Wječor do wikow na koncert
Z wida wopytowarja je hač do nazymskich wikow přirody 12. septembra w Stróži hišće chwilku časa. Kak to pola organizatorow wupada, je Axel Arlt wot Měrki Kozeloweje, předsydki domizniskeho towarstwa Radiška, zhonił.
Kak daloko su přihoty za kulturny podźěl lětušich nazymskich wikow přirody?
M. Kozelowa: Smy spokojom. Folklorny program na jewišću we wulkim stanje wuhotuja hosćo z Pólskeje, tež druhe kulturne přinoški su jasne. Móžemy ludźi zbliska a zdaloka z čistym swědomjom do Stróže přeprosyć.
Najebać wšitke ćeže sće klasiski koncert cyłe lěta zaručili. Je tomu tež lětsa tak?
M. Kozelowa: Koncert serbskeje klasiskeje hudźby tež lětsa zaso budźe. Na to smy trochu hordźi. Nowosć pak je, zo wotměje so wón hižo wječor do wikow, pjatk, 11. septembra. To wuzběhuje městno koncerta a zaruča zdobom přijomnišu atmosferu hač na dnju wikow samych, hdyž knježitej wikowej hołk a tołk.
Štó wobsah koncerta zestaja?
Ansambl Pśijaśelstwo so w Chrósćicach rozžohnował
Rejowanski ansambl Pśijaśelstwo z Choćebuza je so lětsa posledni raz wobdźělił na folklornym festiwalu w Chrósćicach: Hromadźe z cyłkom Stara lubosć pokaza tam reju „Jutrowna woda“. W njedźelnym programje łužiskich skupin staj Thomas Mietk a jeho partnerka posledni raz rejowałoj. Jan Kral je so Thomasa Mietka prašał za přičinami kónca kaž tež za zaćišćemi wo festiwalu w Chrósćicach.
Posledni zjawny wustup Rejwanskeho ansambla Pśijaśelstwo Choćebuz bě na folklornym festiwalu „Łužica“ w Chrósćicach. Što su přičiny toho?
T. Mietk: Mamy chutne ćeže z dorostom. Nimamy dosć abo žanych zajimcow za naš cyłk. Pobrachuja tež nazwučowarjo a wuměłscy nawodźa, kotřiž bychu dźěło našeho ansambla a tak jeho duch a wobstaće zaručili. Njeje tež nichtó, kiž by za nas programy zestajał a je potom zwoprawdźił. Dotalni zamołwići su přez powołanske winowatosće wjazani a nimaja hižo dosć chwile za woporniwe dźěło našeho cyłka.
W Chrósćicach sće jako jenički por wustupiłoj ze solom. Je to hižo wuraz toho, zo nimaće ludźi?
Tajke a hinaše wuwića
Nětko mamy to takrjec oficialnje: K woprawdźitemu runostajenju žiwjenskich poměrow w zapadnych a wuchodoněmskich zwjazkowych krajach drje nihdy njedóńdźe. Přerozdźělne su hospodarske a industrijne struktury, kaž najnowša studija zwěsća. Něhdyši zwjazkowy kancler Helmut Kohl (CDU) bě 1989 hišće wěsćił, zo změjemy za pjeć lět wšudźe na wuchodźe kćějate krajiny. Pozdźišo měješe to dźesać abo pjatnaće lět trać. Dźensa, 25 lět po zjednoćenju Němskeje, je jasne, zo móžemy to zabyć.
Přinošuje dale k pisanosći našeho wječornika
Serbska kultura, słowjanske styki, Serbski Sokoł a serbski žurnalizm – takle móhł najwažniše pola dźěławosće Alfonsa Wićaza zjeć, kiž swjeći dźensa sydomdźesaćiny.
