Kak Serbja mysla?
Čěski basnik a přećel Serbow Milan Hrabal je zawčerawšim swójsce zestajanu zběrku přisłowow „Z łužiskeje pokładownje“ w Budyšinje předstajił. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Hrabalo, što je Was pohnuło trojorěčnu zběrku přisłowow wudać?
M. Hrabal: Sym hižo dwě dwurěčnej zběrce z tajkimi wobrotami zestajał. Časćišo pak su mi Němcy woprawnjene prašenje stajili, kak měli přisłowa rozumić, hdyž ani čěsce ani serbsce njemóža. Tak sym zběrce němske přełožki přidał. Móžu rjec, zo je zajim Němcow na Serbach tule mysličku zrodźił.
Rěčiće wo přełožkach. Čehodla njejsće so na hižo eksistowace wotpowědniki złožował?
Kandidatow njechować
Aktualna wólbna doba rady Załožby za serbski lud so klětu zakónči. W měrcu nowowoleni čłonojo dźěłać započnu. Hač do spočatka nowembra bě móžno kandidatow a kandidatki za přewšo zamołwite čestnohamtske sobuskutkowanje w gremiju namjetować, štož je prawdźepodobnje tež tójšto cyłkow, zwjazkow a jednotliwcow wužiwało. A kaž ličby požadarjow tohorunja přeradźeja, je wjac požadarjow hač móžnych mandatow. Derje tak, to maja ći, kotřiž dyrbja serbskich zastupnikow wolić, tež woprawdźity wuběr a móža so rozsudźić.
Škoda pak, zo Domowina přilubjenje, swoje dźěło transparentnišo wukonjeć, konsekwentnje dosć njespjelnja. Cyły měsac je trało, prjedy hač je zjawnosć zhoniła, štó so wo městna w nowej załožbowej radźe prócuje. Tež na naprašowanja za mjenami hornjoserbskich kandidatow a kandidatkow ze stron medijow je Domowina dołho trjebała reagować. Hakle wčera je so skónčnje k tomu předrěła mjena wozjewić. Mam to za prawu a dobru kročel.
Młody talent hudźi z koryfeju
Serbski ludowy ansambl hotuje so na přichodnej wjerškaj. Zajutřišim wuhotuje sinfoniski koncert a sobotu wosebity program „Agua e vinho“, hdźež mjez druhim 14lětny gitarist Matteo Hórnik jako hósć wustupi. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Hórniko, přichodnu sobotu hudźiće w Röhrscheidtowej bašće zhromadnje ze sławnym słowjenskim gitaristom Nejcom Kuharjom. Kak staj zwučowałoj, a sće snano napjaty?
M. Hórnik: Najprjedy dyrbiš sej swój hłós sam nazwučować, doniž jón dospołnje njewobknježiš. Zhromadnje probujemoj hakle krótko do koncerta. Potom so na wěste tempo dojednamoj, při čimž budźe wosebje wažne mustry w kruchach wobkedźbować. A haj, trochu napjaty sym. Z tajkim znatym gitaristom hromadźe hrać je něšto wosebite a rědka šansa.
Kak dołho sće zwučował, a kelko hodźin so wob dźeń z gitaru zaběraće?
M. Hórnik: Za koncertnej kruchaj sym wjacore tydźenje znajmjeńša hodźinu wob dźeń zwučował. Cyłkownje wěnuju so wšědnje něhdźe štyri hodźiny swojemu instrumentej.
Čehodla a kak sće so za gitaru rozsudźił?
Merkelmi sympatiska
Ja wěm! Hišće před tydźenjemi bych sej za tute wuprajenje po wšej Němskej puki dóstał. Znajmjeńša pak bychu so mi ludźo sobuželniwje smjeli abo mi ptačka pokazali. Wšitcy běchu sej přezjedni: Merkel dyrbi preč! Po 18 lětach na čole CDU a po 13 lětach jako kanclerka je dosć, wobydlerjo měnjachu. Budźmy sprawni: Wšitcy přejachmy sej něšto noweho a čerstweho město woneje njeemocionalneje žony ze skromnymi rěčniskimi kmanosćemi a we wostudłej drasće.
