Annika Jähn z Klóšterskeje Noweje Wsy je šulerka Wyšeje šule „Korla Awgust Kocor“ Kulow. Wona bě wobdźělnica projekta župy „Michał Hórnik“ wo Jakubje Barće-Ćišinskim. Milenka Rječcyna je so ze 16lětnej młodostnej w Pančicach-Kukowje rozmołwjała.
Kak dołho hižo serbšćinu wuknjeće?
A. Jähne: Na šuli mam serbšćinu mjeztym dźesać lět. Na zakładnej šuli běch w serbskej rjadowni. Sym pak tež hižo do toho rěč wuknyła. Chodźach do Němčanskeje pěstowarnje „Pumpot“.
Maće w swójbje serbskorěčne korjenje?
A. Jähn: Ně, scyła nic. Našej staršej scyła serbsce njemóžetaj. Jeničce někotre wobroty, kaž ,Božemje‘ abo ,Witajće k nam‘. Kaž prajene, móžetaj zakładne słowa. Wšako njejstaj wot doma serbšćinu wuknyłoj. Mój mjeńši bratr Tamino pak na Kulowskej Krabatowej zakładnej šuli tohorunja serbšćinu wuknje. Tež wón je w Němcach do pěstowarnje chodźił.
Z kotreje přičiny staj staršej Waju na serbšćinu słałoj, tež hdyž z njej poprawom scyła žadyn zwisk nimataj?
Wo dalšim skutkowanju serbskeho dźěłoweho kruha je Axel Arlt rěčał ze społnomócnjenej za serbske naležnosće wokrjesa Budyšin Reginu Krawcowej.
Je gremij hižo započał dźěłać?
R. Krawcowa: Přihoty hišće chwilku traja. Termin prěnjeho posedźenja gremija je 27. nowembra.
Domowina je pjeć Serbow delegowała. Su frakcije wokrjesneho sejmika swojich zastupjerjow-radźićelow hižo pomjenowali?
R. Krawcowa: Dotal stej jeno frakciji CDU a Lěwicy swojich zastupjerjow pomjenowałoj. Tamni bohužel hišće nic. CDU je mjena štyrjoch wokrjesnych radźićelow zapodała: Dawida Statnika, kiž přisłušeše dźěłowemu kruhej za SWZ hižo w minjenej wólbnej dobje, zastupuja wjesnjanostaj Rakec, Sven Nowotny, a Radworja, Wincenc Baberška, kaž tež Budyski měšćanosta dr. Robert Böhmer. Za Lěwicu steji znowa Hajko Kozel k dispoziciji. Jeho skutkowanje je so w zańdźenych pjeć lětach w tym wuznamjeniło, zo je so z wobstajnymi naprašowanjemi wo polěpšenje strukturow w krajnoradnym zarjedźe a we wokrjesu prócował.
Što maće za trěbne, zo by so wobdźělenje ze stron frakcijow polěpšiło?
Budyska Měšćanska apoteka je minjene tydźenje wjacore přednoški wo lěkowanju a alternatiwnych metodach přewjedła. Z wobsedźerku lěkowarnje w centrumje sprjewineho města Sylwiju Jancynej je so Janek Wowčer rozmołwjał.
Štó je mysličku zrodźił přednoški k alternatiwnemu lěkowanju přewjesć, skerje wy jako apoteka abo waši kupcy?
S. Jancyna: Mysličku smy mjez kolegowkami zrodźili. Mamy mjenujcy hižo wot junija tohole lěta před apoteku twarnišćo. Tuž smy wo tym rozmyslowali, kak a z čim móhli swojich kupcow dale k nam wabić. Wuslědk bě rjad přednoškow k alternatiwnej medicinje.
Kelko přednoškow sće přewjedli?
„Statistika Łužiskich Serbow“ Arnošta Muki (1854–1932) ma přichodny tydźeń w němskim přełožku w LND wuńć. Kajki wuznam kniha dźensa ma, wo tym je so Cordula Ratajczakowa z přełožerjom dr. Robertom Lorencom rozmołwjała.
Čehodla sće 133 lět staru knihu přełožił?
R. Lorenc: „Statistika“ je jedyn z najwažnišich tekstow sorabistiki, kiž njebě dotal přełoženy. Nimo toho eksistuje jenož prěni nakład z 19. lětstotka. Poprawom pak słuša tež k zakładnym tekstam němskeje ludowědy. A dokelž žadyn přistup k serbskej statistice njemějachu, njejsu němscy ludowědnicy ju tež na wědomje brali. Nimo toho trjeba kóždy, kiž so we Łužicy za domiznowědu zajimuje a serbšćinu njewobknježi, tule knihu, kotraž wopisuje serbsku Łužicu na proze industrializacije.
Što namaka čitar w knize?
Nowy hudźbno-literarny rjad SLA „Zynki a linki“ zahaji srjedu wječor w Röhrscheidtowej bašće Stanisław Brankačk. Z dźiwadźelnikom, kiž w Lipsku skutkuje, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što Was wabi so na nowym rjedźe „Zynki a linki“ wobdźělić?
S. Brankačk: Rjad wšak bě moja ideja. Loni mějach poprawom režiju za ptači kwas přewzać, njeje pak k tomu dóšło, dokelž běch schorjeł. Pozdźišo přebywach nahrawanja dla w Budyšinje, a dźěch SLA, zo bych intendantku Judith Kubicec zeznał. Smój so derje rozmołwjałoj, smój powědałoj a powědałoj. Mjez druhim chcyše wona wědźeć, hač nimam snano ideju za nowu mału formu. A namjetowach jej, literaturu z hudźbu zwjazać. Hižo na wróćopuću w awće přińdźe mi roman Jurja Brězana „Stary nan“ do mysli. Na to bě chwilku měr, doniž njedóstach naprašowanje termina dla wokoło swjatkow. Bě to tehdy překrótkodobne, zdobom pak takrjec startowy signal započeć.