Serbska kultura je Chróšćana stajnje přewodźała a wón so za nju hori. Runje tak zasadźa so za dobru słowjansku wzajomnosć. Kaž powědaše, přebywaše jako wyši šuler w Choćebuzu často kónc tydźenja pola sowjetskich wojakow. Dobre přećelstwa nastachu a cuza rěč jeho njemyleše. Nawukny ju perfektnje a hišće dalše, kaž pólšćinu, kotrež jemu w žiwjenju dźěło wolóžachu a hišće dźensa mnohe durje wotwěraja.
Na chorwatski Krabatowy swjedźeń
Prěni Krabatowy swjedźeń zwonka Łužicy wotměje so tónle kónc tydźenja w chorwatskim regionje Žumberaku. Cordula Ratajczakowa je so z čłonom Krabatoweho towarstwa HansomJürgenom Schröterom rozmołwjała.
Kak wulki je zajim Łužičanow na wuprawu do domizny Krabata?
H.-J. Schröter: Bychmy sej wjace zajima přeli. Nětko poda so pjatk rano w třoch 60 ludźi z dwěmaj busomaj na wuprawu. Prěnja krótka jězba traje štyri dny, wobdźělnicy dlěšeje jězby wostanu hišće tydźeń dlěje hač do 3. awgusta. Na nich čaka nimo Krabatoweho swjedźenja, wopyta narodneho parka Plitvička jezera a pobytka při Adriji hišće dalši wjeršk, mjenujcy tradicionalny domizniski swjedźeń swj. Ilije w Jezernicach blisko Žumberaka. Tam wotměje so přichodny kónc tydźenja tež zetkanje swójby Šajatović, potomnikow historiskeho Krabata. Krabatowe towarstwo wobdźěli so tam po lońšim wopyće druhi króć.
Što čaka na hosći na Krabatowym swjedźenju?
Přichodny termin festiwala steji
Minjeny pjatk je přihotowanski wuběrk XI. mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica 2015“ wuhódnoćił. Cordula Ratajczakowa je so z předsydu wuběrka Markom Kowarjom rozmołwjała.
Sće hnydom po festiwalu pozitiwnu bilancu sćahnył. Na čim so to pokaza, a hdźe přejeće sej přiwšěm wjace wothłosa?
M. Kowar: Mějachmy z 20 000 přihladowarjemi 1 500 wjace porno festiwalej před lětomaj. Tež livestream MDR měješe z dohromady 3 500 zajimcami wjace hač połojcu wjace. Zajim na Budyskim zahajenju bě lětsa tohorunja wjetši hač 2013, hačrunjež bě hišće wjele swobodnych městnow. Smy nastupajo wabjenje hižo tójšto spytali, nětko chcemy sej koncept zdźěłać dać. Intensiwny kolokwij žněješe dobry wothłós mjez zastupjerjemi wukrajnych folklornych skupin. Škoda, zo njeje so busowy poskitk Šmitec jězbow do Hochozy přemało přizjewjenjow dla zwoprawdźił. Přiwšěm sej myslu, zo móhł so wón jako tajny pokiw za Hornjołužičanow etablěrować. Wosebje ći, kotrymž je w Chrósćicach přewjele hołka a tołka, móhli sej wosebitu delnjołužisku atmosferu a kompaktny festiwalny poskitk na třoch statokach lubić dać.
Za dobru serbsku knihu skutkował
Dołholětny zhotowjer knihow a wotrjadnik w Ludowym nakładnistwje Domowina w Budyšinje Helmut Haza swjeći dźensa wosomdźesaćiny. Zeznach jeho 1971, jako započach z powołanskim wukubłanjom w LND. Wón bě mojej njeboh maćeri powołanje zhotowjerja za mnje poručił.
Nowe wužadanje namakała
Milena Vettrainowa je zašłu wutoru zastojnstwo intendantki a jednaćelki Serbskeho ludoweho ansambla njewočakowano złožiła. Janek Wowčer je bywšu nawodnicu SLA po wjacorych pospytach minjeny pjatk docpěł a so mjez druhim za přičinami rozsuda prašał.
