Njebudu to jenož „politiske“ temy
W Budyskim Serbskim domje budźe jutře wječor „Rozmołwa ze Saksami“. Tam ma hłownje wo serbske temy hić. Janek Wowčer je so předsydy Domowiny Dawida Statnika mjez druhim za pozadkom wječora prašał.
Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer přeproša zhromadnje z Wami na rozmołwu wo serbskich temach. Kak je k tomu dóšło a što je pozadk takrjec zjawneje rozmołwy?
D. Statnik: Ministerski prezident je sej předewzał, wšitke dźesać wokrjesow a tři wulkoměsta Sakskeje wopytać a tak z ludnosću do rozmołwy přińć. Serbja su runohódny dźěl Sakskeje a tuž bě mi wutrobna naležnosć, zo so sakske knježerstwo tež Serbam wěnuje. Tak sym ministerskemu prezidentej list napisał a sym cyłe knježerstwo do Serbskeho domu přeprosył.
Smě kóždy zajimowany na rozmołwu do Serbskeho domu přińć abo je wobdźělenje wobmjezowane?
Chcedźa nowu šulu wutworić
Dźěłaćerski dobroćelski skutk (AWO) Łužica chce w měsće nad Čornym Halštrowom zakładnu šulu w swójskim nošerstwje twarić. Milenka Rječcyna je so z Wojerowskim nawodu AWO Torstenom Rubanom-Zehom rozmołwjała.
Čehodla chceće šulu w swójskim nošerstwje wutworić?
T. Ruban-Zeh: Mamy zakoń, kotryž skići swobodu, wutworić kubłanišća w njestatnym nošerstwje. AWO w Sakskej porno druhim zwjazkowym krajam žanu šulu nima. A jako nan šulskich dźěći mam wosebity zajim na tym, zo dóstanu dźěći kubłanje, kotrež jich wosebitosćam wotpowěduje. Zdobom su w minjenych lětach wosebje na wsach a mjeńšich městach šule zawrěć dyrbjeli.
Što Was na kubłanju w Němskej myli?
Swójby bóle zapřijeć
Diana Wowčerjowa je so w nadawku Domowiny wobdźěliła na prěnim wuradźowanju dźěłoweje skupiny kubłanje Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) w Flensburgu. Milenka Rječcyna je so z wučerku Serbskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ Radwor rozmołwjała.
Štó je so na zetkanju wobdźělił?
D. Wowčerjowa: Cyłkownje bě tam 14 organizacijow. Zaběrali smy so z prawom na kubłanje w maćeršćinje, ze šulskimi systemami za mjeńšiny a ze strategijemi zwoprawdźenja kubłanskich narokow. Sama sym wo tym rěčała, kak je serbskorěčne kubłanje we Łužicy natwarjene.
Kotre dopóznaća sće z posedźenja sobu přinjesła?
„Načasneho“ Čorneho młynka wuwiła
Jěwa-Marja Čornakec je njedawno nowu knihu „Łójerjo sonow“ w Ludowym nakładnistwje Domowina wudała. Bosćan Nawka je so ze spisowaćelku rozmołwjał.
Bě rozsud, so dotal skerje njeworanemu polu serbskeje fantastiskeje literatury wěnować, wědomy, abo je so stawizna sama wot so do toho směra wuwiła?
J.-M. Čornakec: W dźěćatstwje sym najradšo bajki a fantastisku literaturu čitała. Tež dźensa to wjele hinak njeje. Tohodla sym so wědomje rozsudźiła, w tym žanru pisać. Kak so stawizna konkretnje wuwije a skónči, pak na spočatku pisanja sama hišće tak prawje wědźała njejsym. Chcych fantastisku knihu w zwisku ze sonami stworić, w nadźiji, zo wona swojich čitarjow namaka.
Što je Was pohnuło, znaty serbski mytos do stawizny zapřijeć?
