Tři premjery za nowe medije
Wjace hač 650 zajimcow wužiwa mjeztym internetny poskitk Serbšćinu online wuknyć (SOL). Maria Untchowa je pola Załožby za serbski lud zamołwita za nałožowanje serbšćiny w nowych elektroniskich medijach. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Před lětom, jako bě Załožba za serbski lud SOL w Budyšinje předstajiła, bě rěč wo tym, wuknjensku platformu tež delnjoserbsce nadźěłać. Kak daloko z tym je?
M. Untchowa: Jutře připołdnju wotměwa so w klubowni internata Delnjoserbskeho gymnazija prezentacija delnjoserbskeje wersije. Wotpowědnje hornjoserbskemu poskitkej je to schodźenk A1, kotryž měri so na žadanja Zhromadneho europskeho referencneho ramika za rěče (GER).
Kotre dalše wobłuki wuknjenskeho poskitka su spjelnjene?
M. Untchowa: Z delnjoserbskej prezentaciju A1 budźetej wot jutřišeho zdobom přistupnej hornjoserbski schodźenk A2 kaž tež jendźelskorěčna wersija za schodźenk A1.
Z kotreje přičiny njebě móžno zwoprědka wužiwać poskitk tež za smartphony?
Derje za wuwiće sebjewědomja
Dźewjeć króć su šulerjo Slepjanskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ zańdźeny tydźeń předstajili musical „Felicitas Kunterbunt“. Milenka Rječcyna je so z wučerku Sabinu Jurencec rozmołwjała.
Njeje tomu prěni króć, zo zahraja Waši šulerjo musical. Što su wuskutki tohole projekta?
S. Jurencec: Tele dźěło přisporja zhromadnosć a skruća šulerske cyłki. Z tym wuwiwa so socialna kompetenca. Za šulerjow je to wulke wužadanje. Wšako ma kóždy swój nadawk spjelnić. Je to proces profilowanja jednotliwca a derje za wuwiće sebjewědomja. Šulerjo nawuknu na druheho dźiwać a swójske zajimy wróćo brać.
Něhdźe 250 šulerjow 5. do 9. lětnika a dalšej z dźesatki su byli na projekće wobdźěleni. Kak sće to zmištrowali?
S. Jurencec: Smy ze spočatkom tohole šulskeho lěta započeli dźěłać. Kóždy šuler je dyrbjał rozsudźić, hač chce na jewišću abo za kulisami skutkować. Smy samo přewjedli casting za jewišćowe róle a smy kóždu rólu dwójce wobsadźili.
Su wšitcy móhli to činić, za čož mějachu zajim?
Na kritiku pak spěšnje reaguja
Stajnje zaso widźiš a słyšiš, zo so statne instancy – wšojedne hač wokrjesy, města, tež gmejny – abo politiske zastupnistwa, ze serbskimi motiwami pyša, serbskosć Łužicy jako wosebitosć wustajeja a wobohaćenje wopisuja. Tak rysuja najrjeńše a najpisańše wobrazy. Wšitke tele fakty přitrjechja a wjeselu so tež, zo w mnohich wobłukach Serbow, jich nałožki a žiwjenske wašnja, njezanjechaja, ale skerje hišće na potencial toho pokazuja. Prawje a derje tak!
Za prawe a dobre tohorunja mam, zo je sakske wobchadne ministerstwo loni předpisy za popisanje pućnikow w dwurěčnej kónčinje změniło, tak zo matej serbske a němske pismo na tafli jenak wulkej być. Wokrjes Budyšin to mjeztym wuběrnje zwoprawdźa a nowe pućniki po nowych směrnicach wuhotuje, runje tak tam, hdźež dyrbja dodźeržany pućnik wuměnić. Tak dóstawa naša maćeršćina samsnu hódnotu kaž tu tohorunja domjaca němčina. To mam za woprawdźitu tolerancu, ke kotrejž tež we Łužicy mnozy namołwjeja. Zdobom to dopokazuje, zo je móžno so dojednać, cyle po hesle: Hdźež je wola, je tež puć.
„Šwarna ličba wopytowarjow“
Wustajeńca „Krabat – Muž – mytos – marka“ je zakónčena. Bosćan Nawka je so z direktorku Serbskeho muzeja Christinu Boguszowej rozmołwjał.
Knjeni Boguszowa, wosebita wustajeńca Budyskeho Serbskeho muzeja wo Krabaće je zakónčena. Kajki je Waš facit?
