Zajim za aktualne politiske podawki sej wobchował
Wjelelětny swěrny sobudźěłaćer Serbskich Nowin, bywši šefredaktor časopisa Rozhlad, přełožowar a publicist Cyril Kola swjeći dźensa w Budyšinje swoje 95ćiny. Hišće před někotrymi lětami wón wšědne wudaće Serbskich Nowin ze swojimi přinoškami wobohaćeše. Kaž sam rjekny, je jeho tele dopołdniše dźěło młodeho a duchownje čerstweho dźeržało. Byrnjež jemu ćělne brachi mjeztym prawidłowne redaktorske dźěło znjemóžnili, so dale za politiske podawki wokoło njeho zajimuje a je za styki do redakcije přewšo dźakowny.
Energijowu wójnu dobyć
Štož tele dny dožiwjamy, je wójna. Njerěču wo ruskim nadpadźe na Ukrainu, ale wo wójnje energije dla. W tym zwisku so mi zdawa, zo njezadźerži so Němska w tutej wójnje jara mudrje.
Najwjetše wužadanje drje budźe, přichodnu zymu přetrać. To płaći za wšitke kraje Europy, kotrež su na někajke wašnje wot ruskeho zemskeho płuna wotwisne. Nimo toho dyrbimy z tym ličić, zo Ruska płunowy honač doskónčnje zawjertnje, zo by ‚njezdwórliwe‘ kraje – na prěnim městnje Němsku – chłostała. Wšako je minjene tydźenje tež z druhimi krajemi na tute wašnje wobchadźała.
Dale njejasne je, hač sej Ruska hladajo na financowanje wójny sama zeškodźi, hdyž zapadoeuropske kraje jako hospodarskich partnerow zhubi. Stajnje zaso słyšimy, zo ma Ruska dosć woteběraćelow na swěće za płun a wolij a zo wysokich płaćiznow dla tuchwilu tak derje zasłuža kaž nihdy do toho. Tež rubl je so po prěnjej krizy spočatk wójny dawno zaso zhrabał a je wo wjele stabilniši hač do wójny.
„Štož tu słuša, štož tu doma je“
We Wojerowskej Kulturnej fabrice su dźěłowe zjednoćenstwo „Serbske žiwjenje“ wutworili. Z iniciatorku Grit Lemke je so rozmołwjał Axel Arlt.
Knjeni Lemke, kak je k tomu dóšło, zo maće we Wojerowskej Kulturnej fabrice dźěłowe zjednoćenstwo „Serbske žiwjenje“?
G. Lemke: Tam su prosće někotři, kotřiž so za to zajimuja. Smy pytnyli, zo su ludźo ze serbskimi korjenjemi w Kufa. Z někotrymi z nich sym serbske zarjadowanja wopytała. Na přikład jězdźimy na Serbsku namšu do Złeho Komorowa. Njedawno bě Łakoma-swjedźeń, smy tam pobyli. A potom zetkawaš wěste wosoby z Kufa, kotrež tež tam du. Prašachmy so, čehodla so w Kufa ničo njewotměwa. Rjeknychmy sej, zo dyrbimy to změnić.
Zrozumiće so jako hłós serbstwa, zo byšće serbske zarjadowanja w Kufa zadomili?
Krótkodobny wupuć njemóžny
Tuchwilu hrozy wulki strach, zo Ruska płunowy honač zawjertnje. Za prezidenta Ruskeje Wladimira Putina wšak płaći wot spočatka nadpada na Ukrainu dewiza: Štóž nas njepodpěrnje, ma zymu mrěć. Němska ma tuž wulki problem a dyrbi najspěšnišo reagować.
Zwjazkowy hospodarski minister Robert Habeck (Zeleni) je namjetował nastupajo produkciju miliny a ćopłoty zaso bóle na brunicu hač na płun zasadźić, kotryž wšak we wulkim stilu z Ruskeje importujemy. Wčera je zwjazkowy sejm wotpowědny zakoń schwalił. Poprawom wšak chcychu wudobywanje brunicy hač do lěta 2035 zakónčić. Kotre sćěhi změje wčerawši rozsud na brunicowe kónčiny we Łužicy hišće jasnje njeje.
