětsa 30. raz. Kotre nowosće maće spřihotowane?
M. Jokusch: Z wotpohladom budźe wubědźowanje tajke kaž tež hižo loni. Wotběhi, čary a hišće dalše wosebitostki su mjeztym etablěrowane. Tohodla telko njezměnimy. Nowinku pak přiwšěm mamy, a to tak mjenowany triatlon za wšitkich. Sobu činić smě kóždy, kiž chce so w triatlonje raz wuspytać – w płuwanju na 300 m, kolesowanju na 20 km a běhanju na 3 km.
KnappenMan organizować je wšak z wulkimi wužadanjemi zwjazane. Kotre to su?
Znaty, ale nic we wědomju ludźi
Korla Bohuwěr Šěca (1858–1938) bě serbski wučer w Rachlowje a jedyn z najwuznamnišich hornjołužiskich přirodospytnikow swojeho časa. Składnostnje jeho 80. posmjertnin Šěcu nětko počesća. Na wosebitym zarjadowanju chcedźa tež wopomnjensku taflu připrawić. Bosćan Nawka je so z dr. Ludwigom Elu, jednym z hłownych organizatorow počesćenja, rozmołwjał.
Knježe Ela, što maće planowane?
L. Ela: Sobotu w 14 hodź. wotkryjemy w Rachlowje pod Čornobohom při něhdyšej šuli taflu na błudźenku. Na zarjadowanju porěči prof. dr. dr. hc. Bernhard Klausnitzer z Drježdźan. Wón słuša k najwuznamnišim entomologam našeho časa a chce nam jakny zarys žiwjenskeho skutka Šěcy podać. Zdobom je Klausnitzer hłowny awtor brošurki, kotruž smy składnostnje počesćenja zdźěłali. Nimo toho zaspěwa chór Budyšin a hudźi pozawnowy chór Bukečanskeje wosady. W sydarni wohnjoweje wobory pokazamy sobotu tež mólby Włodźiměra Šěcy. Wobrazy su wšitke w priwatnym wobsydstwje a tuž skerje zrědka na jednym městnje widźeć. Wječor wotměje wohnjowa wobora wjesny swjedźeń.
Fantaziju dźěći a młodostnych budźić
W Budyskim Serbskim muzeju su wotnětka widźeć skulptury wuměłče Reginy Herrmann. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za zjawnostne a medijopedagogiske dźěło muzeja Móniku Ošikowej rozmołwjała.
Wustajeńca „Dźěl wote mnje – Skulptury a klanki Reginy Herrmann“ traje njecyłej měsacaj. Je to dosć krótki čas. Změjeće přiwšěm program za dźěći a młodostnych?
M. Ošikowa: Haj, smy tajki přihotowali. Wuměłča zaběra so nimo zwobraznjenja žónskich bohowkow wosebje z łužiskimi mytiskimi postawami. Tež hdyž naši šulerjo praja, zo wšitke serbske bajkowe a bajowe postawy hižo znaja, móžu rjec, zo tomu zawěsće tak njeje. Runje postawy z Delnjeje a srjedźneje Łužicy njejsu pola nas jara znate. To skići składnosć, za čiłu a zdźěla nowu zaběru ze serbskimi bajkami a powěsćemi.
Kak sej to předstajiće?
Potrjeba wody zaručena
Zdźěrjanska wodarnja swoju syć pitneje wody tuchwilu wobšěrnje ponowja. Hač so ponowjenje kaž tež wobstajna suchota na zastaranje z pitnej wodu wuskutkujetej, wo tym je so Heinz Noack z produkciskim nawodu wodarnje Willfriedom Warechom rozmołwjał.
Knježe Warecho, kajki je tuchwilny staw wokoło twarskich dźěłow?
W. Warech: Někotre wotrězki wodowoda kaž tež techniske připrawy ponowić bě trěbne, dokelž běchu wone dodźeržane. Na prěnim wotrězku mjez Zdźěrju a Křiwej Boršću su dźěła mjeztym wotzamknjene. Dobra zhromadnosć sobudźěłaćerjow zaměroweho zwjazka za pitnu wodu, twarskeho zawoda Steinle Bau a planowanskeho běrowa je zaručiła, zo bě zastaranje wobydlerjow z wodu bjez přetorhnjenja zaručene. Woni takrjec wot twarskich dźěłow scyła ničo pytnyli njejsu. Nětko hotujemy so na přichodny, 5,6 kilometrow dołhi wotrězk wodowoda wot Křiweje Boršće hač k připrawje zběrnikow w Słonej Boršći.
Kak je zastaranje z wodu při tuchwilnych temperaturach a při suchoće zaručene?
Rědke reje na huslach a křidle
Kónc awgusta zaběži lětuši rjad serbskich ENA-koncertow. Pod hesłom „Saitensprünge/Trunowe skoki“ předstajitej Drježdźanska wiolinistka Anett Baumann a pianistka a komponistka Liana Bertók – zdobom zarjadowarka rjadu – rědke twórby rozdźělnych žanrow. Bosćan Nawka je so z Budyskej hudźbnicu rozmołwjał.