Nětko pak so něšto wuwiwa, čehoždla je mi zatrach. Friedrich Merz so na to hotuje, předsydstwo CDU a prjedy abo pozdźišo tež zastojnstwo zwjazkoweho kanclera přewzać. Wězo ma wón dweju kontrahentow. Tola z Annegret Kramp-Karrenbauer by hižo zaso žona z předsydku CDU była, a strowotniski minister Jens Spahn nima dosć přiwisnikow w rjadach křesćanskich demokratow. Nimo toho je Merz nětko temu nastorčił, z kotrejž móžeš ludźi w kraju porjadnje rozhorić a kotraž přinjese wjele hłosow: migraciju. Na regionalnej konferency w Durinskej je wón w tym zwisku samo w Zakładnym zakonju zakótwjene prawo na azyl do prašenja stajił.
Mina Witkojc dale inspirěruje
Braniborske statne ministerstwo za wědomosć, slědźenje a wuměłstwo přepoda přichodnu sobotu w Bórkowach prěni króć Myto Miny Witkojc Žylowskemu dźěćacemu dnjowemu přebywanišću „Mato Rizo“, kotrež je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towarstwa. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za naležnosće Serbow Braniborskeje, ze statnej sekretarku za kulturu a wědomosć Ulriku Gutheil, rozmołwjała.
Hdźe je Myto Miny Witkojc zakótwjene?
U. Gutheil: Minjene lěta je Braniborska z rjadom naprawow k tomu přinošowała, kulturu a rěč Serbow lěpje zachować a dale wuwiwać. W lěće 2014 bu serbski zakoń nowelěrowany, lěto po tym wotměchu so prěnje wólby Rady za naležnosće Serbow a lěta 2016 bu krajny plan za sylnjenje delnjoserbšćiny wobzamknjeny – Myto Miny Witkojc je naprawa krajneho plana.
Na koho je myto wusměrjene?
Program jaknya regionalny
Sobotu wotměje so we wulkim domje Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła 144. schadźowanka. Bosćan Nawka je so z Jakubom Wowčerjom, kiž zhromadnje z Maksimilianom Kralom zarjadowanje wospjet wuměłsce nawjeduje, rozmołwjał.
Knježe Wowčerjo, prěni raz je hłowne jewišćo NSLDź hrajnišćo programa schadźowanki. Kak so to wuskutkuje?
J. Wowčer: Wuměnjenja su přirunujo z „Krónu“ wo wjele přihódniše. Wosebje za wobswětlensku techniku je wuchadźišćo cyle hinaše, štož skići nam retomas přidatnych móžnosćow. To chcemy a budźemy wězo wužiwać. Za to mamy jewišćowy zawěšk. Nimo z tym zwisowacych dramaturgiskich lěpšin wolóža wón nam přetwar mjez jednotliwymi přinoškami. Přestawki budu tuž jara krótke, tež dokelž móžemy na přikład z hižo přistupnymi kalešemi dźěłać.
Što woznamjenja nowe zarjadnišćo za přihladowarjow?
Zestarjeny zakoń – słaba směrnica
Jako su so před nimale pjeć lětami zastupjerjo frakcijow SPD, Zelenych a Lěwicy w Sakskim krajnym sejmje zhromadnje za nowelěrowanje sakskeho Serbskeho zakonja wuprajili, njejsu woni ze stron Domowiny wočakowane přihłosowanje nazhonili. Serbja chcedźa sami rozsudźić, hdy je tajki krok trěbny, bě tehdy ze Serbskeho domu słyšeć.
To je w zasadźe prawje. A proces nowelěrowanja braniborskeho Serbskeho zakonja w januarje 2014 je so runje na tej bazy nastorčił. Delnjoserbske gremije, towarstwa a delnjoserbska ciwilna towaršnosć su zhromadnje naćisk zdźěłali. Na to su łužiskich krajnych zapósłancow zdobyli, kotřiž přez stronske hranicy tónle wupłód serbskich prócowanjow krajnemu sejmej zapodachu.