Žanu paniku klěšćow dla
Za Budyski wokrjes zwěsćichu eksperća zwyšeny natyknjenski strach klěšćow dla. Schorjene krejcycaki so dźeń a bóle rozmnožeja. Měrćin Weclich je so za tym w nowinarskim běrowje Budyskeho krajnoradneho zarjada prašał.
Su teritorialne rozdźěle? Jeli, kotre?
Peter Stange: Rizikowe kónčiny su přeco na jedne lěto wupokazane. W Budyskim wokrjesu žane rozdźěle njejsu.
Měli so ludźo, młodźi kaž tež starši, klěšćow dla šćěpić dać?
Peter Stange: Haj, kóžde šćěpjenje je rozumne. A je darmotne.
Su ludźo rozdźělnje wohroženi, su mjez nimi rizikowe skupiny?
Peter Stange: Imunostnje słabi měli wosebje kedźbować.
Kak su ludźo na šćěpjenje přihotowani, su domjacy lěkarjo něčemu připokazani?
Wjacore wjerški na ewangelskim cyrkwinskim dnju
Mjeztym 72. serbski ewangelski cyrkwinski dźeń wotměje so 2. a 3. junija w Hodźiju. Marko Wjeńka je so wo tym z čłonom předsydstwa Serbskeho ewangelskeho towarstwa Měrćinom Wirthom rozmołwjał.
Čehodla je ewangelski cyrkwinski dźeń lětsa w Hodźiju?
M. Wirth: Smy jón lěta 2006 posledni raz w Hodźiju přewjedli. Mjeztym je so wosada derje wuwiła. Z Christophom Rummelom mamy tam duchowneho, kiž so jara za serbske kemše angažuje. Nimo toho prócuje so Hodźijska Bjesada z Geratom Krawcom na čole wo to, serbsku rěč w cyrkwi wožiwić. To chcemy hódnoćić.
Na kotre wjerški smědźa so wopytowarjo wjeselić?
M. Wirth: Prěni tajki budźe bjezdwěla hižo sobotu w 15 hodź. na Hodźijskim kantoraće. Tam přednošuje Trudla Malinkowa pod hesłom „Na serbskich slědach po Hodźijskej wosadźe“. To budźe jara zajimawe, wšako so referentka za serbske pomniki zašłych časow wosebje zajimuje. Přednošk móžu tuž jara doporučić.
Što čaka na hosći cyrkwinskeho dnja njedźelu?
Suchota a twjerda póda hišće problem
Kónc tydźenja wočakuja w Holešowskej Dubrawce znowa wjace hač 300 koni a jich jěcharjow z Němskeje, Čěskeje a Pólskeje. Turněr, kotryž wuhotuje Njeswačanske jěchanske towarstwo, je lětsa zdobom druhi króć europski młodźinski turněr. Betina Wenderothowa je z předsydu towarstwa Frankom Lehderom wo přihotach na turněr rěčała.
Knježe Lehdero, jako towarstwo maće hižo rutinu w přihotach na tajki jěchanski turněr. Kóžde lěto pak čakaja nowe wužadanja. Kak wobchadźeće lětsa z horcotu a suchotu do zarjadowanja?
F. Lehder: Suchota a twjerda póda stej tuchwilu naš hłowny problem. Nimo hłowneho jěchanišća a łuki mamy tež přihotowansku městnosć z pěskom pokryć a krjepić, zo maja jěcharjo kónc tydźenja idealne wuměnjenja. To je wažne, zo bychmy tež w přichodźe dosć přizjewjenjow za turněr měli.
Lětsa su jěcharjo ze Sakskeje, SakskoAnhaltskeje, Berlina-Braniborskeje, Durinskeje a nimo toho z Pólskeje a Čěskeje něhdźe 340 koni přizjewili. Dohromady 750 razow zaklinči wot pjatka do njedźele zwónčk sudnikow. Što su najzajimawše pruwowanja?
