Na ferialny kurs serbšćiny
Po lěće 2018 wotměje so w pojutrownym tydźenju mjeztym třeći rěčny kurs serbšćiny za dźěći, kotrež zwonka Łužicy bydla. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za projekt Michaelu Hrjehorjowej z Rěčneho centruma WITAJ rozmołwjała.
Rěčny kurs je mjeztym tradicionalne zarjadowanje. Předlońši dyrbješe korony dla wupadnyć. Su sej zwonka Łužicy bydlace starši tutón poskitk žadali?
M. Hrjehorjowa: Starši su so loni a tež lětsa naprašowali, hdy so přichodny kurs přewjedźe. To wězo registrujemy a zajimcy su dóstali informaciju. Wopokazało so je, zo je dwulětny rytmus dobry.
Su městna wšitke wuknihowane?
M. Hrjehorjowa: Přizjewjenych je dotal 17 dźěći, něhdźe po połojcy hólcy a holcy. Hišće móža so zajimcy přizjewić.
Štó ma kurs nawjedować?
Čestnohamtskosć nic znjewužiwać
W našim kraju budźe lětsa zaso raz lud ličeny. Hinak pak hač pola swjateju Marije a Józefa, kotrajž dyrbještaj so do Betlehema na puć podać, přińdu dźensa ludźo do domu a so će prašeja, kak wulke je twoje bydlenje, do kotreje šule twoje dźěći chodźa, kelko měsačnje zasłužiš a bóh wě što hišće wšo wědźeć chcedźa. Štó dyrbi tele daty wo sebi přeradźić, je hižo postajene. Mnóstwo potrjechenych wobliči so po ličbje wobydlerjow w komunje. W gmejnje Pančicy-Kukow je jich na přikład 823, w Chróšćanskej 467.
Zo su tajke daty za wěste statistiske wobličenja trěbne, na tym lědma štó dwěluje. Problematiske je, zo su trěbni dobrowólni pomocnicy, kotřiž dyrbja k ludźom domoj hić a so jich wuwoprašować. Za to dóstanu woni 450 eurow zarunanja. A runje tajkich pomocnikow namakać wopokaza so jako ćežke. Lědma štó je po wšěm zdaću zwólniwy, so ludźi we wsy – snano samo susodow – za jara wosobinskimi naležnosćemi prašeć, byrnjež hišće tak zaručene było, zo ma so wo zwěsćenych datach mjelčeć. Kóždy čłowjek drje je přirodnje kusk wćipny, ale něhdźe je tež raz wěsta hranica docpěta.
Stary pomnik w nowym błyšću
Areal wokoło přirodneho pomnika „Čertowy kamjeń“ w Plusnikecach bu w minjenych dnjach wobšěrnje wuporjedźeny a wudospołnjeny. Mjez druhim připrawjachu ławki a zaměstnichu parkowanišćo za hosći. Přichodnje chcedźa tam informaciskej tafli postajić, kotrejž wuměłča Iris Brankačkowa wuhotuje. Bosćan Nawka je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Brankačkowa, wuporjedźenje kaž tež postajenje tafli stej wuslědk prócowanjow wobydlerskeje iniciatiwy „Skała Plusnikecy“. Chceće nam skrótka dotalny staw rozjimać?
Zetkanja su wobmjezowane
We wobłuku akciskich tydźenjow za žony je so w Budyskim žónskim centrumje kofejownja powědanja wotměła. Tema běše kubłanje jako kluč za samopostajeny přichod. Milenka Rječcyna je so z Eriku Bulankowej rozmołwjała.
Hižo mnohe lěta angažujeće so za kubłanje dźěći w Keniji. Čehodla?
E. Bulankowa: Moja mać, Karin Roth, je w 1990tych lětach počała so za kubłanje dźěći w Africe angažować. Mjeztym činju to ja jako předsydka towarstwa, runja jej w towarstwje „Kenia dźěći, kubłanje a wěda“. Njeje tomu wšudźe na swěće tak, zo maja dźěći šansu, swój přichod same postajować. To chcemy z našim towarstwom pomhać změnić a za to zběramy pjenjezy.