Łužiskim temam stajnje wotewrjeny
Je tomu hižo cyła chwila, zo stejachmoj zhromadnje za kameru a hladachmoj přez objektiw, hač so namaj perspektiwa spodoba. Lěta 2004 mějach składnosć, zhromadnje z Konradom Herrmannom nawjerćeć film „Budyšin w kraju Serbow“ za rjad ARD „Wobrazowa kniha Němska“ (Bilderbuch Deutschland). Do toho běch zeznała agilneho, stajnje čerstwje skutkowaceho filmowca w Serbskim ludowym ansamblu (SLA) Budyšin. Krótko do přewróta bě wón prěni króć nadźěłał z wuměłcami wječorny ptačokwasny program „Njebjo a hela“. Spočatk 2000tych lět nawróći so rodźeny Budyšan jako režiser jewišćoweje produkcije za dźěći „Myška w mróčelach“. Tehdyši wuměłski cyłk SLA ćerpješe pod financnymi a personalnymi skrótšenjemi. Bě dosć ćežko, spěwarjow a hudźbnikow zahorić. Tola Konrad Herrmann to docpě. Wuměłcy so wotewrěchu a produkcija bě a je dale wuspěšny wobstatk poskitkow serbskeho profesionalneho wuměłskeho ćělesa.
Snadne rozdźěle – sylne wuskutki
Lětuši fachowy dźeń 2plus steješe pod hesłom „Diskursy pozbudźowaca wučba – empatiska a za žiwjenje wuznamna“. Milenka Rječcyna je ze zamołwitym regionalneje wotnožki Sakskeho krajneho zarjada za šule a kubłanje za serbske šulstwo Bosćijom Handrikom a nawodnicu Rěčneho centruma WITAJ dr. Beatu Brězanowej rěčała.
Je lětuši fachowy dźeń na dotalnej, w zašłymaj lětomaj wotměwacej so, zarjadowani nawjazał?
B. Handrik: Haj, nitka fachowych dnjow 2plus hodźała so takle zjeć: diferencowanje, systematisce a z přichilnosću wuwučować. Wučerjo posrědkuja w rozdźělnych předmjetach wšědnje wobsahi po rozdźělnych metodach a podadźa so ze šulerjemi do procesa zaměrneho wuknjenja.
A što mamy sej pod empatiskej wučbu předstajić?
B. Handrik: W idealnym padźe so šuler narěčany čuje wot temy, kotruž runje wobjednawaja, a wón sebi samemu dowěri, zo zapřimnje, kak ma sej wotpowědnu wědu přiswojić.
Kak móže wučer k tomu přinošować?
Wotmach je nuznje trěbny
Mjez třomi delegatami z Budyskeho wokrjesneho zwjazka CDU, kotřiž wuzwola na zwjazkowym zjězdźe 8. decembra w Hamburgu sobu nowu předsydku abo noweho předsydu strony, je Roland Ermer z Njedźichowa. Axel Arlt je z nim porěčał.
Kak sće wokrjesny stronski zjězd minjeny kónc tydźenja w Kumwałdźe dožiwił?
R. Ermer: Čłonojo so wjesela, zo započnje so w CDU něšto hibać. Su wćipni, štó so na zwjazkowym zjědźe přesadźi.
Změja čłonojo wšelakich faworitow?
R. Ermer: Po mnohich rozmołwach mam zaćišć, zo za nas Jens Spahn žanu rólu njehraje. Koho budu delegaća wuzwolić, Friedricha Merza abo Annegret Kramp-Karrenbauer, njehodźi so hižo rjec. Jeju dožiwili hišće njejsmy. Tohodla streamuja regionalne zetkanja CDU samo online w interneće, zo móhł je kóždy slědować, kiž so wobdźělić njemóže.
A wosobinsce?