Chcedźa wšitke fasety předstajić
Přećeljo serbskeje dujerskeje kapały Horjany přeprošuja jutře, pjatk, při Hórčanskim sportnišću na swoje zarjadowanje „KrassBrass“. Što so za tym chowa a što wopytowarjow tam wočakuje, wo tym je so Jan Bogusz ze Symanom a Fabianom Hejdušku rozmołwjał.
Što so dokładnje za zarjadowanjom „KrassBrass“ chowa?
S. Hejduška: To budźe serbski dujerski swjedźeń pod hołym njebjom. Na wopytowarjow čaka w Hórkach dujerska hudźba w cyłej swojej wšelakorosći. Tak zahraje najprjedy dujerska kapała Horjany. Po tym smědźa sej přitomni tež w stilu skerje modernišu dujersku hudźbu lubić dać.
F. Hejduška: Druhi dźěl budźe potom kaž party. Naš zaměr je, ze swjedźenjom wšitke fasety tuteje hudźby prezentować. Zastup płaći takrjec jako flatrate 20 eurow, w čimž su napoje sobu zapřijate. Hórčanski klub so wo ćělne derjeměće stara.
Kak sće scyła ideju za tónle njewšědny event zrodźili?
Prěni dźeń serbskeje rěče
Rěčny centrum WITAJ Budyšin je wobdźělnikow a wobdźělnicy rěčnych kursow přeprosył na prěni dźeń serbskeje rěče za dorosćenych. Milenka Rječcyna je so z docentom za rěčne kursy pola RCW a iniciatorom zetkanja Marekom Krawcom rozmołwjała.
Kak je dóšło tomule zetkanju šulerjow-serbšćinarjow?
M. Krawc: Podawam na wšelkich městnosćach serbšćinu, w Pančicach-Kukowje, Budyšinje, Slepom a tež we Wojerecach. Nimo toho pak mam tež kursy online, kotrež mjez druhim šulerjo ze Šwicarskeje, Nižozemskeje a Čěskeje kaž tež z Berlina, Lipska, Drježdźan a Hamburga wopytuja. Mój wotmysł je, zo bychu šulerjo, kiž so jenož z wobrazowki znaja, skónčnje wosobinsce zetkaja.
Kajku rezonancu maće na poskitk?
M. Krawc: Na wšě 40 zajimcow je so dotal přizjewiło. Za někotrych šulerjow na přikład ze Šwicarskeje abo Nižozemskeje je čara předaloka. Tola wjeselu so na wobdźělnikow z Čěskeje a mjenowaneju wulkoměstow. Wězo budu tež wobdźělnicy kursow tu we Łužicy pódla. Dokelž je zajim dosć wulki, chcemy poskitk tež přichodne lěta dale wjesć.
Kotre wočakowanja maće na zarjadowanje?
Wutk žiwjenja wklinikumje maja
Tuchwilny počas žada sej wot čłowjeka, zo by so derje napił. Na te wašnje so krej w ćěle njezhusći. Milenka Rječcyna je so rěčnika Budyskeho Łužiskeho klinikuma Steffena Lahodu za tym prašała, hač je zastaranje klinikuma z kreju zawěsćene.
Kak posudźujeće situaciju z konserwami darjeneje kreje w Budyskej chorowni Hornjołužiskich klinikow?
St. Lahode: Zwěsćamy stajnje a zaso we wěstych počasach, zo je darićelow a z tym tež krejnych konserwow mało. Zwjetša je to měsac awgust. To zwisuje z dowolom darićelow kreje. Dóstawamy krejne konserwy z Drježdźan wot słužby za darjenje kreje Němskeho čerwjeneho křiža DRK Sewjerowuchod. Tuchwilu dodawa DRK mjenje konserwow hač skazamy. To pak potrjechi wšitke chorownje w regionje. Zastaranje pacientow pak smy zamóhli při wšěm dotal zawěsćić.