Čehodla runje „Stary nan“ Brězana?
Wuměłča Sarah Rechberger bě z projektomaj „Rysowanje po hwězdach“ a „Zwjazanosć wutrobow“ na projekće „LandArt podłu Jawory“ wobdźělena. Z Awstričanku, kiž bě wuměłstwo/transmedialne wuměłstwo we Wienje a w Berlinskim instituće za rumowe eksperimenty studowała a kotraž wot lěta 2010 swoje twórby mjezynarodnje wustaja, je so Heike Irion rozmołwjała.
Kajke bě dźěło w Njebjelčicach za Was?
Wjele zboža a krutu strowotu přejachu dźensa w Jaseńcy Ludwigej Zahrodnikej nimo přiwuznych a wulkeje ličby wjesnjanow tež bywši jeho kolegojo lektorata za šulske knihi LND a mnozy jeho přećeljo k 80. narodninam.
Narodźił je so jubilar 10. oktobra 1939 a zastupi nazymu 1945 w Chrósćicach do šule. Po 8. lětniku dźěše na nowu Serbsku wyšu šulu w Pančicach. Złožiwši srjedźnu zrałosć studowaše dalšej dwě lěće na Serbskim wučerskim wustawje w Małym Wjelkowje. Po złoženju statneho eksamena nastupi w septembru 1957 swoje dźěło w redakciji serbskich wučbnicow, štož bě tehdy spočatnje hišće wotnožka nakładnistwa Volk und Wissen. Njesprócniwje a pilnje dźěłaše spočatnje jako redakciski asistent za předmjetaj stawizny a geografija. Runočasnje absolwowaše štyrilětny listostudij na Budyskim Serbskim pedagogiskim instituće. Docpěwši tak kwalifikaciju wučerja za wyši schodźenk zmištrowa wot 1966 dalše štyri lěta dalokostudij na Pedagogiskej wysokej šuli w Drježdźanach w předmjeće stawizny.
Wot 1. oktobra 2019 skutkuje Mila Zachariasowa tři dny wob tydźeń jako fachowa poradźowarka za žłobiki, pěstowarnje a horty ze serbskorěčnym poskitkom w Delnjej Łužicy. Milenka Rječcyna je so z kubłarku rozmołwjała.
Što je Was wabiło nadawk přewzać?
M. Zachariasowa: Wo tym wobłuku dźěła bě hižo rěč w lěće 2013, a to ze Serbskim šulskim towarstwom, Rěčnym centrumom WITAJ w Choćebuzu kaž tež z braniborskim ministerstwom za młodźinu, kubłanje a sport. Pohnuło k tomu bě prašenje, kak ludźi na bazy podpěrać. W lěće 2015 so Serbskemu šulskemu towarstwu poradźi mje jónu wob tydźeń z dźěła jako kubłarka wuswobodźić. Tak móžach do druhich skupin w dalšich dźěćacych dnjowych přebywanišćach hić, zo bych tam projekty a didaktiske dźěło podpěrała.
Što běše zakład wo tym rozmyslować, fachowe poradźowanje zawjesć?
Muzej Budyšin swjeći lětsa 150. róčnicu załoženja. Kónc tydźenja docpěje swjatk swój wjeršk. Bosćan Nawka je so z nawodu institucije dr. Jürgenom Vollbrechtom rozmołwjał.
Knježe Vollbrechto, što móžeće nam wo swjedźenskich zarjadowanjach přeradźić?
J. Vollbrecht: Na žurli wulkeho domu Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła chcemy jubilej sobotu wječor porjadnje woswjećić. Dotal je so hižo něhdźe 300 ludźi přizjewiło. Čestny rěčnik budźe direktor Drježdźanskeho Němskeho hygienoweho muzeja dr. Klaus Vogel. Nimo toho staj mjez druhim ministerski prezident Sakskeje Michael Kretschmer a Budyski wyši měšćanosta Alexander Ahrens připowědźenaj. Dohromady porěči wosom wosobinow. Trio Milón chce swjedźeń hudźbnje wobrubić.
Samsny dźeń chceće tež přichodnu wosebitu wustajeńcu wotewrěć ...
W zwisku z 30. róčnicu měrniweje rewolucije w bywšej Němskej demokratiskej republice a pozdźišim znowazjednoćenjom Němskeje politikarjo tele dny ze superlatiwami njelutuja: „jedyn z najzbožownišich wokomikow stawiznow Němskeje“, „njesłyšany historiski podawk“ abo „hotowy dźiw“. Woni činja to wosebje tohodla, dokelž njebě zwoprědka – při prěnich demonstracijach spočatk oktobra 1989 – scyła hišće wotwidźomne, kak wšitko wuńdźe. Što by so stało, bychu-li mócnarjo w NDR čuwy zhubili a na demonstrantow třěleć dali? Něšto měsacow do toho bě China swětej pokazała, kak z opozicionelnymi wobchadźa, kotřiž w Pekingu demonstrowachu.
Tež po powalenju murje w nowembru 1989 pak njebě jasne, kak so wěc dale wuwije. Što by so stało, bychu-li wolerjow NDR při prěnich swobodnych wólbach Ludoweje komory w měrcu 1990 zastupnikam wobydlerskeho hibanja swój hłós dali, kotřiž chcychu w kraju demokratiski socializm natwarić. Dźensa wěmy, zo njeby to žane wuhlady měło. NDR bě pjenježnje bankrotna a hospodarsce dospołnje wučerpana, a ludźo chcychu spěšnje němsku hriwnu měć, hewak bychu „k njej šli!“.