Što su přičiny, zo sće so rozsudźiła intendantstwo a jednaćelstwo Serbskeho ludoweho ansambla złožić?
M. Vettrainowa: Chcu so wuměłsce znowa wusměrić a sym nowe wužadnje našła. Dołhož nowe zrěčenje podpisane njeje, nochcyła pak wo swojim nowym nadawku rěčeć. Nimo toho dyrbja so wšitcy intendanća po wěstym času wuměłsce znowa wusměrić, zo bychu nowe ideje do wuměłskeje institucije přišli.
W zjawnosći so powěda, zo je Wam něchtó poručił SLA wopušćić. Trjechi to?
M. Vettrainowa: Ně, to su blady.
Nětko sće rozwjazanske zrěčenje podpisała. Što w nim steji a płaći Wam Załožba za serbski lud wotnamakanje?
M. Vettrainowa: Žadyn komentar!
Kak hódnoćiće swoju dźěławosć minjenych pjeć lět w ansamblu?
Dźak wšěm pomocnikam!
XI. mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica 2015“ je nimo. Štož wostawa, su pozitiwne dopomnjenki na jónkrótne štyri dny kulturneje mnohotnosće w Budyšinje, Hochozy a Chrósćicach.
Bych so wjeselił, bychmy-li sej tele rjane dopomnjenki dołho wobchowali. Hdźe dźensa hišće tajkule zhromadnosć dožiwješ kaž na tajkim mjezynarodnym podawku. Rozdźělne kultury a hosćo ze wšeho swěta zhromadnje swjeća, tež Serbja a Němcy. Tak słyšach w Chrósćicach časćišo ze stron Němcow, zo drje ničo dale njerozumja, přiwšěm so jim jara lubi. Hižo tónle fakt hladajo na ćeže, kotrež tuchwilu tež we Łužicy mamy, je dopokaz, zo zamóžemy dobru wzajomnosć pěstować. Hinak hač předsyda Domowiny Dawid Statnik pak sej přeju, zo njebychu hospodliwosć a wotewrjenosć druhim ludam, kulturam a wosobam napřećo kaž tež zhromadnosć jeno za čas festiwala knježili, ale zo sej je wobstajnje wobchowamy. Na festiwalu smy wšak wšitcy dožiwili, kajka dobra a krasna nalada tak nastawa.
Wjesne stawizny dźěći wabja
Šulski muzej „Korla Awgust Kocor“ w Stróži pola Hućiny wopytać so wězo tež w prózdninach wudani. Axel Arlt je so ze zamołwitej Marlis Konjechtec z domizniskeho towarstwa Radiška rozmołwjał.
Z čim móža so dźěći w prózdninach w šulskim muzeju zaběrać?
M. Konjechtec: Jeli to chcedźa, móža sem přińć, zo bychu zwučowali.
We wólnym času zwučować?
M. Konjechtec: Dźěći móža to zwučować, z čimž maja w šuli ćeže, kaž na přikład rjenje pisać. Rjane pismo nikomu nješkodźi. Wěm wot wučerkow, zo to rady chcedźa, nimaja pak chwile za to.
Što dźěći tu najbóle zajimuje?
M. Konjechtec: Woni chcedźa zhonić, kak běchu wjesnjenjo něhdy žiwi byli a što běchu činili. Wšako su dźěći tehdy do šule nóžkowali. Njeznajachu bus, awto abo koleso. Nimale kóžda wjes měješe swoju mału šulu.
Kelko hosći sće lětsa hižo witała?
M. Konjechtec: Lětsa bě tu dotal 800 wopytowarjow. Často mam měšane skupiny Serbow a Němcow, kotrež hromadźe přijědu a wjele chwile nimaja. Němcow dla jim potom zwjetša w němskej rěči přednošuju. To je škoda. Chcyła ze Serbami radšo serbsce rěčeć.
