To a tamne (04.03.22)
Sobu najnaročniše wubědźowanje sankowych psow „Iditarod“ chcedźa jutře, sobotu, w Alasce přewjesć: 1 800 kilometrow po sněze a w surowej zymje. Cyłkownje 49 wobdźělnikow, mjez nimi 17 žonow, chce so z psyčim zapřahom na puć nastajić. Z Němskeje wobdźěli so Sebastian Schnülle z Wuppertala, a to mjeztym wosmy króć. W lěće 2009 bě wón čaru po dźesać dnjach a pjeć hodźinach na druhim městnje zmištrował.
Z porstom w kolijach drjewjaneje dźěćace železnicy tčacy wostał je štyrilětny hólčk w Düsseldorfje, na čož poda so nan z nim do chorownje. Jako tam piła za wapno zapraji, wołachu wohnjowu woboru. Ta pachołka z jednorej piłu wuswobodźi, bjez toho zo by so zranił. „Ludźo wědźa sej dźeń a mjenje pomhać a nimaja častodosć ani wjace grat doma“, rěčnik wobory zasadźenje komentowaše.
Ruska je přihłosowała
Nastupajo barbariski nadpad na suwerenu Ukrainu praji Cyril Pjech w SN, zo hinak mysli, „hač powšitkownje mnozy w zapadnych krajach“. To je jeho prawo. Dale wón měni, „zo njeje zapad tež prawo Ruskeje na wěstotu dosć wobkedźbował“. Za Putina bě rozpad Sowjetskeho zwjazka (ZSSR) trawmatiska katastrofa. Hnydom pak nastanje tež prašenje, štó wobkedźbuje wěstotu baltiskich krajow, wěstotu Pólskeje a wšěch tamnych wuchodoeuropskich krajow? A dalše prašenje je, čehodla so wšitcy Ruskeje boja? Połoženje je jara chutne a wohroža tež naše žiwjenje. Fraza, zo je zapad złowólnje NATO na wuchod rozšěrił, žada sej znapřećiwjenje. Stawizny su komplikowaniše, hač so tu – bohužel tež w serbskich medijach – zwjeršnje abo njezamołwiće twjerdźi. Tohodla znajmjeńša jenož někotre fakty.
Chcemy so woprawdźe zaso na niwow napřemobrónjenja podać?
Wójna w Europje – tak blisko nam je a pokazuje wšudźe wulku potrjechenosć. Mamy čłowječu katastrofu před durjemi a diskutujemy wo dalšim wobrónjenju. Chcemy so woprawdźe zaso na niwow napřemobrónjenja podać?
Naše dźěći w demokratiskim zmysle kubłać a so wo ludnosć starać zaruča derjeměće. Mamy zakitować hódnoty, a to přeco a nic hakle potom, hdyž zdadźa so wšitke diplomatiske durje zawrjene być. Pytajo za wujasnjenjemi storčich na narěč Wladimira Putina na wěstotnej konferency w lěće 2007. Husto su ju nětko jako spočatk přiwótřenja pomjenowali. Su w minjenych 16 lětach woprawdźe wšitke móžnosće diplomatije wužiwali, katastrofu wotwobarać? Přichodny dyr 2014, aneksija kupy Krim, bě w zjawnym zaznaću spěšnje zabyty.
Hižo milion ćěkancow
Genf (dpa/SN). Wot spočatka ruskeje inwazije na Ukrainje je po informacijach pomocneho skutka UNO na dobro ćěkancow hižo milion ludźi kraj wopušćił. „Dźěłam 40 lět w nuzowych połoženjach ćěkancow dla, ale tajki spěšny eksodus kaž tónle njejsym hišće dožiwił“, rjekny komisar UNO za ćěkancow Filippo Grandi w Genfje. Měr je jenički puć, tragediju skónčić, wón rjekny. Do Pólskeje je mjeztym 575 000 ćěkancow dóšło, jeničce wčera bě jich 95 000.
Jednaja znowa wo přiměrje
Kijew (dpa/SN). Ruska je tež minjenu nóc ze swojimi nalětami na Ukrainu pokročowała. W stolicy Kijewje dóńdźe k wjacorym sylnym detonacijam. Wyši měšćanosta Witalij Kličko rjekny, zo „njepřećel spyta so do stolicy předrěć“. Juhoukrainske přistawne město Mariupol ze 440 000 wobydlerjemi je po nalětach bjez wody, tepjenja a miliny. Dźensa chcychu so zastupnicy Ruskeje a Ukrainy druhi króć zetkać a wo přiměrje rěčeć.
Steinmeier w Litawskej
Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer (CDU, naprawo) je so ...
Zelenskyj připowědźa zasakły bój
Kijew (dpa/SN). Ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj je njepřećelam kraja zasakły bój připowědźił. „Njezmějeće tule žanoho měra, njezmějeće tu ničo k jědźi, njezmějeće tu žaneje měrneje mjeńšiny“, rjekny 44lětny minjenu nóc we widejowym poselstwje. Wobsadnicy móža wot Ukrainjanow jenož něšto dóstać: „Tak razne spjećowanje, zo budźeće stajnje na to myslić, zo so njepodamy.“
W běhu jednoho tydźenja – wot zaćaha Rusow – je Ukraina planam zadźěwała, kotrež bě „njepřećel“ lěta dołho přihotował. Zelenskyj rěčeše wo nimale 9 000 morjenych ruskich wojakach. Moraliski staw wojakow je dale a špatniši. Wšědnje Ukrainjenjo ruskich wojakow zajmu. „A woni jenož praja, zo njewědźa, čehodla tu su.“ Ruscy wojacy njejsu bojownicy někajkeje supermocy. „To su dźěći, kotrež wužiwaja. Dowjezće je zaso domoj“, rjekny prezident Zelenskyj. Ukraina nochce z ćěłami pokryta być. „Prajće swojim rozkazowarjam, zo chceće žiwi być a nic wumrěć.“
Němska sćele Ukrainje dalše brónje
Berlin (dpa/SN). Němska chce Ukrainje dalše brónje słać. Hospodarske ministerstwo je dowoliło, 2 700 lětadła wotwobaracych raketow typa „Strela“ ze składow wzać, kaž powěsćernja dpa rozprawja, powołujo so na kruhi ministerstwa. Při tym jedna so wo brónje sowjetskeje produkcije z bywšeho wobstatka Narodneje ludoweje armeje NDR.
