Hdyž wuńdźe zběrnik serbskeje literatury w němskej rěči, so skoku prašenje nanuzuje, hač je so z cyłkowneho bohatstwa serbskeje poezije a beletrije tež to prawe, reprezentatiwne zwuběrało a so při mnohoće serbskeho literarneho tworjenja­ na wurunowace wašnje zestajało. W nakładnistwje POP je jako prěni zešiwk­ BAWÜLON, časopis za literaturu a wuměłstwo lětnika 2016 wušoł přehlad wo serbskej literaturje zašłych lět.

Wšo hromadźe su na 270 stronach dźěła třiceći awtorow předstajene: Dźesatk basnjerkow a basnikow a awtorkow a awtorow serbskeho pjera – Beno Budar, Měrana Cušcyna, Róža Domašcyna, Benedikt Dyrlich, Jurij Koch, Kito Lorenc, Tomasz Nawka, Dorothea Šołćina, Měrćin Wałda a Bernd Pittkunings – a dwójce telko z němskeho kraja a wukraja dawa dojimawy dohlad do aktualneho literarneho tworjenja na serbske abo jej bliske wob­sahi.

Před 55 lětami zetka w Bratislavje młody­ sobudźěłaćer nakładnistwa Mladé­ letá Peter Čačko prěni raz Serbow­. Tehdy měješe­ wustajeńcu Ludoweho­ nakładnistwa Domowina na starosći. Lěto na to wón Łužicu wopyta­ a so do serbskeje kultury zahlada. A lubosć­ k serbskej rěči, literaturje a wuměłstwu jeho hižo njepušći.

Jeho wobstajne zhromadne dźěło z LND wobradźi serbskim dźěćom wjace hač połsta koprodukciskich titulow ze słowakskim nakładnistwom, někotre w šěsć nakładach. A štó drje njeznaje woblubowane papjercowe knižki kaž „Časnik“, „Na wsy“ abo „Ric rac do Afriki“, z kotrymiž so ći najmjeńši zdźěla dźensa hišće zabawjeja!

Peter Čačko pak runaše tež mnohim serbskim bajkam, powědančkam a basnjam puć do słowjanskich dźěćacych stwow. Mjez nimi bě knižka „Kak je elefant do hribow šoł“ Jurja Brězana, běštej zběrce bajkow „Łučlany Pětr“ a „Klinkotata lipka“ a běchu znowa powědane bajki wjacorych serbskich awtorow z rjada „Bajka“.

Rozmołwa z komponistom Hincom Rojom

Hinc Roj, čłon Zwjazka serbskich wuměłcow, komponist a bydlacy w Klětnom, je hišće dźensa jara produktiwny w hudźbnym tworjenju. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.

Pjatk,15. apryla, budźe za Was wuznamny dźeń. Na nim zaklinči prěni króć Waša 5. sinfonija „Stalingrad“. Što to začu­waće?

H. Roj: Komponowach sinfoniju „Stalingrad“ po operaciji přećiwo rakej. To bě 2004. Štyri lěta pozdźišo partituru dokónčich. Za mnje bě to nutřkowna po­trjeba, wojakam Stalingrada – sowjetskim a němskim – pomnik stajić. Mi njeńdźe­ nastupajo Stalingradsku bitwu jenož wo němskich wojakow, ale tež wo ruskosowjetskich­, kotřiž mějachu wjace woporow hač němscy wojacy. To je mje jara jimało. Spytach tuž začuća wo­jakow wobeju stron hudźbnje zwuraznić. Za mnje je to wulkotne začuće, zo sinfonija prěni króć zaklinči. Sym wšěm dźakowny, kotřiž tole zmóžnja.

Smy žiwi w spěšnym času. To zwisuje z přewažnym statnym a ekonomiskim porjadom. Demokratija z kapitalistiskim hospodarstwom móže dosć wuspěšna być hladajo na žiwjenske wuměnjenja a techniski postup, ma pak tež rjad njedostatkow. Demokratija so na wjetšiny zepěra, spušćejo so na jich rozum. Tón so skerje dobywa z krótkočasnymi zrozumliwymi předewzaćemi hač z dołhodobnymi kompleksnymi. Tež krótke wólbne periody, na přikład štyri lěta, njespěchuja dołhodobne politiske skutkowanje. Za znowawuzwolenje płaći, štož so za krótki čas docpěje. Kapitalizm zespokoja potrjebu na produktach a słužbach a budźi přeća na dalše, nowše, lěpše abo někajke, jeno spěšnych pjenjez dla. Time is money.

Wuspěch tučasneje demokratije a kapitalistiskeho hospodarstwa je krótkowidny. Přichodne wuskutki na druhe towaršnosće a regiony mało płaća, su pak chutne – mjez nimi klimowa změna, socialna njerunosć, globalna njesprawnosć, wójny, terorizm a 60 milionow ćěkancow 2015 před nuzu, chudobu a wójnami – wjele z nich do kupow bohatstwa.