Wojuja za swój přichod
Z hesłami, kaž Čas ćěka, wy spiće! Wupadnjene šulske hodźiny znjesemy, klimowu změnu nic!, skedźbnichu minjeny pjatk statysacy šulerjow na globalnej akciji „Fridays for future“ na wopačnu klimowu politiku. Po cyłym swěće přewjedźechu wjac hač 2 000 šulerskich stawkow, mjez druhim tež w Choćebuzu.
Naše dźěći přewozmu nowu rólu. Dawno su hižo započeli so z politiku dorosćenych rozestajeć. Tež naše dźěći doma wšědnje ze mnu powěsće w telewiziji abo w radiju sćěhuja, wo pozadkach zhonja a so za tajkimi prašeja. Runje hladajo na klimowu změnu maja samo hižo swoje nazhonjenja a paruja zymu ze sněhom.
Tež dźěći chcedźa zamołwitosć přewzać, něšto abo někoho wolić dźě hišće njemóža. Runje tohodla su puć protesta wolili, zo bychu za swój žiwjenjahódny přichod na swěće wojowali.
Inspekcija na němsko-pólskej mjezy
Historiski zmylk a tragedija
Dopominaće so poprawom hišće na to, kak sće před třomi lětami wo brexiće, wo wustupje Wulkeje Britaniskeje z Europskeje unije, zhonili? My sedźachmy w kruhu swójby na campingownišću w Južnym Tirolu při snědani a hotowachmy so na wopyt koparskeje hry europeady, jako něchtó rjekny: „Zapiń tola raz radijo, wčera su Britojo wothłosowali.“ Hišće wječor do toho běchmy wo tym rěčeli a wšitcy běchu přeswědčeni, zo wobydlerjo britiskeje kupy dale w EU wostanu. Wšako wědźa, kotre lěpšiny z njej maja. Ćim wjetši bě šok, jako wo wuslědku zhonichmy. Snadna wjetšina ludźi bě so za brexit wuprajiła. Wěšćenja slědźenskich institutow, po kotrychž je wjetšina přećiwo brexitej, njeběchu so jako prawe wopokazali.
Hinaše časy – hinaše wašnja
Před 50 lětami bě w Błótach z wašnjom, zo su mać resp. mandźelska, wučerka a druhdy tež wowka k dnjej žonow kwěćel dóstali. To njebě za muži jednory nadawk, dokelž bě jenož mały wuběr němsko-demokratiskich kwětkow. Dźensa je zahrodnistwo na wsy bankrot a zahrodnica předawa wukrajne kwětki na tankowni. Prajiš-li nětko jako muž předawarce: „Wšo dobre k dnjej žonow!“ wotmołwa zwjetša rěka: „Wam tež!“, abo wječor: „Wy sće dźensa prěni, kiž na to mysli.“
„Tu knježi prawe nastajenje“
Orchester Serbskeho ludoweho ansambla wuhotuje njedźelu, 10. měrca, wosebity koncert „Stysk a wysk“. Bosćan Nawka je so z Peterom Biloenom rozmołwjał, kiž wuměłcow jako hóstny dirigent nawjeduje.
Knježe Biloeno, kak je k tomu dóšło, zo w Budyšinje dirigujeće?
P. Biloen: Swět klasiskeje hudźby je chětro mały. Intendantka SLA Judith Kubicec – wona dźě je sama wustojna dirigentka – bě w Amsterdamje operu Georga Friedricha Händela dirigowała. Zhromadny hudźbny přećel so w tym zwisku wo to postara, zo smój so zeznałoj. Jako mi intendantka wo Budyšinje a SLA powědaše, běch jara wćipny. Nětko sym zbožowny, zo móžach přeprošenje přiwzać a z orchestrom dźěłać.
Kak mamy sej tele dźěło předstajić? Kajki maće zaćišć wo „našich“ hudźbnikach?
Na rybowe lěto derje nastajeni
Nalěćo so bliži a do nawróta zymy, kaž loni w tym času, nichtó wjac prawje njewěri, tež jednaćel Chrjebjanskeje ryboweje tzwr Dietmar Mühle nic. Jost Schmidtchen je so z nim wo lońšich wunoškach, wo aktualnym stawje a wo nowych wužadanjach rozmołwjał.
2018 bě ćežke a njezwučene lěto. Kak je wróćo zhladujo hódnoćiće?
D. Mühle: Mějachmy so na mnohe njewšědne situacije nastajić. Dołho trajaca suchota a njewšědna horcota stej přirodny přiliw hatow pomjeńšiłoj, tak zo staw wody chětro woteběraše. Ryby mějachu tuž mjenje kislika. Zdźěla njemóžachmy je wjace z čołma picować. Hižo kónc julija dyrbjachmy prěnje nuzowe wułójenja přewjesć, štož woznamjenješe straty. Nic pak mortwych, ale jara wosłabjenych rybow dla, kotrež trěbny přirost hižo njedocpěchu. Skónčnje tež cyłkowny wunošk jědźnych karpow wjace docpěli njejsmy. Kupcy pak wo tym njejsu wjele pytnyli, wšako běchu to skerje straty we waze, nic w ličbje rybow.
