Chór Delany „tuchwilu mrěje“
Handrij Henčl, spěwar Serbskeho ludoweho ansambla a aktiwny spěchowar lajskeho wuměłstwa, złoži zastojnstwo wuměłskeho nawody Serbskeho muskeho chóra Delany. Bosćan Nawka je so z dirigentom wo tym rozmołwjał.
Knježe Henčlo, čehodla złožiće po šěsć lětach dirigentstwo chóra Delany?
H. Henčl: Najwažniša přičina je, zo njeje so mi poradźiło naš repertoire wobnowić a młodźinu wo tym přeswědčić, so pola nas angažować. Byrnjež tójšto spytał a ze stron předsydstwa podpěru měł, su někotři, wosebje starši čłonojo moje namjety a prócowanja wotpokazali. Wězo je přeco ćežko něšto noweho wuspytać a nawuknyć kaž tež ze starych zwučenosćow so wudobyć, hinaši puć pak njewidźu, ma-li chór přežiwić. A tuchwilu ćěleso mrěje. Rozsud, swój stólc młódšemu přewostajić, njebě lochki a njejsym přezbožowny, sym pak swój skutk zdokonjał a chcu so nětko hinašim nadawkam wěnować.
Maće hižo naslědnika? A jelizo nic: Kotru kwalifikaciju měł kandidat měć?
Garantija, to smy my sami
Čłon peticiskeho wuběrka Europskeho parlamenta Pál Csáky je njedawno z koleginomaj a tak wospjet Łužicu wopytał. Milenka Rječcyna je so z europskim politikarjom po nowinarskej konferency w Choćebuzu rozmołwjała.
Před lětomaj sće był na kongresu mjeńšinoweho zwjazkarstwa EFA w Budyšinje. Kotre změny sće mjeztym zwěsćił?
Pál Csáky: Widźu prócu ludźi w regionje za swoje prawa, na tamnym boku knježerstwo. Mějachmy zetkanja w ministerstwach w Podstupimje. Tema běše podpěra Serbow. Tójšto wšak Serbja hižo maja, štož za zachowanje rěče a kultury trjebaja. Su to mjez druhim dwurěčne napisy, šule, na kotrychž serbšćinu wuwučuja, a serbske medije. To je spomóžne. Podpěrujemy tele aktiwity a pytnu waš patriotizm. Na tamnym boku widźu a začuwam wulku njewěstosć Serbow. Nimaće, kaž my Madźarojo w Słowakskej, maćerny kraj a tak pobrachuje politiska, financna a intelektualna podpěra. Serbski lud je trochu samotny. Chcemy tuž naše dopóznaća wo wuprawje napisać, zo bychmy Serbow podpěrali, zo byšće dale mocy do přichoda čerpali. Wěm, zo njeje lochko, hdyž so mały lud asimiluje.
Serbsko-čěske přećelstwo tež wužadanje
Zjawne słyšenje w Senaće Čěskeje republiki wo serbskich naležnosćach minjenu wutoru je kóždemu wutrobu hrěło, kotremuž je serbsko-čěske přećelstwo wažne a drohotne. Móžemy woprawdźe hordźi być, zo mamy tam partnerow, haj swěrnych přećelow, kiž so za serbski lud horja a so za nas zasadźeja. Z čěskim senatorom Jaromírom Jermářom mamy takrjec direktny přistup do senata a z Towarstwom přećelow Serbow w Praze tajke něšto kaž serbske wulkopósłanstwo w Čěskej republice, kaž je to Domowinski referent za wukrajne styki Clemens Škoda w swojej narěči w Praze formulował. Tež čěske knježerstwo je nam přichilene a zastopnjuje nas jako „we wukraju bydlacych krajanow“, wo kotrychž ma so starać, na přikład na te wašnje, zo nam čěskich wučerjow sćele.
Trjeba dosć časa za rešerše
Spisowaćelka Lubina Hajduk-Veljkovićowa předstaji 6. měrca swoju runje w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu knihu „Módre buny“. Bosćan Nawka je so z awtorku rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was wabiło runje kriminalku napisać?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Mi so na žanru kriminalki lubi, zo zwjazuješ napjatu stawiznu z wěstej temu. Čitaš dale, dokelž chceš wědźeć, što je so dokładnje stało abo štó je to był. A při tym wotkrywaš cyle nowy swět.
Tónle žanr wšak w serbskej literaturje přehusto njenańdźeš.
L. Hajduk-Veljkovićowa: Dźensa je telko lokalnych krimijow, kotrež su we wěstej kónčinje zapołožene, čitam je zwjetša w němskej a mjeztym tež serbiskej rěči.
Sće mjezynarodnje wobwliwowana?
Jutrowne debjenki sćelu do swěta
Štó što chce, jeli (nje)wě, štó je?
