Hudźbnicy prěni raz tež teksty čitaja
Zajutřišim pytaja hudźbnicy trójki Trio con moto na komornym wječoru w Budyskej Röhrscheidtowej bašće SLA dialog z knihu Jurja Brězana „Moja archa Horni Hajnk“. Cordula Ratajczakowa je so čłonom trija, violoncellistom Helfriedom Knopsmeierom, rozmołwjała.
Kak sće ideju zrodźili?
H. Knopsmeier: Nastork běchu nam – nimo mje Hance Tiedemann na prěčnej fleće a Bettinje Witke na huslach – lońše 100. narodniny Jurja Brězana. Smy sej knihu „Bruder Baum und Schwester Lerche“ mjez sobu dale dawali a sej ju wotkryli. Štož smy čitali, je nas wšěch třoch hłuboko hnuło. Mamy za wažne, tele Brězanowe teksty z lěta 1991 ludźom znowa do wědomja zwołać. Čehodla, to móže kóždy připosłuchar sam za sebje wotkryć.
Přednjeseće teksty sami – čehodla?
Njerozumnosć na škodu wšěch
Na nalětnje ćopliše wjedro drje so kóždy wjeseli. Skónčnje zaso won a w trochu lochšej drasće po přirodźe kolesować, kaž ja to rady činju. Na to žno dawno čakam. Hižo nětko pak wěm, zo so při tym zaso žałostnje mjerzam, hdyž na kromach pućow preč ćisnjene bleše, cigaretowe tyzy, plastikowe nopaški a wšón móžny dalši čapor wuhladam. Hišće hórje je, hdyž něšto metrow dale do lěsa stupiš a zwěsćiš, zo je něchtó znate módre wotpadkowe měchi ze starym njerjadom w přirodźe wotbył. Ja so nad telko njerozumom dodźiwać njemóžu a tež nic nad tym, kak wšojedne je někotrym naša přiroda.
„Nětko je čas rozmyslowanja“
„Strukturna změna nětko – žane Wochozy II“ rěka iniciatiwne zwjazkarstwo, kotrež běchu potrjecheni brunicoweje jamy, wšelake wobswětowe zwjazki kaž tež politikarjo Lěwicy a Zelenych w lěće 2013 w Rownom załožili. Andreas Kirschke je z rěčnicu zwjazkarstwa Friederiku Böttcher wo aktualnej situaciji rěčał.
Brunicowa jama Wochozy II hižo tak zwoprawdźena njebudźe, kaž bě planowana. Jenož Miłoraz budźe wotbagrowany. Kak hódnoćiće rozsud LEAG?
F. Böttcher: Smy jón z wjeselom a wolóženjom na wědomje brali. Wobsahowje wšak njebě rozsud hižo překwapjacy. Překwapił pak bě čas wozjewjenja. Přiwšěm widźimy dźěło zwjazkarstwa wobkrućene. Fakt je, zo smy za zdźerženje cyłeje Slepjanskeje kónčiny, tež Miłoraza. Naš nadawk je tuž jasny: dale stejišćo zabrać, zo njeje brunica jako nošer energije hižo wjace hospodarsce trěbna.
Kajke konsekwency z toho nětko sćěhuja?
Dostojnosć kontra komercej
„Jutry su mjez zarjadowanjemi a swjedźenjemi w Hornjej Łužicy najwuznamniše a drje najrjeńše w běhu lěta. Wone maja w regionalnym marketingu swoje wažne městno. To wosebite a jónkrótne w tym nastupanju je, zo je přez cyły do a jutrowny čas bohatosć tradicijow a nałožkow Serbow za hosći widźomna a dožiwjomna. To je žiwa dwurěčnosć, kotruž ma serbski lud na sebi. Pytnjemy to přewažnje na wjele naprašowanjach žurnalistow, pućowanskich zarjadowarjow a indiwidualnych wopytowarjow.“ Takle praji na moje prašenje 0laf Franke, šef Marketingoweje towaršnosće Hornja Łužica-Delnja Šleska, kak wón jutry a z nimi zwjazane zwičnjenje turizma w Hornjej Lužicy posudźuje.
Zawěrno: Hotele a pensije su dosć derje wuknihowane. Busowe předewzaća z cyłeje Němskeje a wukraja budu z wćipnymi pućowacymi jutrowničku tež na serbskich wsach po puću, zo bychu sej křižerske procesiony wobhladali. Awtowe znamješka na parkowanišćach přichodnu njedźelu pokazaja, zwotkel so ludźo do katolskeje serbskeje Łužicy dóstawaja a so za naše poselstwo zrowastanjenja zajimuja.
Za wobydlerjow lědma změny
Budyski ležownostny zarjad je po pilotowym projekće w Drježdźanach a Lipsku jedyn z prěnich w Sakskej, hdźež zawjedu elektronisku ležownostnu aktu a elektroniski prawniski wobchad. To budźe 1. junija. Axel Arlt porěča wo tym z direktorom Budyskeho hamtskeho sudnistwa Markusom Kadenbachom.
Što su ležownostne akty?