Kajke je aktualne połoženje?
Konkretnosć tyje
Město Choćebuz wopokazuje so znowa jako pućrubar. Jako prěnje w Braniborskej je dwurěčne mjeno wužiwało a w lěće 2014 městne tafle nastajiło, na kotrychž stej němske a serbske mjeno města jenak wulkej. Wot zawčerawšeho maja w delnjołužiskej metropoli wustawki wo spěchowanju serbskeje rěče a kultury. Tež to je braniborska premjera.
„Čumpate sćěny“ tež bjez metala
Towarstwo barakka wobdźěli so jako wuhotowar Chróšćanskeho Kilankec statoka na lětušim folklornym festiwalu. Bosćan Nawka je so z předsydu Tobiasom Bulankom rozmołwjał.
Knježe Bulanko, prěni raz chce towarstwo barakka folklorny festiwal sobu wuhotować. Kak je k tomu dóšło?
T. Bulank: Swjedźeń planowacy wuběrk je nas časćišo narěčał, hač nochcyli so na někajke wašnje za festiwal angažować. Hižo před lětomaj dóstachmy konkretny namjet, sobotu w Chrósćicach statok wobhospodarić. Smy internje rozmyslowali, diskutowali a so naposledk rozsudźili poskitk njepřiwzać. Hłowna přičina toho bě, zo njeje tehdy prosće dosć našich čłonow chwile měło. Nětko to hinak wupada, tež dokelž je dalše naprašowanje loni dočasnje dóšło. Tak móžachmy wšelake koncepty rozjimać. Skónčnje smy wothłosowali a budźemy so tuž wo Kilankec statok, kotryž je tohorunja prěni raz pódla, starać.
Před lětomaj sće hižo wosebite delikatesy w Chrósćicach spřihotował a předawał. Změjeće tež lětsa tajki kulinariski poskitk?
Ze sadźenjom hišće čakać
Susanne Leppersowa je inžernjerka za zahrodnistwo a ma swójsku firmu.
Měrćin Weclich je so z njej rozmołwjał.
Jako fachowča wuhotujeće za mnohich priwatnych ludźi zahrody. Sadźeće jim rostliny, wurězujeće kerki a tuchwilu tež sadowcy. Móžemy kwětki a druhe rostliny hižo sadźeć?
S. Leppersowa: Problem poprawom je, zo zdawa so zyma hižo nimo być. Mamy tuchwilu hižo temperatury hač do 15 stopnjow a njewěmy, hač tomu tež přichodne dny tak wostanje. Bych tuž ze sadźenjom a druhimi nalětnimi dźěłami w zahrodce kaž tež na kěrchowje hišće tróšku čakała. Wšako je wšitko hišće kusk jara mokre. Móžeš wězo něšto přihotować, zrunać a hrabać, chceš-li něhdźe nowu hrjadku zwosadźeć.
Hdy ze sadźenjom tak daloko je?
S. Leppersowa: Póda je tuchwilu hišće cyle zymna. Sadźiš-li tam rostlinu, kotraž ćopłotu trjeba, so ničo nječini. Hakle hdyž budźe temperatura w zemi dźesać do dwanaće stopnjow, móžeš sadźeć.
Što pak je nětko wažne?
„Wobšěrny a wulki wjeršk“
Klětu chce Młodźinske dźiwadło Serbskeho gymnazija Budyšin w NSLDź we wobłuku projekta Pop2go z towarstwom Kamjentny dom zhromadnu produkciju „Prěki – durich – loborka“ předstajić. Bosćan Nawka je so z nawodu šulerskeje skupiny Měrkom Brankačkom rozmołwjał.
Knježe Brankačko, kaž rěka, sće tule kooperaciju nastorčił. Kak je k tomu dóšło?
M. Brankačk: Po premjerje lońšeje inscenacije młodźinskeho dźiwadła „Kupa fantazije“ je mje intendant Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła Lutz Hillmann narěčał a měnił, zo dyrbjał přichodny projekt hišće wjetši a wobšěrniši być – něšto prawje wulke a „fecich“. W tym zwisku mi rjekny, zo móhli so snano w Budyskim Kamjentnym domje wobhonić, hdźež tohorunja wo tajkim wjeršku rozmysluja. Tuž sym so tam naprašował. Po pozitiwnej wotmołwje započach sej trochu hłowu łamać ...
A što bě wuslědk toho?
