„Hdy, hdyž nic nětko?“
„Po nowych pućach do swěta – serbska literatura budźe mjezynarodna“ rěka takrjec swójbny projekt, kotryž ma tudyše spisowaćelstwo po wšěm swěće šěrić. Bosćan Nawka je so ze sobuiniciatorku předewzaća a awtorku Lubinu Hajduk-Veljkovićowej rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was pohnuło so tajkemu ambicionowanemu projektej wěnować?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Zakładna ideja docyła tak nowa njeje. Poprawnu mysličku měješe naju syn Branko, jako něhdy na dołhej jězbje z Noveho Sada do Łužicy rjekny: „Maći, twoje serbske knihi měli tež w hinašich rěčach wuńć!“ Tónle nastork je poněčim konkretny projekt wuskutkował. Za zwoprawdźenje pak dotal prosće chwile njebě. Po někotrejžkuli rozmołwje w swójbje smy sej mój mandźelski Dušan, Branko a ja prajili: „Hdy, hdyž nic nětko?“
Sće projekt ze swojej z Płomjenja znatej stawizničku „W dolinje při rěce 1: Mali přećeljo“ zahajili. Kajki je tuchwilny staw?
Pomocnicydale trěbni
Nawodnistwo Chróšćanskeho Domu swj. Ludmile je minjeny tydźeń wo pomoc prosyło, dokelž pytachu dobrowólnikow, kotřiž bychu pomhali wopytowarjow na koronawirus testować. Wo pozadkach toho a wo tym, kotry wothłós su žnjeli, je so Marian Wjeńka z nawodnicu hladarnje Móniku Wenclowej rozmołwjał.
Čehodla sće poprawom pomocnikow za testowanje pytali?
M. Wenclowa: Mamy wokomiknje studentku mediciny, kotraž hač do kónca měrca testy w našim domje přewjeduje. Wona pak nětko swój wukubłanski puć dale kroči. Přiwšěm dyrbimy ludźi, kotřiž swojich přiwuznych wopytaja, wobstajnje testować. Z našim personalom pak tele dźěło lědma zmištrujemy. Tohodla trjebamy nuznje pomoc.
Koho za to dokładnje pytaće?
Sadźa na swójsku zamołwitosć ludźi
Budyski wokrjesny zwjazk Swobodnych wolerjow starosći so towaršnostnych přesunjenjow koronapandemije dla. Z wokrjesnym předsydu a Biskopičanskim wyšim měšćanostu prof. dr. Holmom Großu je Axel Arlt porěčał.
Što was pohnuwa, sej jako Swobodni wolerjo hnydomny kónc lockdowna žadać?
H. Große: Zaměr prěnjeho lockdowna loni nalěto běše tón, rjećazy natyknjenjow sćěhować móc. Tehdy bě to noweho a strašneho wirusa dla woprawnjene. K tomule prawemu měritku mamy so wróćić. Nalěto so bliži, ludźo a hospodarstwo trjebaja nuznje perspektiwy do přichoda!
Zwěsćeće pandemije dla njedosahacy płaćiwy zakonski zakład nastupajo přitřihanje zakładnych prawow?
Do imersijeza dorosćenych inwestować
1 000 nowych delnjoserbšćinu rěčacych w Delnjej Łužicy hač do lěta 2040, to je wizija iniciatorow projekta „Zorja“. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuiniciatorom Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak sće ideju projekta zrodźili?
G. Kliem: Projekt SMiLE ameriskeho Smithsonian a Serbskeho instituta, na kotrymž sobu dźěłach, je mje za rěčnu rewitalizaciju sensibilizował. We wobłuku tohole projekta wobdźělištaj so Šarlota Kušcojc a Maksimilian Hasacki na konferency w Kanadźe. Wonaj nawróćištaj so z tójšto idejemi a dopóznaćom: Imersija – tež za dorosćenych – je jenički puć za nas w Delnjej Łužicy, dokelž rěč w swójbach hižo dale njedawaja. Z přikładom je nam imersiski program za mohawkšćinu w Kanadźe, z kotrehož iniciatorom smy styki nawjazali. Tam so dorosćeni w tak mjenowanych rěčnych domach dlěši čas do rěče a kultury zanurjeja. A za tónle swój „job“ woni tež pjenjezy dóstawaja.