Ch. Boguszowa: Cyłkownje widźane bě wustajeńca wulki wuspěch. Měritce za posudźowanje stej nam při tym ličba wopytowarjow a region přesahowace echo. Nam je so radźiło ludźi přiwabić, kotřiž hewak skerje zrědka do muzejow chodźa. Tež wjacore Domowinske a wjesne skupiny mějachu njewšědny zajim a su sej přehladku wuběrnje přihotowani a organizowani wobhladali. Přez wustajeńcu smy nimo toho styki do Chorwatskeje a Słowjenskeje wutwarili a skrućili.
Kelko wopytowarjow sće konkretnje měli?
Ch. Boguszowa: Njedźela, na kotrejž smy finisažu wuhotowali, je nam wězo do kartow hrała – zo zakónčenje we wobłuku lětušeho Krabatoweho swjedźenja na Hrodźe přewjedźechmy, bě wšak wotpohlad. Smy tón dźeń hišće raz 1 500 wopytowarjow zličili, z čimž je sej dohromady něhdźe 9 000 ludźi wustajeńcu wobhladało. To je za nas šwarna ličba.
Nuzu ćerpjacym chcedźa pomhać
Njedźelu wuhotuje Towarstwo swj. Filomeny 13. raz we Łazku beneficny koncert. Alfons Handrik je so z předsydu Geratom Róblom rozmołwjał.
Beneficny koncert před kulisu niwoweho lěsa we Łazku je so stał z rjanej tradiciju. Kak je docyła k tomu dóšło?
G. Róbl: 4. meje 1997 smy tam prěni raz tele zarjadowanje přewjedli. Běch tehdy w předsydstwje Towarstwa Cyrila a Metoda a jako sekcija „Łužica pomha“ smy koncert organizowali.
Mjeztym wěnuje so tomu Towarstwo swj. Filomeny. Z kotreho časa to tak je?
G. Róbl: Po tym zo smy spočatk meje 2011 towarstwo załožili – tuchwilu smy dźewjeć čłonow –, bě nam wažne, nuzu ćerpjacym dale pomhać. Tohodla chcychmy z beneficnymi koncertami pokročować.
Jako małe towarstwo tajke zarjadowanje wuhotować, je wulke wužadanje. Kak to zmištrujeće?
Ze wšěmi serbsce rěčał
Dawid Cyž studuje na Drježdźanskej uniwersiće wučerstwo w předmjetomaj geografija a hospodarstwo/technika/domjacnosć za wyše šule. Milenka Rječcyna je so z nim wo wobdźělenju na rěčnym kursu Budyskeho Rěčneho centruma WITAJ (RCW) za dźěći rozmołwjała.
Sće był prěni króć na tymle kursu Rěčneho centruma WITAJ?
D. Cyž: Na kursu RCW za dźěći zwonka serbskeho sydlenskeho ruma běch prěni króć. Sym pak so hižo wobdźělił mjez druhim jako přewodnik a dohladowar na olympiadźe serbšćiny kaž tež na prózdninskim campje Serbskeho šulskeho towarstwa we Wodowych Hendrichecach.
Što je Was wabiło, na kursu wuwučować?
D. Cyž: Studuju wučerstwo za wyši šulski schodźenk. Tu mějach składnosć, něšto druhe pospytać, hladać, kak so mi kubłanje dźěći w zakładnošulskej starobje radźi. Zdobom je derje, so wupruwować tež při wuwučowanju w serbšćinje. Tule šansu mam jenož zrědka. We wobłuku studija na Drježdźanskej uniwersiće mamy husto předpisane šule, hdźež mamy praktikum wukonjeć.
Za tajki kurs ma wučer tójšto přihotować. Kak sće to zhromadnje z kolegomaj činili?
Měra dla ze sobu rěčeć
„Ze sobu rěčeć je w konfliktach spomóžny srědk.“ Tale sada, wuprajena w zwisku ze zarjadowanjemi składnostnje lětušeje 1 000. róčnicy Budyskeho měra, je mi tele dny zaso do myslow přišła, jako słyšachmy na nimale wšitkich kanalach wo zaměrnym nadpadźe USA na tři syriske cile, dokelž bě syriske wójsko pozdatnje jědojty płun přećiwo ciwilistam w měsće Duma zasadźiło. Wusprawnjace reakcije knježerstwow zapadneho swěta na tónle podawk ludźi zatraša. Tež němske knježerstwo měješe so bohužel po hesle „najprjedy třěleć dać, potom rěčeć chcyć“.
