Nikoho domoj njepósćelu
W chorownjach a hladarnjach staraja so sobudźěłaćerjo wo dobro swojich pacientow a chowancow. Kak pak maja w tym wobłuku skutkowacy kaž tež nošerjo a nawodźa zarjadnišćow z winowatosću šćěpjenja wobchadźeć? Milenka Rječcyna je so z nawodu Smječkečanskeho Domu swj. Jana, kotryž je w nošerstwje Křesćanskosocialneho skutka, Markom Klimanom rozmołwjała.
Kajki je staw w Domje swj. Jana šćěpjenje sobudźěłaćerjow nastupajo?
M. Kliman: Mamy pola nas w domje šćěpjensku kwotu, kotraž je trochu wyša hač powšitkownje w towaršnosći. Něhdźe 70 procentow sobudźěłaćerjow je mjeztym šćěpjenych.
Boja so tući wo swoje dźěłowe městno po 15. měrcu 2022?
M. Kliman: Wěmy, zo su so někotři sobudźěłaćerjo mjeztym na dźěłowym zarjedźe přizjewili. To wšak ma přistajeny, ručež wě, zo móhł dźěło zhubić abo zo dźěłowe zrěčenje wuběži, činić. Naš nadawk jako nošer w tym zwisku je, zo mamy Budyskemu strowotniskemu zarjadej 15. měrca zdźělić, štó z našich sobudźěłaćerjow je šćěpjeny a štó nic. Dalši nadawk nimamy.
A kak jako nawoda domu zhromadnje z nošerjom z tym wobchadźeće?
Rozsud kóždeho jednotliwca
Maćica Serbska přeproša na zjawnu diskusiju wo serbskej hymnje. Cordula Ratajczakowa je so z předsydku dr. Anju Pohončowej rozmołwjała.
Čehodla přewjedźeće diskusiju wo hymnje?
A. Pohončowa: Kritiki nastupajo tekst serbskeje hymny su so w zašłych lětach wospjet zwuraznili, woprawdźita diskusija pak njeje so dotal wotměła. Myslu sej, zo přeprošuje dźensniši towaršnostny diskurs, w kotrymž sej někotři wjace widźomnosće žonow w zjawnosći žadaja, k tomu, aktualnosć teksta serbskeje hymny jónu do fokusa wzać a so z tutym prašenjom intensiwnišo zaběrać. Po našim měnjenju njeby so měła tajka diskusija w zawrjenych komorach wjesć, ale měła wšitkim zajimowanym móžnosć dać so na njej wobdźělić. Tohodla smy so za formu zjawneje diskusije rozsudźili. Něchtó dyrbjał tajku diskusiju nawjedować a přewodźeć, čehodla nic Maćica? Wothladajo wot toho, zo běštaj Zejler a Kocor čłonaj Maćicy Serbskeje, myslu sej, zo ma naše čestnohamtsce skutkowace towarstwo dosć kompetency za tutón nadawk.
Sće hižo nowu wersiju hymny namjetowali. Štó je tutu ideju zrodźił?
Za naše dźěći a přichod regiona
Nawodnica Sakskeho krajneho zarjada za zažne susodnorěčne kubłanje (LaNa) dr. Regina Gellrich bě minjeny tydźeń z hosćom w Serbskim instituće. Cordula Ratajczakowa je so z prócowarku za mnohorěčnosć rozmołwjała.
Kak je so mnohorěčne kubłanje wot załoženja LaNa lěta 2014 wuwiło?
R. Gellrich: Tema wjacerěčnosć je hižo dawno tež w pěstowarnjach sakskich pomjeznych kónčin aktualna. Prawidłownje daty zběramy a widźimy na jednym boku wjace pólskich resp. čěskich maćernorěčnych mjez dźěćimi a personalom. Na tamnej stronje zwěsćamy wotewrjenosć a přiběracy zajim staršich a pěstowarnjow, dźěćom rěč a kulturu susodneju krajow zbližić. Za to poskićamy jako krajny zarjad wobšěrne spěchowanje a kwalifikaciju pedagogiskeho dźěła.
Posaarska chce so z „francoskej strategiju“ z multilingualnym modelowym regionom stać. Što móžemy wottam wuknyć?
