Original, nic kopija
Lětsa swjeći spěchowanske towarstwo Dom Zejlerja a Smolerja 25. narodniny. Na składnostnje wuhotowanym Serbskim popołdnju wustupi 22. junija mjez druhim delnjoserbski spěwytwórc Bernd Pittkunings w Třižonjanskej kulturnej bróžni. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Knježe Pittkuningso, kak sće Łazom a tamnišim towarstwom zwjazany?
B. Pittkunings: Towarstwo zasadźa so runja jemu mjeno spožčacymaj wosobinomaj za dalewuwiće serbskeje rěče a kultury a tak za traće serbskeho ludu. To kaž tež tón abo tamny koncert we Łazu mje z nim zwjazuje. Za wjace nimam ani chwile ani pjenjezy. K jubilejej přeju towarstwu, zo njech je tež ludźo podpěruja, kotřiž su młódši hač 50 lět.
Wobdźěliće so hižo třeći raz na Serbskim popołdnju. Kak tónle rjad hódnoćiće?
B. Pittkunings: Zakładna mysl zarjadowanja so mi lubi. A to tohodla, dokelž tež ludźo, kotřiž hewak ani přez šulu ani přez přiwuznych kontakt ze serbskej kulturu přitomnosće nimaja, ju tu w přihódnym kole dožiwjeja.
Što w swojim programje wobjednawaće?
Wo mytowanych a hinašich idejach
Tworićelskosć je wulka, ideje wjelestronske. Přelistuješ-li we wobłuku Sakskeho fondsa Čiń sobu mytowane projekty, čuješ so zawěsće w tym měnjenju wobkrućeny. Wobydlerjo brunicoweju rewěrow we Łužicy kaž tež w srjedźnej Němskej su sej hłójčku łamali a napisali, z čim chcyli zhromadne žiwjenje w komunje abo regionje přisporjeć. Wuslědki swědča wo tym, zo njejsu so serbscy požadarjo ze swojimi namjetami jeničce na wosebitu kategoriju „Łužica – žiwa dwurěčnosć“ koncentrowali. Jich namjety běchu tež hódne za Myto ReWir, Myto mobility a Myto MINT . Gratulaciju!
Wězo wučitaš z lisćin mytowanych jenož hesło nastupajo zapodatu ideju. Zapodaćelam to dosaha, zjawnosć pak ma zdźěla jenož łahodne předstawy wo tym, što so za jednotliwej płódnej myslu chowa. Zawěsće budźe to přichodne tydźenje a měsacy nadawk nowinarjow, prawje wjele z mytowanych projektow předstajić.
Samo štwore pišćele słyšeć
Wot dźensnišeho předstaja so stajnje srjedu mjezynarodnje renoměrowani organisća we wobłuku 2. Budyskeho pišćeloweho lěća w tachantskej cyrkwi sprjewineho města. Bosćan Nawka je so ze zamołwitym cyrkwinskim hudźbnym direktorom Michaelom Vetterom z towarstwa Cyrkwinskohudźbny skutk Budyšin rozmołwjał.
Knježe Vettero, na čo smědźa so zajimcy lětsa wjeselić?
M. Vetter: W srjedźišću steji znowa instrument twornje Eule z lěta 1910. Su to jara charakteristiske pišćele, na kotrychž hodźi so předewšěm literatura pózdnjeje romantiki wuběrnje interpretować. Program ma tuž wotpowědne ćežišćo, wopřijima pak přiwšěm cyły spektrum wot baroka hač do našočasneje awantgardy.
Kak sće hóstnych organistow wuzwolił?
Tajke a hinaše zakonje
Hižo dołho je rěč wo tym, zo njeměli telko žiwidłow do wotpadkowych sudobjow mjetać, ale město toho wědomišo nakupować a žiwidła lěpje zwužitkować. Zo dyrbja za to wosebite kursy přewjedować, mje samo na sebi zrudźa, ale je najskerje tola trěbne. Ćim lěpje, hdyž so tón abo tamny na te wašnje pohnuty čuje wo tym chutnišo rozmyslować.
