Rólu dodawarjow bóle wustajić
Na kóncu Smolerjoweho lěta je Měrko Šołta serbsku zjawnosć z nowym widom na Smolerjowe „Pěsnički“ překwapił. Cordula Ratajczakowa je so z publicistom-slědźerjom rozmołwjała.
Čehodla sće so z „Pěsničkami“ zaběrał?
M. Šołta: Hižo dlěši čas mi napadny, zo njebě hišće nichtó zakładnu publikaciju serbskeho wozrodźenja dokładnje analyzował. Pytnych to při lětdźesatki trajacym wobchadźenju z nimi. A jako so mje redaktorka Rozhlada wopraša, hač njemóžu jej něšto přidźěłać, započach ze skoro lěto wužadacym dźěłom.
Kak hódnoćiće zajim za Smolerja?
M. Šołta: Mam zaćišć, zo so tajke wažne róčnicy z wulkim hołkom a tołkom swjeća, kritiske rozestajenja pak witane njejsu. Naši oficialni – funkcionarojo, zamołwići a sobudźěłaćerjo serbskich institucijow, wědomostnicy a wučerjo – chcedźa radšo swjedźenske narěče a hódne swjatočnosće měć. „Njech wostanje wšo tak, kaž smy to zdawna zwučeni – změny jeno znjeměrnjeja.“
Sće so na nowe žórła złožował?
Diplomatisce wušiknje jednać
Koncern Łužiska energija hórnistwo a milinarnje AG (LEAG) je so k zamołwitosći napřećo serbskej ludnosći we Łužicy wuznał. To je derje tak. Što pak to konkretnje rěka, zamołwići njerozłožichu.
Jasne je, zo płaći zrěčenje wo spěchowanju, kotrež je Domowina lěta 2007 z Vattenfallom wujednała, jenož hišće hač do kónca lěta 2017. Nadźija, zo LEAG „serbske wobydlerstwo w brunicowym regionje při zachowanju a wuwiwanju socialneje a etniskeje identity“ dale podpěruje, je wulka, předewšěm mjez serbskimi zamołwitymi. Wšako móža na mnohe wuspěchi skedźbnjeć, kotrež je spěchowanje hižo wunjesło. Bjez nich njeby serbskosć w brunicowych kónčinach hižo tajka była, kajkaž dźensa je. Za klětu je hižo jasne, štó něšto z fondsa dóstanje. 38 próstwow wo spěchowanje su přiwzali. Z kelko pjenjezami je spěchuja a kelko LEAG župje za spěchowanje serbskeje rěče a kultury lětnje přewostaji, je wšak hač do dźensnišeho wulke potajnstwo. Fakt pak je, zo su runje z tymile pjenjezami tójšto na dobro serbskosće zeskutkownili.
Ratar, pčołar a kulturnik
Daloko znaty a woblubowany je Konječan Jan Šołta, kotremuž su dźensa mnozy k 75. narodninam gratulowali a so jemu za njesebične a njesprócniwe skutkowanje na dobro druhich dźakowali.
Jubilar narodźi so 9. hodownika 1941 serbskej swójbje w Salowje. Nan pak we wójnje padny. Z pjeć lětami zastupi Jan Šołta w Koćinje do šule, wot 5. lětnika chodźeše do Kulowskeje šule. Hižo za šulski čas zeznajomi so z ćežu ratarskeho dźěła, jako dyrbješe 16 hektarow wulke ratarstwo sobu wobhospodarić. Na Wojerowskej ratarskej šuli zakónči wukubłanje na ratarja a dźěłaše sobu w domjacym ratarstwje. 1959 nuzowachu mać do prodrustwa. Byrnjež to njerady činił, so Jan Šołta jako 18lětny ratarskeho dźěła wzda a zasłužeše sej wšědny chlěb we Wojerowskej twarskej uniji. Na to překubła so na powołanskeho šofera. Po nanuzowanej słužbje we wójsku dźěłaše wón w Salowskej cyhelnicy, hdźež je mjez nimale bjezwuwzaćnje serbskimi kolegami hač do zawrjenja małeho zawoda w lěće 1970 dźěłał. Jeho lubosć k ratarjenju pak njehodźeše so podusyć.