Z Budyskeho měra móžemy dale wuknyć, štož su njeličene sčasom rjadowane konflikty po Druhej swětowej wójnje zas a zaso potwjerdźowali: Ze sobu rěčeć zadźěwa krejpřeliwanju. W najmłódšim mjezynarodnym wuwiću, tak to mnozy ludźo z přiběracym strachom wo měr začuwaja, je diplomatija jenož druhi najwažniši srědk. Jim so tež zdawa, zo tale zasada statnikam wjace wažna njeje. Tak jeno starosć ludźi njepřiběra, ale zdobom jich bjezradnosć. Wobě stej špatnej poradźowarce, dźe-li wo to, měr zachować .
Posudźować wužaduje
Mjez pruwowarjemi na lětušej 52. olympiadźe serbšćiny bě Michał Wowčer. Milenka Rječcyna je so z referendarom za serbšćinu a biologiju, kiž skutkuje na Budyskej Serbskej wyšej šuli, rozmołwjała.
Sće prěni króć na olympiadźe serbšćiny w jury sedźał?
M. Wowčer: Haj, tomu tak je. Sym wšak scyła prěni króć na tymle wurisanju wobdźěleny. Za swój studentski čas běchu městna na olympiadźe mjez studentami jara požadane. Njemějach tehdy zbožo so wobdźělić směć. Tež jako šuler njejsym na wubědźowanju był, wšako njejsym chodźił na Budyski Serbski gymnazij.
Štó je Was narěčał, lětsa jako juror na zarjadowanju we Wodowych Hendrichecach sobu dźěłać?
M. Wowčer: To su byli moji kolegojo z Budyskeje Serbskeje wyšeje šule, wosebje mojej kolegaj Kerstin Klingnerowa a Jan Hrjehor, kiž wšak je runja mi na olympiadźe był.
Što je Was wabiło so wobdźělić?
M. Wowčer: Sym skónčnje chcył zeznać wašnje wubědźowanja, wšako to dotal dožiwił njejsym. Mje je zajimowało, kotre wukony šulerjo ze wšelakich rěčnych skupin pokazuja.
Poskitki ze žiwjenjom pjelnić
Prawidłownje přijědźe předsydka słowjenskeho Krabatoweho towarstwa Monika Bračika do Łužicy. Tónkróć měješe jeje wopyt wosebity wuznam. Přichodnje chcedźa w Słowjenskej a Chorwatskej pućowanske jězby po slědach Krabata poskićeć, při čimž měła Łužica jedyn cil być. Bianka Šeferowa je so z iniciatorku rozmołwjała.
Što je přičina wašeho wopyta?
M. Bračika: Krabatowy swjedźeń zašłu njedźelu w Budyšinje bě dobra přiležnosć wuměnu a wuprawu do Němskeje spěchować. Poboku je mi sobudźěłaćerka nowozałoženeho słowjenskeho pućowanskeho běrowa Šadovic, Sladana Stamenkovski, kotraž je přichodnje hłowna zamołwita za pućowanske jězby po slědach Krabata. Wona měła we Łužicy tak wjele kaž móžno zeznać.
Kotre zajimawe městnosće chceće do jězbow zapřijeć?
Přeje sej wjace zmužitosće
Simone Lange, wyša měšćanostka Flensburga, nastupi k wólbam předsydki SPD na zwjazkowym zjězdźe 22. apryla we Wiesbadenje. Axel Arlt je so z njej w Budyšinje rozmołwjał.
Knjeni Lange, što byšće Wy hladajo na mjeńšiny w Němskej hinak činiła?
S. Lange: Mam wobšěrnu wědu wo tym, štož mjeńšinowu politiku wučinja. Runje w dale a njeměrnišim času měli bóle na mjeńšiny hladać. Mnohe lěta přeco zaso na to skedźbnjam, zo je mjeńšinowa politika měrowa politika. Tam móžemy tójšto wuknyć. Mamy pak tež zwólniwi być, so do toho dać. Mjeńšinowa politika ma předewšěm z identitu činić. Z njej so tež naša towaršnosć dźensa zaso zaběra, wona to jenož hišće njewě. Zdobom mamy wo tym diskutować, kajku identitu poprawom w towaršnosći mamy, kotraž je dźeń a bóle mnohostronska. A kak móhło so radźić, w mnohostronskosći wšitke identity zachować, zo bychmy najebać wšelakorosć měrliwje ze sobu žiwi byli. To mjeńšiny wuznamjenja.
Wjetšinje ludźi w Němskej pak je ćežko, wšelakorosć rozumić a so jej přiměrić ...