Njeje to tróšku dźiwne ludźi za to płaćić, zo woni rěč wuknu a nałožuja?
Dźeń modlenja we Wojerecach
We wjace hač 170 krajach swěta swjeća wěriwi dźensa dźeń modlenja. Hesło dnja rěka: „Na čo twarimy?“ Kraj, kotremuž je dźeń wěnowany, je kupowy stat w Pacifiskim oceanje Vanuatu. Heike Krupka je sobuorganizatorka Ewangelskeje Janskeje wosady Wojerecy-stare město. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Hodźi so dźeń najebać koronu přewjesć?
H. Krupka: Haj, dźensa w 19 hodź. we Wojerowskej Janskej cyrkwi su kemše. Dalše za seniorow, kotrež mějachu so popołdnju wotměć, bohužel wupadnu, kaž tež zhromadna jědź za kraj typiskich jědźow po kemšach. Seniorow chcemy na wječornu bohosłužbu wotewzać a zaso domoj dowjezć. Přihotowanski kruh nawjeduje Ursula Philipp, hudźbny nawod ma Ilona Seliger.
Kotry zaměr ma dźeń modlenja?
„... hdyž sy raz ryć započał ...“
Swobodnje skutkowacy hudźbny redaktor Sebastian Elikowski-Winkler wěnuje so w aktualnym, tež w mediatece přistupnym rjedźe Serbskeho rozhłosa sćelaka RBB němskim komponistam, kotřiž su serbsku ludowu hudźbu wuměłsce adaptowali. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Elikowski-Winklero, kak sće mysličku zrodźił, połhodźinske wusyłanja wo poměrnje njeznatym kapitlu hudźbnych stawiznow zwoprawdźić?
S. Elikowski-Winkler: Tydźenske tematiske hudźbne wusyłanje dźě je kruty podźěl našeho programa. Myslach sej, zo so tema dosć derje hodźi – runje tež, dokelž ludźo zwonka fachowych kruhow přewjele wo tym njewědźa. Zo je na přikład Jean Kurt Forest „Suity na serbske ludowe spěwy“ spisał, dźensa skerje mała horstka wě. Zo chowaja so w Němskim rozhłosowym archiwje nahrawanja mjenowanych twórbow – tajke připosłucharjam předstajić je žro rjadu „Mjez přiswojenjom a eksotizmom: Serbske temy w hudźbje“ –, je hišće mjenje ludźom znate. A hdyž sy raz ryć započał, so cyle wot samo dźeń a wjac zajimawostkow wukopa.
Wuměłstwowa rada trěbna
Kak ma ze Serbskim ludowym ansamblom po wotchadźe tuchwilneje intendantki Judith Kubicec 31. julija dale hić? A što sej sobudźěłaćerjo přeja? Wo tym je so Cordula Ratajczakowa z předsydu zawodneje rady Handrijom Henčlom rozmołwjała.
Před lětom smy wo problemach mjez sobudźěłaćerjemi SLA a intendantku rozprawjeli. Kak spokojom sće, zo wona dom wopušći?
H. Henčl: Smy spokojom, zo so intendanca Judith Kubicec 31. julija kónči, dokelž je wona wulke šmjaty do domu přinjesła a dokelž njeje nam wozjewiła, što chce. Je nam jenož prajiła, što nochce. Čakamy dźensa hišće na jeje koncept. Za paradoksne mam wuprajenje direktora Załožby za serbski lud Jana Budarja, kiž je so za jeje pokiwy za dalše wuwiće domu dźakował. Kajke spomóžne poručenja móže intendantka instituciji dać, w kotrejž je zwrěšćiła? To njerozumju. Kotre poručenja móhli to być? Fakt je, zo nimamy nawodu orchestra, a wot 31. julija njezmějemy tež žanoho nawodu chóra. Měnimy, zo ma Andreas Pabst tutu funkciju dale wukonjeć.