Filmej serbsku dušu spožčić
Po njedawnej premjerje synchronizowaneho filma „Peeweeje – mišterstwa na lodźe“ wuńdźe nětko tež wotpowědna DVD. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z Michaelu Hrjehorjowej, kotraž stara so w Rěčnym centrumje WITAJ wo synchronizaciju filmow.
Kak nasta ideja, filmy synchronizować?
M. Hrjehorjowa: Nastork dał je jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, kiž bě wjacore lěta čłon Rozhłosoweje rady MDR. W tym zwisku wopytowaše wón filmowe festiwale, tež „Šibałc“ w Kamjenicy, a nawjaza kontakty. Tele styki su so wuwili, a wupytamy filmy z festiwalneho programa. Mjeztym smój z Michałom Cyžom z Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala štyri hrajne filmy synchronizowałoj.
Po kotrych kriterijach filmy wuzwoliće?
Žiwjenske wašnje wobchowała
Na 7. dołhej nocy krótkofilmow załožby za wuměłstwo Saksko-Anhaltskeje minjeny tydźeń w Halle předstaji Frauke Rahr wurězk ze swojeje filmoweje dokumentacije „Wopyt w domiznje“ wo Rownjance. Cordula Ratajczakowa je so z absolwentku Halleskeje Wysokeje šule za wuměłstwo Burg Giebichenstein rozmołwjała.
Kajki bě wothłós na předstajenje?
F. Rahr: Něhdźe 200 přihladowarjowtam bě. Mějach zbožo, zo su mój film jako prěni pokazali. Tuž bě kedźbnosć ludźi jara wulka. Bě wjele přikleska; w přestawce dóstach hnydom prěni wothłós, přewšo pozitiwny. Sym jara spokojom, zo je so wšitko tak derje radźiło.
Čehodla sće film wjerćała?
Serbske šulstwo zachować
Na 12. serbskim dnju sakskeje a braniborskeje frakcije Lěwicy minjeny pjatk w Lipsku je wukubłanje serbskich wučerjow w srjedźišću stało. Cordula Ratajczakowa rozmołwješe so z rěčnikom za naležnosće serbskeho ludu sakskeje frakcije Lěwicy Hajkom Kozelom.
Kak sće žadanja Domowiny nastupajo kubłansku politiku wobjednali?
H. Kozel: Předsyda Domowiny Dawid Statnik předstaji nam stejišćo třěšneho zwjazka. Wuchadźišćo je, zo budźe hač do lěta 2025 w Hornjej Łužicy njedostatk 99 wučerjow. Mizera je wulka – serbske šule njebudu pobrachowacych šulerjow, ale wučerjow dla wohrožene. Tohodla žada sej Lěwica w Sakskim runje kaž w Braniborskim krajnym sejmje, zo njesmě so tónle fakt znjewužiwać za zawrjenje serbskich šulow. Wočakujemy jasne wuprajenje knježerstwow, zo wšitke serbske šule wostanu.
Jednaćelski direktor Lipšćanskeho Instituta za sorabistiku prof. Edward Wornar je Was wo aktualnym stawje wukubłanja serbskeho dorosta w instituće informował. Što sće k tomu wobzamknyli?
Trjebamy wěcownu debatu wo wjelkach
Debata wo wjelkach je dobry přikład, kak móža emocije čłowjeka putać a wodźić a kak ćežko potom je, někoho z wěcownymi argumentami přeswědčić. Tež w našim wječorniku tajku diskusiju stajnje zaso mamy. Tydźenja wotmě so Budyšinje samo demonstracija z něhdźe 200 wobdźělnikami přećiwo wjelčemu managementej. Zas a zaso pisaja wjesnjanosća listy zamołwitym ministerstwam a žadaja sej hinašu politiku nastupajo wjelki.