Do kotreho směra pak so diskusija wo tejle temje minjene dny wuwiwa, mam runjewon za absurdne. Tak bych jara witał, zo smě so potrěbny darmotnje posłužować, hdyž mojedla kupnica twory hižo předawać njemóže, dokelž je wěsty datum překročeny. Twory dźě njejsu potom hnydom jědojte a su bjeze wšeho hišće wužiwajomne. A kak reaguja na to w Sakskej? Čłowjek móhł wočakować, zo pytaja za pućemi, kak hodźał so tajki namjet najlěpje zwoprawdźić. Ale ně, jako prěnje widźa zamołwići najprjedy kopicu problemow, kotrež móhli z toho wurosć, na přikład tón, zo potom něchtó domowy měr kazy, hdyž snano na teren kupnicy stupi. To strowy rozum njezapřimnje.
Damy so rady z argumentami přeswědčić
Serbja změja bórze nowy centrum w Budyšinje. Nastać ma tón na Budyskim Lawskim arealu, štož je jasne. Njejasne pak dotal hišće je, kak ma wuhotowany być, kotre institucije maja do njeho zaćahnyć abo tež nic. Na dźěłarničce jutře, 7. junija, we 18 hodź. w Budyskim Serbskim domje chce Załožba za serbski lud ze zjawnosću wo tym rěčeć a diskutować. Janek Wowčer je do dźěłarnički załožbowemu direktorej Janej Budarjej někotre prašenja stajił.
Na koho so ze swojej dźěłarničku měriće, što ma zakład diskusije być a što sej z njeje wočakujeće?
„Raj pčołkow“ nětko podpěrać
Znjeměrnjace powěsće smy w minjenych tydźenjach zhonili. W Němskej pobrachuje 75 procentow překasancow a dokładnje 80 procentow pčołkow. Narok to Chróšćanskemu bioratarjej Ignacej Wjeseli, wutworić „raj pčołkow“. Axel Arlt je so z nim rozmołwjał.
Što tči za projektom „raj pčołkow“, kotryž sće kónc meje w interneće zahajił?
I. Wjesela: Z mnohich diskusijow smój z přećelku Hanku Selmerojc wusłyšałoj, zo maja ludźo za nuznje trěbne za pčołki něšto činić. Tak smój so rozsudźiłoj, rolu we wulkosći pjeć kopanišćow přihotować, tam kwalitatiwnje wysokohódnotne symjo dźiwich kwětkow a zelow wusyć a je hladać. Zo móhli so ći angažować, kotřiž sami žanu móžnosć nimaja, ale chcedźa překasancam pomhać, smój tak mjenowany crowdfunding-projekt „raj pčołkow“ startowałoj.
Waš zaměr je ...
Dóstanu wjace mzdy
Kamjenc (SN/BŠe). W Kamjenskim zawodźe Accumotive stej dźěłodawar a dźěłarnistwo IG metal mjezystaw tarifowych jednanjow wozjewiłoj. Minjeny tydźeń běštej so wobě stronje na jónkrótne płaćenje 1 000 eurow dojednałoj. Nimo toho maja přistajeni wot januara 2020 diferencu we wobjimje 60 procentow kónčneje mzdy tuchwilu płaćiweho tarifoweho zrěčenja metaloweje a elektroindustrije dóstać. Runje tak chcedźa hač do januara dźěłowe městna do tarifowych skupin rozrjadować. Wotpowědne postajenja su zastupjerjo wobeju jednanskeju stronow na zhromadnej dźěłarničce rozjimali. Rěčeć chcedźa přichodnje hišće wo 35hodźinskim tydźenju, kaž sej to dźěłarnistwo žada.
Hižo 14. meje běštej so Accumotive a IG metal na mjenowane dypki dojednałoj. Dźěłarnistwo pak chcyše so najprjedy mjez přistajenymi wobhonić, hač tomu přihłosuja. Wjac hač 1 200 podpismow je skónčnje peticija sobudźěłaćerjow wunjesła. „Wjeselu so, zo smy w běhu jednoho lěta tajke sylne hibanje docpěli“, wuzběhny čłonka jednanskeje komisije Nicole Löffler.