Knjeni Bertók, što mamy sej pod markantnym hesłom předstajić?
L. Bertók: W srjedźišću programa steja reje – serbske ludowe a wuměłske runje tak kaž mjezynarodne. Anett Baumann je na huslach předstaji. Njeskakamy takrjec jenož na trunach wioliny, ale zdobom wot kraja ke krajej a tež mjez žanrami. W programje jewja so mjez druhim tradicionalne twórby, jazz a tango na přikład Korle Awgusta Kocora, Antonína Dvořáka a Astora Piazzolle. Wosebitostka budźe Jana Rawpowy fokstrot, z kotrymž chcu lětuše 90ćiny komponista wuzběhnyć a runočasnje na štwórty koncert rjadu skedźbnić. Na nim wěnuju so cyle jeho kompozicijam, kotrež budu hudźbnicy wot wosom do 64 lět interpretować – wjace pak nětko hišće njepřeradźu.
Kelko koncertow maće planowanych?
Europske myto europskej ideji
Składnostnje lětušeje 1000. róčnicy Budyskeho měra su měšćanske zarjadnistwo, towarstwo Kamjentny dom, ewangelska wosada swj. Pětra, krajnoradny zarjad, Budyski turistiski zwjazk, Domowina a Serbski institut hižo tójšto zarjadowanjow přewjedli. Nětko wupisa město europske spěchowanske myto DIE/KUNST/EUROPA. Bosćan Nawka je so z Andréjom Wuchtom rozmołwjał, kiž projekt koordinuje.
Knježe Wuchto, što za mytom tči?
A. Wucht: Mysl, tajke myto we wobłuku lětušich zarjadowanjow kołowokoło Budyskeho měra wupisać, mějachmy hižo na prěnich planowanskich zhromadźiznach. W běhu lěta smy ju skonkretizowali. Zaměr myta je spěchować ideju Europy a mjezy překročace mjezsobne žiwjenje. Hesło woznamjenja, zo dźe na jednym boku wo wuměłstwo mjezsobneho wobchadźenja w zmysle wustojnosće, na tamnym boku wo woprawdźite wuměłstwo w zmysle kulturneho tworjenja.
Na koho so z mytom wusměrjeće?
Projekt měł dale wostać
W Małowjelkowskich sotrownjach wotměwa so tuchwilu mjeztym třeće kulturne lěćo. Milenka Rječcyna je so z organizatorom Mikeom Salomonom rozmołwjała.
Z kotreje přičiny zapřijeće kulturne kubłanje do swojeho kulturneho lěća?
M. Salomon: Wěm, zo bu tema kulturne kubłanje w Sakskej wot wšeho spočatka zanjechana. Tuž je mi wažne pokazać, zo je trjeba z kwalitatiwnje naročnym wuměłstwom w małych formach ludźom swět wotewrěć.
Lětsa maće prěni króć tež přednoški we wobłuku kulturneho lěća pod hesłom „Tajke zbožo“. Čehodla?
M. Salomon: Mam zaćišć, zo tudyši wobydlerjo husto njewědźa, što jich kulturne namrěwstwo je. Njeje jim znate, kotru hódnotu měješe Ochranowska wosada za wuwiće regiona. Tak koncentruju so lětsa na rjad přednoškow, zaběracy so ze skutkowanjom tohole wěrywuznaća, kotrež bě wosebje we 18. lětstotku po cyłej Łužicy wusahowacu rólu hrało.
Maće tež kubłanske poskitki za dźěći?
Hosćo su stajnje rady witani
Na lětuši kurs čěšćiny w Chrósćicach su so wjacori wobdźělnicy přizjewili. Milenka Rječcyna je so z nawodu kursa a wučerjom čěšćiny w Serbach Janom Breindlom rozmołwjała.
Kelko zajimcow je so na kurs přizjewiło?
J. Breindl. Tuchwilu su to dźewjećo, kotřiž chcedźa so na kursu na Chróšćanskej farje wobdźělić. Woni pochadźeja wosebje z Chrósćic a wokolnych wsow. Mjez nimi pak je tež zajimc z Budyšina.
Sće składnosć měł, wobdźělnikow hižo do kursa zeznać?
J. Breindl: Haj, z někotrymi sym wosobinsce, z dalšimi telefonisce rěčał. Mějach pak zaćišć, zo tež jich hižo znaju. Přiwšěm njedóstach mjena a mjezwoča hišće hromadu. Dźensa popołdnju při zahajenju je so nětko wšitko wujasniło.
Kajki rěčny staw na polu čěšćiny wobdźělnicy kursa maja?
J. Breindl: Prajili mi su, zo dotal čěsce njerěča. Z nazhonjenja pak wěm, zo je Serbam poměrnje lochko moju maćeršćinu nałožować. Tuž ma tón abo tamny hižo zakładne znajomosće. Mój zaměr je, jim dać pokiwy, što serbšćinu a čěšćinu rozeznawa. Tak zmylki njeworaja.
