Poslednju njedźelu septembra wuhotowachu 26. dworowy swjedźeń na Njepilic statoku w Rownom. Wažny dypk programa, kotryž nichtó parować nochce, je němsko-serbska Boža słužba, kotruž při tutej składnosći hižo 18 lět dołho swjeća. Prěnju běchu w lěće 2007 wuhotowali, jako statok po wjacore lěta trajacej renowaciji zjawnosći přepodachu. Składnostnje přepodaća swjećachu tehdy wječor nutrnosć. Ideju za nju bě Manfred Hermaš zhromadnje z mjeztym njeboh Leńku ­Nowakowej zrodźił. Hač do lěta 2016 běchu Rownjanske kantorki a skupina Rowniske głosy nutrnosć hudźbnje přewodźeli. Chór je dźensa hišće na wuhotowanju wobdźěleny a tež chór „Lasowianie“ z pólskeho partnerskeho města Piensk je hižo dwójce wustupił. Slepjanscy dujerjo nutrnosć tohorunja wobrubjeja.

Dr. Měrćin Wałda poda swoje rešerše wo serbsce rěčacym wobydlerstwje we Łužicy hač dodźensa

Handrija Zejlerjowy poem, serbska hymna „Rjana Łužica“, je wjace hač homaža na domiznu. Słowa kaž ‚Swjate su mi twoje hona‘ abo ‚Časo přichodny, ­zakćěj radostny!´ su tež kulturnopolitiski manifest, kotryž wšěch Serbow jednoći. Što pak je z tajkich zbóžnych sonow dźensa zwostało? Łužica so dale a bóle na geografiske abo ekonomiske aspekty abo w telewi­ziji na powěsće wo wjedrje re­dukuje! Wo Serbach so zwjetša rěči, dźe-li wo konflikty abo ­folkloru.

Woprawdźitosć w ličbach

W lěće 1767, w tehdom nic tak wusko wobsydlenej Łužicy, sy­dleše po Budarjowej załožbje 200 000 Serbow. Łužiske wsy ­běchu nimale dočista serbske. Wjace hač sto lět dale, 1886, ­naliči Arnošt Muka, tohorunja w bjezmała dospołnje serbskorěčnej Łužicy 166 000 Serbow. Sydomdźesat lět pozdźišo, 1955 – po Prěnjej swětowej wójnje, nacionalsocializmje a zahubnej Druhej swětowej wójnje – registruje Arnošt ­Černik přeco hišće 81 000 Serbow.

Lětdźesatki je Pawoł Rota z Ralbic wšědny dźeń w Delenach dokumentował. W jednym ze swojich rjadowakow sej tež tute foto z lěta 1932 chowa. Fotograf pak njebě wón sam, wšako bě so tehdy runje hakle narodźił. Ale stawiznu, kotraž z motiwom zwisuje, wón znaje:

Widźimy dwanaćelětne Sernjanske holcy na dnju, jako so prěni raz „serbske“ zwoblěkachu. W ruce dźerža darik – pakćik cigurija a wabjenje. Cigurij – što to je? To běše „bunjacy“ chudych ludźi: rozsykany korjeń putnika (Wegwarte), kotryž bu kaž kofejowe buny praženy. Hišće w 1970tych lětach bě tak, zo su ludźo kofejej tróšku cigurija přisypnyli, zo by jim drohi bunjacy dlěje dosahał.

Wonu njedźelu lěta 1932 znajmjeńša bě po Sernjanach muž chodźił, kotryž je za cigurij wabił a tute holcy fotografował. Jeho mjeno Pawoł Rota njeznaje, za to pak wě, štó holčata su:

Hańža Bizoldec (pozdźišo Hejdušcyna), Hana Kófrec (do domu jim Krawcec prajachu), Marja Čornakec (do domu Ćěslakec, pozdźišo Štrawsowa w Smječkecach) a Marja Jurjancec (drje pozdźišo Pěčcyna we Wěteńcy). studijo LUCIJA

„Budźće ćicho! Ingrid Raackec runje spěwa!“ Dopominam so derje na napominanje našeje maćerje njedźelu připołdnju, jako zaklinča w serbskim rozhłosu hudźba, kotruž mjenowachu swój čas serbski šlager. Runje tak pak so tež dopominam, zo nječujach so jako hólčec w prěnich lětach młodosće při tutej hudźbje derje: trochu kumštnje wurjekowana serbšćina z wonym „ja će luuubuju“, z přewodom orchestra w pozadku, bě mi samo někak njepřijomna. Serbska popularna hudźba bě tak derje kaž njeznata a na někotre skupiny kaž Hercy abo legendarneho Šwjenteka wobmjezowana. Na rejach w Haslowje, hdźež počach tehdy chodźić, hudźbne skupiny ničo serbskeho njehrajachu, a nichtó so za tym njeprašeše.

Njedawno dožiwich na kwasnej žurli syłu serbskich młodostnych, stejo jedyn při druhim daloko po dwanaćich a wótře spěwajo: „Z tobu chcu ja być …“, žadajo sej wot kapały jedyn přidawk po druhim z lutymi serbskimi spěwami.