Móžny model wupruwować
Nazymu 2014 je so Budyski krajny rada Michael Harig (CDU) w interviewje ze Serbskimi Nowinami wo tym wuprajił, kak hodźeli so naležnosće našeho ludu hišće lěpje do dźěławosće wokrjesneho sejmika zapřijeć. Tehdy bě tež wo serbski wuběrk město dźěłoweho kruha za serbske naležnosće šło. Tajki konstrukt dźěło sejmika braniborskeho wokrjesa Sprjewja-Nysa wot decembra 1998 wobohaća. Model z Delnjeje Łužicy pak njeje Budyskeho krajneho radu dotal hišće přeswědčił.
Štož je krajny rada Harig na změnu wobstejnosćow tłóčacemu dźěłowemu kruhej za serbske naležnosće na jeho njedawnym posedźenju namjetował, je wažny mjezywuspěch: Čłonojo gremija měli so jako kompetentni wobydlerjo do wuběrkow wokrjesneho sejmika z poradźowacym hłosom powołać. Eksplicitna serbska wěcywustojnosć ma so potom – jeli wokrjesny sejmik 21. měrca namjet zarjadnistwa sćěhuje – wot meje na wuběrkowych posedźenjach wobdźěleć.
Wumjetowanja njepomhaja
Tele dny dyrbjachmy nazhonić, zo su mjez ćěkancami tež čorne wowcy. Podawki silwesterskeje nocy w někotrych městach Němskeje nam tole wuwědomjeja. To zdobom pokazuje, zo njeje towaršnosći lochko, azyl pytacych integrować. Hač ćěkanc, čorna wowca abo domoródny – wšitcy su čłowjekojo.
Mamy so nětko wšitkich swojich demokratiskich zasadow a přeswědčenjow wzdać? Ně, dyrbimy sej mjezsobny respekt wužadać. K tomu słuša, zo wobě stronje płaćiwe prawidła a zakonje akceptuja. Runje tohodla je nimoměry wažne, zo wo ćežach při integrowanju zjawnje rěčimy – tež we Łužicy. Problemy, wo kotrychž ničo njewěmy, njemóžemy wotstronić. Mjezsobne wumjetowanja połoženje njepolěpša. Njeakceptancu a zdźěla hidu na wšo cuze a ćěkancow tuchwilu bohužel na serbskich wsach přiběrajcy začuwaš. Mnozy Serbja sobu swarja a su wo aktualnej politice w našim kraju přesłapjeni. Wočakujemy wot wjetšiny, zo nas chutnje bjerje. Tohodla měli my ćěkancow chutnje brać a njeskutki jednotliwcow njespowšitkownjeć.
Njepołnohódni?
Rěč – kultura – identita
Na proze do noweho lěta přejemy swójbnym a přećelam zbožo a strowotu. Štóž je zbožowny, je rědko chory abo so spěšnišo wustrowi, su medicinarjo zwěsćili. Lědma štó pak praji, zo słušeja k žiwjenju tež poražki, wšako zbožo na zemi trajne njeje. Poprawom trjebamy jenož runowahu mjez zbožownymi a trapjacymi wokomikami. Kak pak to docpějemy? Z pomocu swójbnych, přećelow a z dźakownosću za wšo dobre. Pjenjezy su wažna zaruka dostojneho žiwjenja. Čim bóle pak za nimi honiš, ćim njezbožowniši sy.
Swětło ma wulku symbolisku móc
Přiznawam: Prawdźepodobnje sym w tymle prašenju dosć konserwatiwny. Ale: Nochcu žane x-mas-partyje. Nochcu njepřestajnje dudlowane ameriske hodowne šlagry, zo bych lóšt dóstał nakupować. Njejsym přećel rumpodicha, kotrehož dožiwjamy we wabjenju. Tež pisanym zabłyskowacym swěcam na jědlach njepřihłosuju. Snano je strašne tajke něšto rjec. Wšako je dosć ludźi, kotřiž móhłrjec runje to z tymile dnjemi zwjazuja.
Njewšědna wšědnosć
Sobotu dopołdnja na Budyskich wikach mjez tachantskej cyrkwju a radnicu: Před předawanišćom ratarskich wudźěłkow z Błótow steji skupinka ludźi. Je słyšeć, zo njejsu žonje a mužej němskeho, ale słowjanskeho pochada. Wjetšinu poskićenych płodow wšak woni znaja. Tola jedna žona dźerži w ruce złotožołty płód. Z tym zahaji wona diskusiju ze swojimi přewodnikami. Što drje tole je? Njejsu sej wěsći. W jednorej němčinje so tuž předawarja prašeja: „Što to je? Jabłuko?“ „Ně, kwita“, jim předawar wotmołwi. Z ramjenjomaj sukajo žona na njeho hlada. Njebě jeho zrozumiła. Nětko předawar we łamanej němčinje praji, myslo, zo jeho žona tak lěpje rozumi: „Njeje jabłuko ... kwita. Móžeš warić ... želej ... słodźi.“ Žona njewěriwje na njeho hlada. Přeco hišće njebě jednotliwe słowa, jedne po druhim jasnje wurjekowane, zrozumiła.