Spytam sej předstajić, kak bych sam reagował, bych-li jako wowčer rano na pastwu přišoł a zwěsćić dyrbjał, zo su wjelki w nocy moje wowcy zakusali a zdźěla zežrali. A što drje bych rjekł, bychu-li mi potom we wjelčim běrowje rozkładli, zo wjelk tajke něšto ze złeje wole nječini, ale zo jedna po swojim instinkće, kotryž jemu kaza swoje młodźata zežiwić. A naposledk bychu mi snano hišće wumjetowali, zo njejsym wowcy dosahajcy z płotom škitał.
Stare město skići potencial
Wojerecy pytaja za idejemi, tamniše stare město wožiwić. Tuchwilu tam mnohe wobchody prózdne steja. Zašły tydźeń bě čěska delegacija přijěła, zo by so na městnje wo potencialach wobhoniła. Bianka Šeferowa je so wo zeńdźenju ze cityjowej managerku Yvonne Zschornack-Lubner rozmołwjała.
Kak je k zetkanju z čěskej delegaciju we Wojerecach dóšło?
Y. Zschornack-Lubner: Pytamy stajnje za móžnosćemi Wojerowske stare město z atraktiwnymi poskitkami wobohaćić. Přiběraca ličba čěskich turistow we łužiskej jězorinje bě jedne wuchadźišćo, za čěskimi partnerami pytać. Tak skontaktowachmy so ze sobudźěłaćerjom kontaktneho centruma za saksko-čěsku hospodarsku kooperaciju Jiříjom Zahradníkom w Žitawje. Wón je so hnydom za ideju zajimował a překupcow narěčał.
Kajki bě wothłós?
Chcedźa hač do nocy swjećić
Studentske towarstwo Sorabija Lipsk přeprosy 10. decembra na jubilejny swjedźeń składnostnje swojeho 300lětneho wobstaća. Cordula Ratajczakowa je so z předsydku Sorabije Francisku Grajcarekec rozmołwjała.
Kak daloko su přihoty na wulki jubilej?
F. Grajcarekec: Přihoty organizatoriskeho razu su poprawom skónčene. Koncentrujemy so nětko na wobsahi programa. Wot wšeho spočatka bě wotpohlad, zo my aktiwni čłonojo program wuhotujemy. Přidatnje smy bywšich studentow namołwili, tež něšto přinošować. Njeje pak ničo dóšło a njejsym z tym tež ličiła. To rěka, zo pisamy nětko pilnje teksty za lóštny kulturny program po přednoškach. Smy 31 ludźi w towarstwje, a wšitcy swjedźeń sobu přihotuja, wězo kóždy po swojich móžnosćach a ze swojim nadawkom, to funguje.
Kajke přednoški na hosći čakaja?
Bjez wědomeje serbskeje swójby njepóńdźe
Dobre powěsće a signale do přichoda móžachmy tele dny w našim wječorniku čitać. Załožba za serbski lud ma za lěto 2017 wurunany etat. Z 18,6 milionami eurow je předewšěm spěchowanje serbskich institucijow zaručene. A nadźijomnje smědźa so tež organizatorojo prawje wjele projektow nadźijeć, zo za nje pjenjezy dóstanu. Dalša zwjeselaca powěsć minjeneho kónca tydźenja bě, zo serbscy studenća a młodostni dźeń po schadźowance na swojim mjeztym tradicionalnym snobjedźe zhromadnje rozmyslowachu, kajke móhło serbstwo za 40 abo 50 lět wupadać. Z pomocu serbskeho robotera całty kupować, z kompjuterom tež zwonka Łužicy serbsku šulsku wučbu podawać, z tak mjenowanym „sorb-trackerom“ sćěhować, dokal so młodźi Serbja po šuli podawaja, nowe serbske rěčne rumy wutworić a dalše namjety běchu jenož někotre z idejow.
Wjeselu so, zo sej młodźi ludźo hłójčku łamaja, kajki budźe jich serbski přichod a što móhli za njón činić. Z nowymi idejemi su ludźo we wšěch dobach po nowych pućach kročić započeli. To tež dźensa hinak njeje.