Dowol při wodźe dźeń a woblubowaniši
Idylisce wosrjedź chójnoweho lěsa wupřestrěwa so na dwěmaj hektaromaj campingownišćo při Slěbornym jězoru. Stajni dowolnicy pochadźeja samo z Regensburga, Bremena a Čěskeje. Tež hosći z Drježdźan, Pirny a Freiberga tam kóžde lěto witaja, měni jednaćel campingownišća Falk Nowotnick. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Je lěto 2020 zhubjene lěto?
F. Nowotnick: Ně. W aprylu a přez jutry drje njemóžachmy žanych hosći witać, ale ze 170 stajnymi wopytowarjemi smy so fairnje dojednali. Najebać to, zo njejsu tu přebywać móhli, njetrjebachmy jim žane pjenjezy wróćo płaćić. To bě jara solidariske rozrisanje. W juniju, juliju a awgusće bě situacija wo wjele lěpša, dokelž bě campingownišćo dospołnje wuknihowane. Nimo toho mějachmy tu mnohich dnjowych hosći. Nazyma bě zaso trochu měrniša. Najebać pandemiju móžachu spokojom być, byrnjež so tu mjenje ludźi hač hewak kupało.
Kak sće nowe lěto zahajili?
Wužiwataj měra rodźitaj ideje
Hosćency a hotele su dale zawrjene, a to drje tež jutry, na čož maja so tohorunja serbscy hosćencarjo nastajić. Milenka Rječcyna je so z mějićelku Budyskeho hosćenca „Wjelbik“ Moniku Lukašowej rozmołwjała.
Jutry, tak rěka tuchwilna informacija, drje budu hosćency a hotele zawrjene. Kak Wy to posudźujeće?
M. Lukašowa: Njemóžu rjec, hač mam rozsud za špatny abo dobry. Njeliču z tym, zo budźemy jako gastronomojo swoje hosćency prjedy wotewrěć směć hač loni po prěnim lockdownje, hačrunjež by to rjenje było. Ličba na koronawirus schorjenych pak je nětko wjetša hač w samsnym času loni.
Maće we „Wjelbiku“ móžnosć, hosći pod hołym njebjom posłužować?
M. Lukašowa: Dotal njejsmy tajki poskitk měli. Loni, jako bě po prěnim lockdownje móžno zaso wotewrěć, mějachmy za to plan. Potom pak bě telko dźěła, zo njejsmy ideju zwoprawdźili. Nětko so wospjet z njej zaběramy. Dyrbimy pak wočaknyć, kak so situacija wuwije.
Hdyž čłowjeka ničo njehoni, ma wón chwile rozmyslować. Maće ideje za čas po koronje?
Drjewo wjesnjenjo za sebje wužiwaja
Při wjesnym haće w Miłoćicach je gmejna Njebjelčicy štomy pušćała. Milenka Rječcyna je wo tym z Njebjelčanskim wjesnjanostu Tomašom Čornakom (CDU) rěčała.
Kak je k tomu dóšło, zo sće štomy podrězać dyrbjeli?
T. Čornak: Jako gmejna mamy zamołwitosć za wobchadnu wěstotu we wšěch swojich wjesnych dźělach. Wobkedźbować mamy při tym tež strowotny staw štomow. Wjerby a čorne wólše při haće su hižo poměrnje stare. Tuž dyrbimy je pušćeć. Mamy tam zjawnu městnosć wokoło wsy, a dyrbimy na to dźiwać, zo so ničo njestanje. Tohodla dyrbjachmy tak jednać. Maksimalnje hač do kónca februara směmy po zakonju tajke dźěła wukonjeć.
Štó je doskónčnje wo tym rozsudźił?
T. Čornak: Starše štomy so rady złamaja. To pak by runje při Miłočanskim haće strašne było. Wšako su na ležownosći hrajkanišćo, młodźinski klub, towarstwowy dom a wohnjowoborna gratownja. Runje starši na to dźiwaja, zo móža sej tam dźěći woměrje hrajkać. A woni su loni wo to prosyli, zo bychmy staw štomow přepruwowali, štož smy jako gmejna činili. Zdobom su nas starši na to skedźbnili, zo su wjerby dudławe.