Čehodla měli so islama bojeć?
W Europje boja so ludźo přiběraceho wliwa islama a jeho wuskutkow na tudyše žiwjenske wašnja. Z tuchwilnej žołmu ćěkancow přichadźa wjele ludźi islamskeho wěrywuznaća do Europy. Kontinent je po swojim wusměrjenju křesćanski a so we wěstych wokomikach tež z tymle predikatom pyši. Ale je tomu woprawdźe tak? Je žiwjenje europskich wobydlerjow na křesćanskich zasadach natwarjene a jewi so žiwjenska nalada a wliw křesćanstwa w zjawnym žiwjenju krajow Europy?
Hospodarsce wysoko wuwite kraje Europy su z raznym wuwićom hospodarstwa kaž tež z dale a wyšim žiwjenskim standardom swojim wobydlerjam zabyć dali, što je chudoba a što rěka so bojeć, hač swoje wšědne žiwjenje zmištruješ. Dobrotow industrijoweje ciwilizacije, kaž nadměrneho konsuma, hońtwy za zbožom, karjery a přijomneho žiwjenja dla su Europjenjo, tež my Serbja, zabyli, što je zmysł žiwjenja.
Njemóžu sej předstajić ...
Z tójšto informacijemi wo skutkowanju župy, skupin a towarstwow su delegaća hłownu zhromadźiznu w Slepom wopušćili. Z nowym jednaćelskim předsydstwom běchu jeho zamołwitosć na wjacore ramjenja rozdźělili. Wjetšina wobdźělnikow bě tež spokojom, zo njejsu za zarjadowanje ani planowany čas trjebali.
Wotbłyšćujetej pak jeničce rozprawnistwo a dodźerženje časoweho plana naležnosć hłowneje zhromadźizny? Zawěsće nic. Naprašowanja na rozprawjerja/rozprawjerku „hłownu“ hakle skulojća, sčinja ju k tomu, štož měła poprawom być: k wjerškej župneho skutkowanja.
Towarstwa kaž tež Domowinske župy su žiwe z nutřkowneho diskursa. Naprašowanja, rozdźělne abo přećiwjace so pozicije k rozprawje njejsu w Slepom žane słyšeć byli. Škoda! Wězo njeje to typiski zjaw jedneje župy. Wěm so derje dopomnić, kak su w minjenym lětdźesatku tež wjacore hłowne zhromadźizny Domowiny pod tym ćerpjeli, zo njebě so nichtó w diskusiji słowa jimać chcył.
Čłowjek ze zmylkow njewuknje
Němska hotuje so na wójnu w Syriskej. Z bombami ma so teroristiska milica Islamski stat zničić a regionej měr přinjesć. Při tym dyrbjała bilanca dotalnych akcijow tajkeho razu zamołwitym poprawom wučba być. „Wojerske zasadźenje“ w Afghanistanje je zwrěšćiło. W kraju knježi chaos. Mjeztym su talibanojo połojcu kraja wróćo zdobyli. Tež Irak, kotryž su USA ze swojimi zwjazkarjemi 2003 nadpadnyli, je dźensa roztřěskany do kónčin, hdźež knježa milicy. Wosebje nazorny přikład zwrěšćeneje strategije NATO je Libyska. Tež tam je zapad spytał, z bombami měr přinjesć. Dźensa howri tam wobydlerska wójna.
Literarny stipendij nětko!
„Nimamy sej žane iluzije činić. Hladajo na kapitalistiske poměry změjemy přichodnje lědma powołanskich spisowaćelow. Serbska literatura wostanje tak na amaterskej runinje“, rěkaše zrudny posudk Jurja Kocha na prěnim zetkanju Koła serbskich spisowaćelow ZSW spočatk tohole lěta. Wčera, nimale na kóncu lěta, měješe Měrćin Wjenk premjeru swojeje knižneje prěnički w Smolerjec kniharni. 28lětny nan dweju dźěsći je so z powołanjom geologi rozžohnował a so wědomje za serbsku literaturu rozsudźił. Móžeš z njeje dźens žiwy być? Skerje nic. Młody literarny talent publikuje w najwšelakorišich serbskich medijach, hłownje dźěła w serbskim rozhłosu.
Někotři – kaž Róža Domašcyna abo z młodeje generacije Lubina Hajduk-Veljkovićowa – su tež pod dźensnišimi poměrami zmužići dosć, swoje žiwjenje wuměłstwu (pisanja) wěnować. Trjebaja pak za to přidatne, eksistencu zaručace žórło. Wjetšina dorostowych awtorow serbskeho nakładnistwa knihi připódla pisa. Swój wšědny chlěb sej woni hłownje hinak zasłužeja.
