Moskwa/New York (dpa/SN). Krjeml je wuprajenja ukrainskeho prezidenta Wolodymyra Zelenskeho do směra na NATO nastupajo móžne prewentiwne nadpady na Rusku raznje zasudźił. „Słowa Zelenskeho njejsu ničo druhe hač namołwa do Třećeje swětoweje wójny z njepředwidźomnymi surowymi sćěhami“, rjekny rěčnik Krjemla Dmitrij Pjeskow w Moskwje. Tež ruske wonkowne ministerstwo kritizuje wuprajenja Zelenskeho raznje. Zelenskyj bě sej do toho při narěči před awstralskim institutom Lowy žadał, zo měła NATO zasadźenju ruskich atomowych bróni zadźěwać, w nuzy z prewentiwnymi nadpadami. Rěčnik Zelenskeho na to potwjerdźi, zo su prezidenta wopak zrozumili. Po słowach Pjeskowa USA a Wulka Britaniska postupowanje Kijewa postajatej. Krajej stej tuž tež za wuprajenja Zelenskeho zamołwitej.
Rěčnica wonkowneho ministerstwa Marija Sacharowa twjerdźeše, zo chce zapad atomowu wójnu naškarać. „Kóždy čłowjek na tutym planeće dyrbi spóznać, zo je so z brónjemi naklumpana a njestabilna marioneta Zelenskyj do monstera přeměniła, z kotrehož rukami móžeš cyły planet zničić.“
Oslo (dpa/SN). Měrowe Nobelowe myto 2022 dóstanu běłoruski prawiznik za čłowjeske prawa Ales Bialicki a dwě organizaciji za zakitowanje čłowjeskich prawow, Memorial z Ruskeje a Center for Civil Liberties z Ukrainy. Tole je norwegski Nobelowy komitej dźensa w Oslu zdźělił. Zapodali běchu cyłkownje 343 kandidatow za myto, mjez nimi 251 wosobow a 92 organizacijow. Měrowe Nobelowe myto jako jeničke njespožča Nobelowe myto w šwedskim Stockholmje ale w norwegskej stolicy Oslo.
Loni běchu Philipinjanku Mariu Ressa a Rusu Dmitrija Muratowa z mytom počesćili. Wobaj žurnalistaj dóstaštaj je za swój zmužity bój wo swobodu měnjenja.
Lětsa běchu fachowcy tež jateho ruskeho kritikarja Krjemla Alexeja Nawalneho a nawodnicu běłoruskeje opozicije Swetlanu Tichanowskaju faworizowali. Samo ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj bě mjez kandidatami. Fachowcy pak na tym dwělowachu, zo komitej myto někomu z Ukrainy spožči, hdyž steji kraj wosrjedź wójny z Ruskej.
Štwórte městno sej zdobył je němski atlet Görge Heimann při legendarnym spěchanju po schodach Empire State Buildinga w New Yorku. 53lětny Kölnjan trjebaše za 1 576 schodow hač do 86. poschoda po słowach zarjadowarja 11 mjeńšin a 40 sekundow. Dobyćer bu Wai Ching Soh z USA. Bě to druhi start Heimanna po 2016, jako bu pjaty. Zo móhł wón dobyć, bě Heimann hladajo na konkurencu zwoprědka wuzamknył.
Pod mostom tčacy wostał je dwuposchodowy bus w Berlinje. Při tym so wjacore wosoby zranichu. Njezbožo sta so w měšćanskim dźělu Steglitz w tunlu pod awtodróhu a spěšnoželeznicu. Při zražce so horni poschod busa chětro wobškodźi. Nětko statikarjo móžne škody na mosće pruwuja. Tohorunja chcedźa zwěsćić, čehodla je bus tutón tunl wužiwał, dokelž wjedźe busowa čara poprawom druhdźe.
Seoul/Tokio (dpa/SN). Najebać mjezynarodne protesty je Sewjerna Koreja z rjadom swojich raketowych pospytow pokročowała. Južnokorejske wójsko wozjewi, zo je Sewjerna Koreja dźensa rano znowa dwě balistiskej rakeće krótkeje distancy do směra na Japanske morjo startowała. Rakety běchu njedaloko sewjernokorejskeje stolicy Pjöngjang wotlećeli. Nětko chcedźa USA lětadłonošak „USS Ronald Reagan“ znowa do wodźizny wuchodnje korejskeje połkupy pósłać.
Za płunowód přez horiny
La Coruña (dpa/SN). W boju přećiwo energijowej krizy chcetej Němska a Španiska zhromadnje płunowód přez Pyreneje twarić. W zhromadnym akciskim planje, kotryž běchu wčera při němsko-španiskich knježerstwowych konsultacijach w La Coruñje wobzamknyli, zasadźatej so wobaj krajej za zwoprawdźenje projekta „Midcat“ mjez Španiskej a Francoskej. Francoska so twarej dotal spjećuje. Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) a španiski ministerski prezident Pedro Sanchez staj za nowu pipelinu.
