Nuzu ćerpjacym chcedźa pomhać
Njedźelu wuhotuje Towarstwo swj. Filomeny 13. raz we Łazku beneficny koncert. Alfons Handrik je so z předsydu Geratom Róblom rozmołwjał.
Beneficny koncert před kulisu niwoweho lěsa we Łazku je so stał z rjanej tradiciju. Kak je docyła k tomu dóšło?
G. Róbl: 4. meje 1997 smy tam prěni raz tele zarjadowanje přewjedli. Běch tehdy w předsydstwje Towarstwa Cyrila a Metoda a jako sekcija „Łužica pomha“ smy koncert organizowali.
Mjeztym wěnuje so tomu Towarstwo swj. Filomeny. Z kotreho časa to tak je?
G. Róbl: Po tym zo smy spočatk meje 2011 towarstwo załožili – tuchwilu smy dźewjeć čłonow –, bě nam wažne, nuzu ćerpjacym dale pomhać. Tohodla chcychmy z beneficnymi koncertami pokročować.
Jako małe towarstwo tajke zarjadowanje wuhotować, je wulke wužadanje. Kak to zmištrujeće?
Ze wšěmi serbsce rěčał
Dawid Cyž studuje na Drježdźanskej uniwersiće wučerstwo w předmjetomaj geografija a hospodarstwo/technika/domjacnosć za wyše šule. Milenka Rječcyna je so z nim wo wobdźělenju na rěčnym kursu Budyskeho Rěčneho centruma WITAJ (RCW) za dźěći rozmołwjała.
Sće był prěni króć na tymle kursu Rěčneho centruma WITAJ?
D. Cyž: Na kursu RCW za dźěći zwonka serbskeho sydlenskeho ruma běch prěni króć. Sym pak so hižo wobdźělił mjez druhim jako přewodnik a dohladowar na olympiadźe serbšćiny kaž tež na prózdninskim campje Serbskeho šulskeho towarstwa we Wodowych Hendrichecach.
Što je Was wabiło, na kursu wuwučować?
D. Cyž: Studuju wučerstwo za wyši šulski schodźenk. Tu mějach składnosć, něšto druhe pospytać, hladać, kak so mi kubłanje dźěći w zakładnošulskej starobje radźi. Zdobom je derje, so wupruwować tež při wuwučowanju w serbšćinje. Tule šansu mam jenož zrědka. We wobłuku studija na Drježdźanskej uniwersiće mamy husto předpisane šule, hdźež mamy praktikum wukonjeć.
Za tajki kurs ma wučer tójšto přihotować. Kak sće to zhromadnje z kolegomaj činili?
Poskitki ze žiwjenjom pjelnić
Prawidłownje přijědźe předsydka słowjenskeho Krabatoweho towarstwa Monika Bračika do Łužicy. Tónkróć měješe jeje wopyt wosebity wuznam. Přichodnje chcedźa w Słowjenskej a Chorwatskej pućowanske jězby po slědach Krabata poskićeć, při čimž měła Łužica jedyn cil być. Bianka Šeferowa je so z iniciatorku rozmołwjała.
Što je přičina wašeho wopyta?
M. Bračika: Krabatowy swjedźeń zašłu njedźelu w Budyšinje bě dobra přiležnosć wuměnu a wuprawu do Němskeje spěchować. Poboku je mi sobudźěłaćerka nowozałoženeho słowjenskeho pućowanskeho běrowa Šadovic, Sladana Stamenkovski, kotraž je přichodnje hłowna zamołwita za pućowanske jězby po slědach Krabata. Wona měła we Łužicy tak wjele kaž móžno zeznać.
Kotre zajimawe městnosće chceće do jězbow zapřijeć?
Posudźować wužaduje
Mjez pruwowarjemi na lětušej 52. olympiadźe serbšćiny bě Michał Wowčer. Milenka Rječcyna je so z referendarom za serbšćinu a biologiju, kiž skutkuje na Budyskej Serbskej wyšej šuli, rozmołwjała.
Sće prěni króć na olympiadźe serbšćiny w jury sedźał?
M. Wowčer: Haj, tomu tak je. Sym wšak scyła prěni króć na tymle wurisanju wobdźěleny. Za swój studentski čas běchu městna na olympiadźe mjez studentami jara požadane. Njemějach tehdy zbožo so wobdźělić směć. Tež jako šuler njejsym na wubědźowanju był, wšako njejsym chodźił na Budyski Serbski gymnazij.