Skónčnje kónc diskriminacije
Derje so hišće dopominam, kak běch jako mały hólčec ze staršimaj w Drježdźanach po puću. Naraz přińdźe nam Afričan napřećo, snano student. „Hladaj, čornuch!“, rjekny naša mać. Hišće nihdy njeběch čłowjeka z čornej kožu takrjec wosobinsce zetkał. W knize „Swět wokoło nas“, kotruž tehdy jako dźěćo lubowach, su tónle wuraz tohorunja wužiwali. To pak je so změniło. Wšelake wopřijeća su so z našeho wšědneho rěčneho wobłuka zhubili, dokelž su „diskrimi- nowace“. Druhdy so prašam: „Štó poprawom postaja, što je diskriminowace?“
Jako běch jako młodostny z bratrom z kolesom w Słowakskej po puću, so nas wobydlerjo trochu ćmowšeje kože prašachu, zwotkel smój a dokal chcemoj. W rozmołwje z namaj woni runjewon hordźe rjeknychu: „Sme Cigáni – smy Cyganojo.“ Dźensa je wony „cyganski steak“ w hosćencach Němskeje dawno přemjenowany a z „cyganskeje juški“ w škleńcach je někajka „popjerjowa“ nastała. To dyrbju druhdy na naše tehdyše zetkanje w Słowakskej myslić. Hač drje su nam ludźo tam dźensa dźakowni?
Tež Serbam medije wěnuja
W Choćebuskej měšćanskej a regionalnej bibliotece maja zajim na serbskich temach a poskićeja tež wšelku literaturu ze serbskimi, předewšěm pak wobsahami z błótowskeho regiona. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu zarjadnišća Utu Jacob rozmołwjała.
Što Choćebusku měšćansku a regionalnu biblioteku wuznamjenja, je to tež serbskosć?
U. Jacob: Wobłuk regionalna wěda wopřijima něhdźe 27 000 medijow. Nimo swobodnje přistupnych poskitkow chowamy někotre pokłady w archiwach. Něhdźe 1 100 medijow je wěnowanych Serbam, wuběr pak je přewažnje němskorěčny. Bibliotece přisłuša tež wupožčowarnja za originalne wuměłske twórby, artoteka. Někotre dźěła maja poćah k Serbam a Błótam.
Zwotkle maće literaturu wo Serbach?
U. Jacob: Namakamy informacije w prospektach nakładnistwow, w městnych předawanišćach knihow, w nowinach a časopisach, zrědka z nakupje wot priwatnych wosobow – skerje z darow medijow, z lisćinow dubletow a druhich zarjadnišćow. Štož kupujemy, je přewažnje z městnych poskićernjow.
W kotrej formje dźěłaće hromadźe ze serbskimi institucijemi a zarjadami?
Šćěpjenje je wudospołnjenje
Interview sakskeho socialneho ministerstwa z dr. Thomasom Grünewaldom, předsydu Sakskeje šćěpjenskeje komisije (SIKO). Dale je wón nawoda Kamjeničanskeho klinikuma za infekcisku tropisku medicinu a nawjedowacy lěkar wotrjada za hygienu a wobswět w mjenowanym klinikumje.
W Sakskej njeje něhdźe 20 procentow ludźi, staršich hač 60 lět, dospołnje šćěpjenych. Je to přičina so starosćić?
Dr. T. Grünewald: Haj, wšako wěmy, zo hrozy runje tym w mjenowanej starobje wulke riziko, na ćežki a za žiwjenje strašny covid-wotběh schorjeć. Tež hdyž njeje ze šćěpjenjom móžno so stoprocentnje njenatyknyć, škita wone před ćežkim wotběhom a zamóže w tajkich padach žiwjenje wuchować!
Kak wažne je za wšěch třeće šćěpjenje tak mjenowany booster? Dźe tule skerje wo škit před wariantu omikron?
Njewšědne koncertowanje
22lětny organist Johannes Kral z Dobranec je hižo w mnohich krajach swěta wustupował a tak tójšto nazhonjenjow zběrał. Što je młody Serb, kotrehož su mjez druhim 2017 ze Silbermannowym pišćelowym mytom počesćili, minjeny čas dožiwił, chcyše Jan Bogusz wot njeho wědźeć.