Kak dołho tuchwilu składowane konserwy, to rěka krej, dosaha?
Běrokratija zaso raz wužadanje
Wobsedźiće ležownosć ze swójskim domom, swójske bydlenje, ratarski zawod abo hinaše ležownosće? Da sće minjene tydźenja runja mi přećelny list financneho zarjada dóstali. W nim skedźbnichu na reformu wobličenja ležownostneho dawka a što to za potrjecheneho jednotliwca woznamjenja. Dźe wo to, zo dyrbi wobsedźer ležownosće financnemu zarjadej najwšelakoriše daty sposrědkować. Za to ma so wón po móžnosći na internetnym portalu přizjewić. A wot dźensnišeho je na tymle portalu formular přistupny, do kotrehož maš wšitke požadane daty zapisać.
Hudźenje je wobohaćenje
Zašłej lěće su wuměłcy parowali móžnosće zjawnje wustupić. Milenka Rječcyna a Jan Bogusz staj so ze 18lětnym šulerjom Weimarskeho hudźbneho gymnazija „Hród Belvedere“ Matteom Hórnikom rozmołwjałoj.
Chodźiće we Weimarje na gymnazij. Při wšěm sće z Budyšinom zwjazany. Na kotre wašnje to aktualnje zdokonjeće?
M. Hórnik: Tež hdyž w Durinskej do šule chodźu, sym z Łužicu zwjazany. Planuju 7. awgusta koncert w Budyskim Serbskim muzeju. Njebudu pak samlutki hudźić, ale přinjesu někotrych młodych hudźbnikow, swojich přećelow z gymnazija sobu. Zastup je bjezpłatny. Jeli so publikumej spodoba, móža nas rady z pjenježnym darom podpěrać.
Je tuchwilu scyła dosć móžnosćow za Was zjawnje wustupić?
M. Hórnik: Składnosće zaso přiběraja. Sym pak w prěnim rjedźe sam zamołwity za to, so starać wo wustupy. Runje tak wabju za nje sam. Koncert w Budyšinje tajka składnosć je, hudźić a z tym nadźijomnje publikum zawjeselić. Wužiwam socialne syće kaž Instagram abo Facebook, zo bychu zajimcy zaćišć dóstali, kak to klinči. Tež na mojim YouTubowym kanalu hudźbu wozjewjam.
Za kulturu, rěča Łužicu derje
Hišće zarjadowani dźensa a jutře, potom je prěnja sezona „Kulturneje zahrody“ w Budyšinje nimo. Intendant SLA Tomas Kreibich-Nawka je z wuslědkom spokojom a rěči wo wuspěšnym prěnim pospyće z dobrym wothłosom. „Chcemy na kóždy pad klětu dale činić.“ Kak pak wobsahowa bilanca wupada?
„Zaměr je poskićeć našim, kaž tež eksternym serbskim wuměłcam podij a hosćom wotewrjeny rum za serbsko-němsku wuměnu“, rjekny Kreibich-Nawka w nalěću našemu wječornikej kaž tež po- dobnje nowinam Sächsische Zeitung. Prěni zaměr su docpěli. Jědnaće koncertow dohromady bě. Nimo znatych wužiwachu wosebje naši młodźi hudźbnicy šansu, so serbsko-němskemu publikumej předstajić. Štož bě tuž lětsa hišće zwjetša jenož Serbam znaty tajny tip, móhło so klětu tež druhdźe rozpowědać. A štož poćah mjez Serbami a Němcami nastupa: Hudźba je mjezynarodna a zwjazuje. Přistup k tamnej kulturje dóstanješ najjednorišo přez jědź, napoje a hudźbu. Hišće cuze słowa so nam přez zynki, melodije abo rytmy bliža, kotrež – jeli so nam lubja – móžemy sej rejujo abo sobu spěwajo lochko aktiwnje přiswojić.