Štó je Was narěčał, lětsa jako juror na zarjadowanju we Wodowych Hendrichecach sobu dźěłać?
M. Wowčer: To su byli moji kolegojo z Budyskeje Serbskeje wyšeje šule, wosebje mojej kolegaj Kerstin Klingnerowa a Jan Hrjehor, kiž wšak je runja mi na olympiadźe był.
Što je Was wabiło so wobdźělić?
M. Wowčer: Sym skónčnje chcył zeznać wašnje wubědźowanja, wšako to dotal dožiwił njejsym. Mje je zajimowało, kotre wukony šulerjo ze wšelakich rěčnych skupin pokazuja.
Přeje sej wjace zmužitosće
Simone Lange, wyša měšćanostka Flensburga, nastupi k wólbam předsydki SPD na zwjazkowym zjězdźe 22. apryla we Wiesbadenje. Axel Arlt je so z njej w Budyšinje rozmołwjał.
Knjeni Lange, što byšće Wy hladajo na mjeńšiny w Němskej hinak činiła?
S. Lange: Mam wobšěrnu wědu wo tym, štož mjeńšinowu politiku wučinja. Runje w dale a njeměrnišim času měli bóle na mjeńšiny hladać. Mnohe lěta přeco zaso na to skedźbnjam, zo je mjeńšinowa politika měrowa politika. Tam móžemy tójšto wuknyć. Mamy pak tež zwólniwi być, so do toho dać. Mjeńšinowa politika ma předewšěm z identitu činić. Z njej so tež naša towaršnosć dźensa zaso zaběra, wona to jenož hišće njewě. Zdobom mamy wo tym diskutować, kajku identitu poprawom w towaršnosći mamy, kotraž je dźeń a bóle mnohostronska. A kak móhło so radźić, w mnohostronskosći wšitke identity zachować, zo bychmy najebać wšelakorosć měrliwje ze sobu žiwi byli. To mjeńšiny wuznamjenja.
Wjetšinje ludźi w Němskej pak je ćežko, wšelakorosć rozumić a so jej přiměrić ...
Mnozy su pomhali
Wobydlerska iniciatiwa Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) Minority SafePack (MSPI) je zakónčena a zaměr, milion podpismow nazběrać, docpěty. Tež Domowina so wjeseli, byrnjež hinak wušło, hač bě sej mysliła. Janek Wowčer je so z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom wo MSPI rozmołwjał.
1 215 879 ludźi je iniciatiwu podpisało. Kak to hódnoćiće?
D. Statnik: Wjeselu so jara, zo smy mjezu miliona podpismow překročili. Bě to napjate lěto połne akcijow a zarjadowanjow.
We Łužicy a powšitkownje w Němskej je chětro mało ludźi podpisało – jenož něhdźe 20 000. Što maće za přičinu toho. Bě snano wabjenje přesylne, přesłabe, abo bě to jenož lěnjosć?
Dalši schodźenkdocpěty
Hakle něšto dnjow je móžno zdobyć sej rěčny certifikat w hornjo- a delnjoserbšćinje po Zhromadnym europskim referencnym ramiku za rěče na schodźenku B1. Milenka Rječcyna je so z Manuelu Smolinej, wotrjadnicu Rěčneho centruma WITAJ, rozmołwjała.
Čemu słuži certifikacija wukonow?
M. Smolina: Rěčny certifikat je dopokaz wosebitych rěčnych wukonow. Mnozy wužiwaja jón w podłožkach za powołanje abo studij, druzy chcedźa sej za sebje samych swoje zamóžnosće wobkrućić dać.
Kotru lěpšinu ma to za serbšćinu?
M. Smolina: Referencny ramik za rěče je doporučenje Europskeje rady, kotrež ma připóznaće rěčneje kwalifikacije wolóžić, a to hranicy krajow přesahujo. Nětko hodźitej so tež hornjo- a delnjoserbšćina po mjezynarodnje připóznatych měritkach certifikować. To atraktiwitu rěčow bjezdwěla zwyši.
Kelko ludźi je pruwowanje dotal złožiło?