M. Kadenbach: Ležownostnu knihu samu hižo něšto lět elektronisce wjedźemy. Nimo njeje su tak mjenowane ležownostne akty. W nich składujemy wšitke wopisma, na kotrež so zapisowanja w ležownostnej knize zepěraja. Mjenować chcył tu próstwy wo přepisanje swójstwa kupje, darowanja abo skazanja ležownostneho dołha dla. Wopisma słuža jako dopokaz, zo hodźa so zapiski w ležownostnej knize sćěhować. Wot 1. junija maja notarojo je jako digitalizowane dokumenty ležownostnemu zarjadej zapodać, tam so wone jenož hišće elektronisce wobdźěłaja a składuja.
Na čo ma so wobydler nětko nastajić?
Wšitko derje?
Budyski wokrjesny sejmik je na swojim posedźenju minjenu póndźelu wobzamknył, nošerstwo wyšeje šule Malešecy přewzać. Ponowjena zjawna šula we wjesnej kónčinje, wotpowědowaca wšitkim žadanjam, nimo toho sportowa hala a serbska wučba po koncepće 2plus – tomu móžeš jako wokrjesny radźićel poprawom jenož přihłosować.
K nadawkam wokrjesa wšak njesłuša, šulske zarjadnišća wobsedźeć a wobhospodarjeć. Z dojednanjom k wokrjesnej reformje, kotrež je hač do lěta 2018 wobmjezowane, móže kóžda komuna wokrjes wo to prosyć, nošerstwo swojeje šule přewzać. Hospodarsce so to za komunu zadani, stajnje nowym wuměnjenjam wotpowědować. Spochi přiběrace kóšty njejsu zarunane ze spěchowanskimi srědkami abo z přiražkami, kotrež měrja so po ličbje wuknjacych.
Awtor pućnika po našej maćeršćinje
Jutře swjeći prof. dr. Helmut Faska w Komorowje pola Rakec pjećawosomdźesaćiny. Rodźeny we Wuježku pod Čornobohom, je so wón po studiju slawistiki w Lipsku z najwuznamnišim přitomnostnym rěčespytnikom Hornich Serbow stał, a to wosebje na polu gramatiki.
Zeznach knjeza profesora, jako bydlachu Faskecy hišće Při měšćanskim nasypje před Budyskej chorownju. Wopytowach tam husto swojeho přećela Pětra, młódšeho z dweju Faskec synow. Po sobotnišim wobjedźe byštaj sej knjez profesor a mandźelska Hanka w kuchni cigaretku popřałoj, a po njej by so wón mjelčicy do swojeje dźěłanskeje zminył. Mój z Pětrom mějachmoj potom šukotać. Ćišina bě kazana; knjez profesor dźěła.
Přirunowace mjeńšinowe slědźenje sobu tworił
Sobotu, 1. apryla, swjećeše w Rachlowje pod Čornobohom wědomostnik dr. Ludwig Ela 65. narodniny. Znaty je wón předewšěm wjelelětneho a produktiwneho skutkowanja we wobłuku přirunowaceho mjeńšinoweho slědźenja a serbskeje kulturneje wědomosće.
Dźensa trjebaš dołhi dych jako nakładnik
1. apryla zhladuje dr. Frank Stübner na 25lětne wobstaće swojeho nakładnistwa Lusatia. Cordula Ratajczakowa je so z nakładnikom rozmołwjała.
Kak swjećiće jubilej?
F. Stübner: Z našimi knihami, to je nam najrjeńši dar. Dale so wjeselimy, zo mamy naprašowanja z kniharnjow, kotrež chcedźa rady naš plakat, z kotrymž na nakładnistwo skedźbnjamy, wupójsnyć. Wosebite zarjadowanja pak njebudu.
Što maće za najwjetši wuspěch nakładnistwa Lusatia?
F. Stübner: To je bjezdwěla naša Hornjołužiska domjaca protyka. Sym jara wjesoły, zo je wona wobstatk a ćežišćo našeho programa. Dale móžemy na wšelakorych polach wusahowace wuspěchi wuzběhnyć, kaž na přikład w beletriji. Prěni roman hornjołužiskeje spisowaćelki Annelies Schulz „Das Kindheitshaus“ je mjeztym w 5. nakładźe wušoł. Tež dwě słuchoknize smy wot njeje wudali. Sym jara překwapjeny, kak wuspěšne wone su. Awtorka njemóže jenož wuběrnje pisać, ale tež čitać. Mamy kóžde lěto wokoło 30 čitanjow z njej, a wone su přeco wosebite. Přichodny měsac budźe Annelies Schulz 83 lět.
Jeho próca wo serbsku rěč je so zadaniła
Jan Bart ma so swěru po zasadźe: Rěču serbsce, hdźež so hodźi, a rěču němsce, hdźež je trjeba. Dźensa na 85. narodninach móže jubilar spokojnje na dźěłapołne lěta zhladować, přetož jeho próca wo zachowanje a wozrodźenje serbskeje rěče je so zadaniła. Mnozy znaja jeho jako wučerja za matematiku a fyziku a wot lěta 1960 do 1969 jako direktora Serbskeje polytechniskeje wyšeje šule w Pančicach-Kukowje z mjenom „Jakub Bart-Ćišinski“. Po stronskej šuli bu wón 1970 jako inspektor za serbske šulske naležnosće powołany. Serbske narodne wědomje njeje sej jenož wot swojeho dźěda a sobuzałožićela Domowiny Arnošta Barta přiswojił, ale tež hnydom po wójnje na gymnazijach w Českej Lípje, Varnsdorfje a w Liberecu. Maturowaše skónčnje w Budyšinje a studowaše w Lipsku a Podstupimje.