Po maturje na Serbskim gymnaziju w Budyšinje sy so na studij cyrkwinskeje hudźby do Lipska podał. Kak swoje wustupy a studij časowje zmištruješ?
J. Kral: Studij wobsteji hłownje z wuměłskeje wučby za jednotliwcow. K tomu słuša na pišćelach a klawěrje hrać, chór nawjedować a spěwanje. Tež wudospołnjace čitanja a seminary su trěbne. Dyrbju sej tuž swój čas derje zarjadować. Organizacija je takrjec wšitko. Koncertowe jězby su wězo přidatne wužadanje. Na zbožo pak profesorojo moju njepřitomnosć toleruja a mje samo při projektach podpěraja.
Tež loni je so korona wo wulke wobmjezowanja postarała. Sy přiwšěm wubědźowanja abo wustupy realizować móhł?
W dźiwadźelenju so hižo w dźěćacych lětach pospytał
Słyšiš-li, zo je rěč wo časnikarju, wědźa ludźo – a to nic jenož w Chrósćicach a wokolinje –, zo je rěč wo Chróšćanu Jürgenje Njeku. Rodźeny 23. januara 1947 w Dobrošicach wotrosće wón pola přirodneju staršeju, časnikarja Jurja Mencla a jeho mandźelskeje w Chrósćicach. Wuchodźiwši wjesnu zakładnu a srjedźnu šulu kaž tež polytechnisku wyšu šulu w Pančicach-Kukowje nawukny rjemjesło časnikarja w Budyšinje. Tomule rjemjesłu so z wjeselom a lubosću hač do dźensnišeho wěnuje.
Wot lěta 1975 stara so wo časnik na wěži Chróšćanskeje wosadneje cyrkwje, přewjeduje na nim trěbne reparatury a přestaja jón kóžde lěto wot zymskeho na lětni čas a nawopak. Nimo dźěła jako časnikar předawa Jürgen Njek w swojim wobchodźe hižo wjele lět zastupne lisćiki za najwšelakoriše serbske kulturne zarjadowanja, kaž za woblubowany Mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica“. Tak ludźom zmóžnja sej po krótkim puću lisćiki w předpředani wobstarać.
Nowy rěčny rum přistupny
Wuknjenska platforma LernSax sakskeho ministerstwa za kultus (SMK) je nětko tež w hornjoserbskej rěči wužiwajomna. Milenka Rječcyna je so z wučerku Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule „Michał Hórnik“ a referentku za koncepcionelne dźěło ze serbskimi wobsahami w Krajnym zarjedźe za šulu a kubłanje (LaSuB) Radebeul Dianu Šołćinej rozmołwjała.
Kotre su přičiny, zo hodźi so platforma nětko w hornjoserbšćinje wužiwać?
D. Šołćina: Šulska cloud je we wšelakich rěčach natwarjena. Nimo němčiny maja cuzorěčni a dalši zajimcy składnosć, sej program tak nastajić, zo dóstawaja zasadne informacije w druhich rěčach, kaž jendźelskej a francoskej. To zmóžnjamy nětko tež hornjoserbsce rěčacym wužiwarjam – wučerjam, šulerjam a staršim. Jako iniciatorojo chcychmy na te wašnje nowy serbskorěčny rum w digitalnym swěće wotkryć.
Sće naspomniła, zo su zasadne informacije w serbskej rěči přistupne. Što to rěka?
Spěw ma znamjo solidarity być
„Swojowola“ rěka najnowši titul hudźbneje dwójki Uty Šwejdźic a Michała Měrćinka z Berlina, kotrajž staj pod mjenom „Hara Crash“ znataj. Wo čim pěseń, kotruž běštaj wonaj zdobom jako widejo na platformje Youtube a na swójskim kanalu takatak records wozjewiłoj, dokładnje jedna, to chcyše Jan Bogusz wot Uty Šwejdźic wědźeć.
Kak staj ideju zrodźiłoj, so w aktualnym spěwje z tematiku Běłoruskeje rozestajeć?