Čerwjenu liniju sćahnyć
Slepjanska wosada ze swojimi wosom přisłušnymi wsami ma so zachować a žiwjenjahódna wostać. Tele žadanje zastupuje dale iniciatiwny zwjazk „Strukturnu změnu nětko – žane Wochozy II“. Za 8. apryl přeproša zwjazk na mjeztym pjate protestne pućowanje na Slepjanske dwórnišćo. Andreas Kirschke je so z rěčnicu cyłka Friederiku Böttcher wo wobsahach, zaměrach a nadźijach rozmołwjał.
Kotry zaměr lětsa maće?
F. Böttcher: Prěni raz steji protestne pućowanje w hinašim fokusu. Njeńdźe jenož wo zachowanje wšitkich wjeskow wosady. Chcemy dwě ćežišći sadźić. Sprěnja žadamy sej pomjeńšenje dowoleneje brunicoweje jamy Wochozy I, zo bychmy něhdy z wotbagrowanja wohrožene wsy Trjebink, Slepo-juh, Rowno a Mułkecy škitali a zo bychu žiwjenjahódne wostali. Zdruha wojujemy dale wo zachowanje Miłoraza.
Wo čo wam konkretnje dźe?
„Maš tajkicha hinašich“
Někotryžkuli křižer měješe jutrońčku slěborny wěnčk přityknjeny jako znamjo, zo 25. raz sobu jěcha. Tež w Radworju sy muža ze slěbornym wěnčkom wuhladał, nic pak na konju. Wjesnjanosta Wincenc Baberška (CDU) je tam 25 lět šefrjadowar wobchada a porjada. Marian Wjeńka je so z nim rozmołwjał.
Kajke začuće to bě, jutry ze slěbornym wěnčkom na kolesu po Radworju jězdźić?
W. Baberška: Poprawom rjane. Sam wšak sej wěnčk přičinił njejsym, ale dóstach jón wot nawody procesiona Marka Šustera darjeny. Pola njeho so stajnje wobhonjam, hač je wšo w porjadku. Při tej składnosći je mi wěnčk přityknył.
Kak sće wobchad w 90tych lětach rjadować započeli?
W. Baberška: Po tym zo běch so 1992 z wjesnjanostu stał, započach so lěto na to z někotrymi čłonami sportoweho towarstwa wo porjad starać. To dorěčach sej z tehdyšim kantorom Hubertom Kolu. W běhu lět je so tak wuwiło, zo je jutrońčku Radwor za wobchad zawrjeny, za to poskićamy z třoch směrow parkowanišćo, za kotrež dyrbja wopytowarjo płaćić. Hladajo na to, zo dožiwjamy we wsy tři procesiony, je to najspomóžniše rozrisanje.
Za to maće tójšto pomocnikow.
Serbskosć wulku rólu hraje
Pod hesłom „Žiwe herbstwo, pomjezne a zetkawanske rumy“ wuradźowaše w Njebjelčanskej „Bjesadźe“ minjenu sobotu wjac hač sto zastupnikow sakskich komunow na regionalnej konferency krajneho zwjazka Sakski domiznoškit wo wuwiću wjesnych rumow. Jan Kral je so z hosćićelom konferency, Njebjelčanskim wjesnjanostu Tomašom Čornakom (CDU), rozmołwjał.
Što bě hłowny zaměr konferency?
T. Čornak: Chcychmy sej wuwědomić, kak měli so wjesne rumy Hornjeje Łužicy, hladajo na tradicije a herbstwo, přichodnje wuwić. Wažne při tym je, stajnje znowa wuzběhować wosebitosć a jónkrótnosć kónčiny.
Bě připad, zo wotmě so konferenca w Njebjelčicach, abo što bě rozsudne ju w serbskej wokolinje wotměć?
T. Čornak: Jedna z jednaćelkow zwjazka přebywaše před pjeć lětami w Njebjelčicach a bě wo gmejnje a wokolinje zahorjena. Tak je swoje zaćišće předsydstwu předstajiła, a zwjazk rozsudźi so konferencu jónu na wsy wotměć. Za wobsah a temu so Njebjelčicy jako serbska gmejna Hornjeje Łužicy derje hodźachu.
Sće móhli tež na serbske wosebitosće w gmejnje a regionje skedźbnić?