Starosće ludźi chutnje brać
Prawnisku wěstotu na kromje brunicoweje jamy chce Mułkečanska wjesna rada docpěć. Wona je 13. měrca předsydźe planowanskeho zwjazka Hornja Łužica-Delnja Šleska, Zhorjelskemu krajnemu radu Berndej Lanzy (CDU ) a sakskemu ministerskemu prezidentej Michaelej Kretschmerej (CDU) list napisała. Z Berndom Langu je so nětko Andreas Kirschka rozmołwjał.
Dóstanje Mułkečanska wjesna rada wotmołwu na swój list?
B. Lange: Haj. Zo pak móhli dokładnje na zakładne prašenja wotmołwić, dyrbimy so znutřka zarjadnistwa kaž tež z hórniskim předewzaćom wothłosować.
Regionalny planowanski zwjazk, tak w lisće rěka, ma brunicowy plan za Wochožansku jamu spěšnje a konsekwetnje předźěłać. Tuchwilu pak je to jenož ertnje wobzamknjene. Kak planowanski zwjazk k tomu steji?
B. Lange: We wuhódnoćenju dóšłych stejnišćow je nowy puć redukowaneho wotbagrowanja nětko nošne planowanje. To rěka, zo Slepo-juh, Trjebink, Rowno a Mułkecy před wotbagrowanjom škitamy.
Kotre šansy widźiće za dołhodobne zachowanje wsow na kromje jamy?
Poskićeja wšitko z jedneje ruki
W předewzaću Drjewowa industrija Drježdźany wukonjeja přistajeni najwšelakoriše nadawki. Nětko pytaja tež za sobudźěłaćerjemi we Łužicy. Bianka Šeferowa je so pola sobudźěłaćerja Svena Łušćanskeho wobhoniła, kotre nadawki to su.
Drjewowa industrija je wulke předewzaće ze wšelakorymi dźěłowymi wobłukami. Kotre to su a što firma čini?
S. Łušćanski: Předewzaće spjelnja nadawki kaž zhotowjenje kistow a zapakowanje. Přihotujemy twory za eksport, na přikład mašiny abo wjetše připrawy. Wotpowědnu trěbnu kistu twarimy a wudźěłki pola kupcow na městnje zapakujemy. Poskićamy takrjec wšitko z jedneje ruki.
Firma pyta nuznje sobudźěłaćerjow we Łužicy, sydło předewzaća pak je Heidenau. Hdźe budu zajimcy konkretnje zasadźeni?
S. Łušćanski: W Heidenauwje zhotowjamy kisty a zapakujemy twory za Drježdźanski region. Sobudźěłaćerjow we Łužicy pytamy, dokelž ma wjele z našich wobstajnych kupcow tu swoje sydło. Dokładnje budu přistajeni w Dźěžnikecach pola Budyšina a ewentualnje w Rossendorfje zasadźeni.
Kotre nadawki maja tam wukonjeć?
Karta Sakskeje njech nas warnuje
Wobraz Sakskeje, kotryž je Sächsische Zeitung minjenu wutoru na 1. stronje wozjewiła, dyrbjeli sej wšitcy – ludźo a wosebje politikarjo – zaramikować a na sćěnu powěsnyć: Wša srjedźna a wuchodna Sakska je z někotrymi wuwzaćemi w rukach strony AfD. To je wuslědk wólbow Europskeho parlamenta a w mnohich padach tež komunalnych wólbow. Ludźo so přiběrajcy wot wulkich a tak mjenowanych ludowych stron wotwobroćeja. Bjezradnje su nawodnistwa stron mjeztym wo wuslědkach a móžnych konsekwencach wuradźowali, bjez widźomnych wuslědkow. Podobnje drje so tež sakskemu ministerskemu prezidentej Michaelej Kretschmerej (CDU) dźe. Njesprócniwje je wón minjene měsacy po kraju jězdźił, diskusijne forumy organizował a politiku lutowanja swojich předchadnikow w šulach, pěstowarnjach a pola policije skónčił. Ludźo njejsu jemu to wočiwidnje mytowali. W Zhorjelcu so mjeztym zapósłanc AfD w Sakskim krajnym sejmje na to hotuje, zastojnstwo wyšeho měšćanosty přewzać.