Premjera inscenacije „Paradiz w dobrej stwě“ Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwała je znowa wujewiła, zo je słód přihladowarjow łoskoćiwa wěcka. Tu pak nima wo prašenje hić, w kotrej měrje bě předstajenje kulojta naležnosć abo hač su dźiwadźelnicy přeswědčili. W prěnim rjedźe mjenujcy aktualna produkcija pokazuje, zo steji NSLDź dale před samsnej ćežu kaž na přikład rozhłós a naš wječornik: Što poskićiš, wobsteji-li publikum teoretisce ze Serba kóždeježkuli staroby a kóždehožkuli zajima? Wotmołwa zda so jednora: Program dyrbi wotměnjawy, mnohostronski a wuwaženy być. Zo hodźał so tajki zwoprawdźić, je pak sobudźěło přihladowarjow/připosłucharjow/čitarjow trěbne.
„Njeńdźe jenož wo nas“
Domowina a jeje pomocnicy zběraja ke kóždej składnosći podpisma za wobydlersku iniciatiwu Minority SafePack. Kak běži a kelko su zezběrali, wo tym je so Janek Wowčer z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom rozmołwjał.
Sće z mnóstwom w Serbach zezběranych podpismow spokojom?
D. Statnik: Mnozy su digitalnje podpisali, tež do zarjada Domowiny dochadźeja wšědnje lisćiny a podpismowe karty. Přiwšěm dotalne mnóstwo skerje njespokoja. Tuž prosymy kóždeho, zo by iniciatiwu podpěrał a tak dopomhał, prawa mjeńšin w Europje polěpšić.
Što je přičina, zo je dotal tak mało ludźi pola nas iniciatiwu podpisało?
D. Statnik: Dyrbiš tójšto informacijow dawać. Ludźo su skeptiscy wosobinskich datow dla. To móžu rozumić. Wuzběhnu hišće raz, zo dodźeržimy wšitke žadanja datoweho škita a zo so daty za ničo druhe njewužiwaja.
Čehodla měli Serbja abo Južnotirolčenjo iniciatiwu podpěrać. Wšako maja woni hižo poměrnje dobry mjeńšinowy škit?
A što je nam Ćišinski hódny?
To poslednje, štož móhli w padźe Muzeja Ćišinskeho w Pančicach-Kukowje činić, su mjezsobne wumjetowanja. Fakt je, zo njeje tuchwilna městnosć w Šuli Ćišinskeho jako muzej za česćowanje našeho sławneho basnika, duchowneho, redaktora a dramatikarja scyła akceptabelna. Što drje by njeboh Jurij Bětnar rjekł, by-li widźał, što so z jeho žiwjenskim skutkom stawa? Jako šuler sym dožiwił, z kajkej zahoritosću a narodnym wědomjom je so wučer matematiki, nawoda chóra Lipa a jedyn z nawodow Pančičanskeje Domowinskeje skupiny za to zasadźał, zo by Jakub Bart-Ćišinski w zjawnosći prawe a swojemu tworjenju wotpowědne hódne městno měł.
Na kóncu je to rozsud koalicije
Sakska přistaja tuchwilu na šulach dwě třećinje přidružnikow a jednu třećinu wukubłanych wučerjow. W přichodnych lětach ma swobodny stat kóžde lěto potrjebu 1 500 do 2 000 wučerjow. Frakcija CDU w Sakskim krajnym sejmje je tuž za to, wučerjam hač do staroby 42 lět status zastojnika přizwolić. Šulskopolitiski rěčnik frakcije Lothar Bienst wotmołwja tu na prašenja Milenki Rječcyneje.
Čehodla faworizuje frakcija CDU, sakskich wučerjow na zastojnikow powołać?
L. Bienst: Byrnjež mnozy čłonojo frakcije wo zastojnstwje wučerjow přeswědčeni njebyli, je tónle krok wažna naprawa, wjace młodych ludźi za sakski kubłanski system nawabić, jich tu dźeržeć a nazhonitych wučerjow a nazhonite wučerki wróćo zdobyć.
Wostanje tomu tak, zo maja so nimo nowych wučerjow jenož ći jako zastojnicy powołać, kotřiž su młódši hač 42 lět?
L. Bienst: Haj, tuchwilny staw jednanjow na tej warianće bazuje.
Kotre rozsudne argumenty su k tomu wjedli?
Kritiske hłosy njeignorować
Dobyćerjam wubědźowanja „Rěči přichilena komuna – Serbska rěč je žiwa“ wulke připóznaće. Z Wojerecami, Kulowom, Hodźijom, Łazom a Ralbicami-Róžantom buchu komuny počesćene, kotrež su so na dotal třoch wurisanjach stajnje wobdźělili. Runje tak prawidłownje běchu Kamjenc, Slepo, Wulka Dubrawa a Worklecy pódla. Tež to zasłuži sej respekt. Wšako maja tule formu dwurěčnosć w swójskej komunje přepruwować za prawidłowny a samozrozumliwy srědk.
Zo z nowym wjesnjanostu nowy dych zaćehnje, to su tónkróć Chrósćicy a Rakecy dopokazali. Z prěnim wobdźělenjom stej so wobě komunje hnydom do dobyćerskeho kruha dóstałoj. Wuběrnje! Trójku nowačkow su Bóšicy wudospołnili. Tak je so na třoch dotal wotmětych wurisanjach 22 komunow znajmjeńša jonu wobdźěliło. To je dobra połojca wonych 42 po Serbskim zakonju pomjenowanych w serbskim sydlenskim rumje Budyskeho a Zhorjelskeho wokrjesa.