Kijew za swětowe mišterstwa
Budyšin (SN/at). 30. september běše termin, ke kotremuž mějachu požadarjo swoje projektowe próstwy za 2023 kaž tež dalše próstwy wo serbske strukturne srědki Sakskeje Załožbje za serbski lud zapodać.
Klětuše regularne projektowe spěchowanje nastupajo rozprawja załožba w nowinskej zdźělence nětko wo cyłkownje dóšłych 104 próstwach z wobjimom něhdźe 2,8 milionow eurow. Wone měrja so na spěchowanje wuměłskeho nawoda a probowych lěhwow chórow, rejwanskich skupin, ansamblow a dźiwadłowych skupin. Ale tež próstwy na polu nowych hudźbnych projektow a digitalizacije, wuměłstwa a dalšich kulturnych a rěčnych wobłukow předleža.
„Nětko w zarjedźe próstwy na to pruwujemy, hač spěchowanskej směrnicy załožby wotpowěduja. Po tym podłožki kaž tež doporučenja za fachowu přiradu nadźěłamy, kotraž wo spěchowanju rozsudźi“, Nicole Zimmermannec ze spěchowanskeho teama informuje. Posedźenje fachoweje přirady za projektowe spěchowanje budźe srjedź nowembra.
Brüssel (dpa/SN). Staty Europskeje unije su mjeztym wosmy paket sankcijow přećiwo Ruskej wobzamknyli. Stajni zastupnicy čłonskich statow su wčera mjez druhim prawniske zakłady za wobmjezowanje płaćizny ruskeho zemskeho wolija schwalili. Tole su wjacori diplomaća powěsćerni dpa wobkrućili. Dojednanje dyrbja nětko hišće w pisomnej formje w stolicach čłonskich statow wobkrućić, štož měješe so dźensa w běhu dnja stać.
Prezidentka komisije EU Ursula von der Leyen bě paket minjeny tydźeń jako reakciju na najnowšu eskalaciju Ruskeje we wójnje přećiwo Ukrainje namjetowała. „Njeakceptujemy ani pozdatne ludowe wothłosowanja ani žanu formu aneksije w Ukrainje“, rjekny němska politikarka. Ruski prezident Wladimir Putin bě wčera dekret podpisał, po kotrymž su štyri ukrainske kónčiny wotnětka ruski statny teritorij. Mjezynarodnje tutu kročel njepřipóznawaja. Tež statni a knježerstwowi šefojo EU kročel wotpokazuja.
Drježdźany (dpa/SN). Tójšto wučerjow na sakskich šulach po najnowšim přepytowanju swój dźěłowy čas jasnje překroči. W přerězku lěta wučinja to wjace hač tři hodźiny wob tydźeń, rjekny nawoda studije Frank Mußmann z Göttingenskeje uniwersity. Wjetšina wučerjow dźěła prawidłownje dlěje. Daty dotalne studije z druhich zwjazkowych krajow wobkrućeja. Sakska leži pak při tym nad cyłoněmskim přerězkom. Třećina połnje přistajenych pedagogow dźěła w šulskim času wjace hač 48 hodźin tydźensce.
Přepytowanje běchu w nadawku dźěłarnistwa za kubłanje a wědomosć přewjedli. Po słowach předsydki dźěłarnistwa Uschi Kruse su minjene lěta přez temy kaž inkluziju, digitalizowanje, migraciju a koronu šulam stajnje nowe nadawki nabrěmjenili. „Problem je, zo su nowe nadawki přidatne dźěło a zo dyrbi pobrachowacych wučerjow dla dale a mjenje wučerjow dźeń a wjace nadawkow zmištrować.“ Kruse wupraji so w tym zwisku za wěcownu debatu. Rozestajenja wo poćežowanju sakskich wučerjow běchu w minjenym času ze stron politisce zamołwitych „mało wěcowne“.
Genf (dpa/SN). Najebać wjacore střasenja swětowe wikowanje lětsa sylnišo rosće hač w nalěću wočakowane. Swětowa wikowanska organizacija (WTO) wočakuje za lěto 2022 rozrost swětoweho wikowanskeho wobjima 3,5 procentow, wčera w Genfje zdźělichu. Při swojej prognozy w aprylu bě wona hišće z rozrosta 3,0 procentow wuchadźała. Drastiske sćěhi ruskeho wojerskeho nadpada na Ukrainu, pandemije a klimoweje změny dla wočakuja hospodarscy fachowcy hakle klětu. Za lěto 2023 su z teje přičiny prognozy drastisce wot 3,4 procentow na runje hišće jedyn procent znižili. Pola swětoweho wikowanskeho rozrosta wočakuje WTO za 2022 přeco hišće 2,8 procentow rozrosta.
Wěsćenja za přichodne lěto su wobćežne, dokelž njejsu dalše wuwiće we wójnje Ruskeje přećiwo Ukrainje abo nowe zwyšenja danje wotwidźeć, WTO rozłoži. Je-li wuwiće špatne, móhło swětowe wikowanje tworow po modelach fachowcow na 2,8 procentow woteběrać. W najlěpšim padźe wočakuja 4,6 procentow. Organizacija kraje namołwja, so nowych wikowanskich zadźěwkow wzdać.