„Wobhladuju so jako wuknjaca a mnohostronsce zajimowana
Wot lěta 1994 skutkuje Ines Fabisch jako społnomócnjena za runostajenje w Zhorjelskim wokrjesu. Nětko je wona w krajnoradnym zarjedźe kontaktna wosoba za serbske naležnosće. Wo motiwaciji a wobsahach je so ze 57lětnej Andreas Kirschke rozmołwjał.
Kak je k nowemu nadawkej dóšło?
I. Fabisch: Dotalny społnomócnjeny za serbske naležnosće Manfred Hermaš bě na wuměnk šoł, na čož bu městno wupisane, ale bjez wuslědka. Krajny rada Bernd Lange (CDU) je so mje prašał, hač mam zajim. Spočatk 1990tych lět běch w tehdyšim wokrjesu Delnjošleska Hornja Łužica (NOL) zamołwita za serbske naležnosće. Tuž sej nadawk přicpěwam.
Što Was za to motiwuje?
I. Fabisch: Mam stawizny Serbow za jara zajimawe. Jich rěč, kultura, tradicije a nałožki su žiwy pokład, kiž dyrbi so zachować. Hižo swój čas we wokrjesu NOL nawjazach zwiski ke Kerstin Kosakowej, k Anje Kosacojc a Mari Michałkowej. Styki chcu nětko wožiwić.
Što Was ze Serbami zwjazuje?
Starosće dźiwich swini dla
Spočatk měsaca přewjedźechu w Klukšu mjezynarodne wubědźowanje płujadłow z něhdźe sto aktiwnymi wobdźělnikami. Wo wuwiću na lětanišću a wo jeho starosćach je so Heinz Noack z předsydu Klukšanskeho aeroteama dr. Dieterom Mihelinom rozmołwjał.
Knježe Mihelino, něhdy wotměwachu so wubědźowanja pod mjenom Pokal dołhowuchačow. Čehodla mjenuje so wone nětko Cudin Cup?
D. Mihelin: Z techniskim wuwićom smy stare lětadła-dołhowuchače praktisce z modernišimi fabrikatami wuměnili. Přiběraceje ličby mjezynarodnych wobdźělnikow dla přiměrichmy tuž tež mjeno. Přiwšěm mamy hišće starše modele płujadłow.
Organizować wubědźowanje ze sto aktiwnymi wobdźělnikami je zawěsće wulke wužadanje.
Saněrowanje a přetwar wažnej
Dom zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe w Pančicach-Kukowje ma so tak přetwarić, zo skići wón zbrašenym, swójbam a senioram lěpši přistup. Andreas Kirschke je so wo tym z předsydu zarjadniskeho zwjazka Měrkom Domašku rozmołwjał.
Knježe Domaška, kak wažny je přetwar?
M. Domaška: Jara wažny, wšako bu hižo 1945 twarjeny. Dom bě wjele lět sydło rostlinskeho prodrustwa. Wot 2001 je tu zarjadniski zwjazk w dźensnišej formje zaměstnjeny. Hač na ponowjenje třěchi w lěće 2012 běchu tu jenož mjeńše reparatury. Nam pobrachuja na přikład rumnosće za archiw. Za to chcemy mjez druhim pincu saněrować dać.
Kak přińdu na přikład ludźo z chorobnym stołom do domu?
M. Domaška: Při zadnim zachodźe, kotryž je bjez zadźěwkow, móža klinkać. Sobudźěłaćerjo potom dele přińdu. W přizemju pak nimamy čakarnju.
Spočatk meje sće z radźićelemi wo přetwarje rěčał. Z kotrym wuslědkom?
M. Domaška: Mam nětko nadawk, najprjedy raz spěchowanske srědki za zatwar lifta wobstarać. Runočasnje mam pruwować, kotre spěchowanje je za cyłkowne saněrowanje domu móžne.
Z kotrymi wudawkami ličiće?