Němska bě do toho swój dotalny kurs změniła a wójsku wot Ruskeje nadpadnjeneho kraja brónje přewostajiła. W zakitowanskim ministerstwje po informacijach dpa tuchwilu pruwuja, kajke brónje móhli Ukrainje hišće dodawać.
Minjenu sobotu bě zwjazkowe knježerstwo rozsudźiło, tysac tanki wotwobaracych brónjow kaž tež 500 lětadła wotwobaracych raketow typa „Stinger“ ze składow Zwjazkoweje wobory ručež móžno na Ukrainu transportować. Po informacijach z kruhow zwjazkoweho knježerstwa Ukraina rakety Stinger a tankowe pjasće mjeztym ma. Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) je před dnjemi dodawanje bróni připowědźił.
„Idealny swět je zašoł“
Infrastrukturnu konferencu pod zaćišćom wójny přewjedli
Choćebuz (SN/dpa/BŠe). Prěnja infrastrukturna konferenca předwčerawšim w Choćebuskej Łužiskej hali steješe cyle pod zaćišćom wójny na Ukrainje. Poprawom chcychu přitomni, mjez druhim braniborski ministerski prezident Dietmar Woidke (SPD) a jeho sakski kolega Michael Kretschmer (CDU), ministerski prezident Saksko-Anhaltskeje Reiner Haseloff (CDU) a społnomócnjeny zwjazkoweho knježerstwa za wuchod Carsten Schneider (SPD) ze zastupjerjemi energijoweho a wodoweho hospodarstwa rěčeć. Nimo nadpada Ruskeje na Ukrainu dźěše na konferency tuž tež wo to, hač hodźi so datum k zakónčenju wudobywanja brunicy dodźeržeć. Po woli noweho zwjazkoweho knježerstwa ma termin w najlěpšim padźe hižo w lěće 2030 być. Dotal je Ruska płun, brunicu a wolij Němskej dodawała. Hač budźe tomu dale tak, njeje jasne. Po słowach Woidki pak je „idealny swět najpozdźišo z ruskim nadpadom zašoł“. Němska je hišće wot fosilnych energijowych maćiznow wotwisna.
Žadyn zwisk k wětrnikam
Aurich (dpa/SN). Wobhospodarjeć a dohladować tysacy milinowych wětrnikow je přetorhnjeneho zwiska k satelitam dla dale wobmjezowane. Pola wulkeho němskeho twarca wětrnikow Enercon je 5 800 připrawow w centralnej Europje potrjechenych, kaž předewzaće zdźěli. Tam z wotmachom dźěłaja, zo bychu njedostatk wotstronili. Wodźić wětrniki z cyłkownym wukonom jědnaće gigawattow je wot minjeneho štwórtka, 24. februara – to bě dźeń ruskeho nadpada na Ukrainu –, jenož hišće wo wobmjezowanej formje móžno. Wětrniki pak dźěłaja a dale milinu produkuja. Hač k rozrisanju problema su wone w awtomatiskim modusu a so samostatnje reguluja.
Politikar Zelenych Niklas Nienaß widźi zwisk mjez hawariju a nadpadom Ruskeje na Ukrainu. „Wina móhł nadpad ruskich hackerow na syć satelitow być, kotraž wětrniki wodźi.“ Defekt haći komunikaciski kanal serwisa wětrnikow. W padźe problema njemóža hawariju z centrale zrjadować, ale dyrbja mustwo k wětrnikej pósłać. Niklasej Nienaßej je to dopokaz, kak wotwisne moderne kraje mjeztym wot satelitow su.
Přiwótřenjetola překwapiło
Zo móže dźensa scyła hišće w Europje k wójnje dóńć, njemóžach sej předstajić. A tola je so stało. Smy w swěće žiwi, hdźež stajnje něhdźe něchtó z brónjemi na so měri, zo pak změjemy wojowanja raz tak blisko Němskeje? Wo wójnje drje ludźo mojeje staroby abo z generacije našich starši wědźa. Njejsmy pak po Druhej swětowej wójnje z wjace hač ze stawiznami našich dźědow a wowkow w tutym „měrliwym času“ konfrontowani byli. Přiwšěm so prašam, što je blisko a što nic?
Wójnske rozestajenja na Ukrainje su drje hižo wot lěta 2014 na wuchodźe kraja a na połkupje Krim znate. Tajke razne militariske přiwótřenje w minjenych dnjach mje tola překwapja. Hač do wokomika prěnich sirenow smy so na diplomatiski wupuć nadźijeli a zo bratr bratrej hłowu njewotrubnje, ale zo sebi na zakładźe zhromadnych stawiznow mjez sobu pomhaja.