Što sće přitomnym sposrědkowali?
E. Bulankowa: Smy pokazali film wo spočatkach angažementa mojeje maćerje a mojeho nana. Tehdyša chudoba ludźi je přitomnych hłuboko hnuła. Smy wjesołi, zo móžemy wjacorym dźěćom a młodostnym z pomocnymi srědkami wopyt šule zmóžnić. Wosebje wažne pak je, zo móža wone po wuchodźenju šule po wosom abo dwanaće lětach zahajić wukubłanje abo studij a tak pozdźišo pomhać swój ródny kraj dale wuwić.
Rozprawa srjedź wólbneje periody
Formulacija nastupajo rozprawu wo połoženju serbskeho ludu w Swobodnym staće Sakskej w tudyšim Serbskim zakonju jeničce nadawk wopisuje. Wo tym, zo měli dopóznaća z dokumenta prawje bórze jednanja politisce zamołwitych sobu postajeć, w zakonju žana rěč njeje.
Štyri rozprawy su sakske knježerstwa na kóncu wólbnych periodow předpołožili a za to předewšěm z opozicije tójšto kritiki žnjeli. Bjezposrědnje na to reagować njebě zapósłančam a zapósłancam Sakskeho krajneho sejma scyła móžno. Hižo pjatu serbsku rozprawu z lěta 2017 mějachu parlamentownicy prjedy w rukomaj. Za nowu, šestu, pak podachu frakcije CDU, Zwjazka 90/ Zelenych a SPD termin, kotryž jim zmóžni woprawdźe jednać. A tón je jara nuzny, kaž bě na debaće krajneho sejma předwčerawšim, na dnju 74. róčnicy schwalenja prěnjeho Serbskeho zakonja 23. měrca 1948, słyšeć.
Wobšěrnišaa atraktiwniša
Před třomi lětami je kniha „Serbske pomniki“ Trudle Malinkoweje wušła, nětko předleži jeje němskorěčny přewodnik po serbskich wopomnišćach. Cordula Ratajczakowa je so z awtorku rozmołwjała.
Čehodla sće so za němsku wersiju knihi rozsudźiła?
T. Malinkowa: Při swojich slědźenjach za serbskimi pomnikami přebywach w tójšto kónčinach Łužicy, hdźež serbšćina dźensa hižo do wšědneho žiwjenja njesłuša. Mnozy tam wobžarowachu, zo jim moje wuslědki w serbskej knize přistupne njejsu. Jim kaž tež komunam, wosadam, towarstwam, wučerjam, chronistam abo žurnalistam chcu z přiručku zakładny material wo jednotliwych serbskich wopomnišćach do ruki dać. Dale su do knihi tež druhe kónčiny Němskeje a hinaše kraje zapřijate, hdźež je zajimcam němski tekst lóšo přistupny hač serbski.
Něhdźe 200 wopomnišćow w serbskej knize wopisujeće. Němske wudaće je wobšěrniše. Kelko objektow sće hišće zapřijała?
Krótka baseń swět wobkruža
Znajeće spěw „Ein Lied geht um die Welt“, kotryž bě w meji 1933 w filmje ze samsnym titulom prěni króć zaklinčał? Lětsa zwjazuju jón z basnju, kotraž ma nimale samsne nadpismo, mjenujcy „Ein Gedicht geht um die Welt“. Z kotreje přičiny to činju? Sprěnja so awtor basnje, słowjensko-korutanski nakładnik Lojze Wieser, němsce a słowjensce praša, dokal dźemy? Zdruha je krótke duchowne rozestajenje z byćom čłowjestwa mjeztym wjac hač 180 króć w nimale 140 rěčach, narěčach a dialektach w blogu awtora publikowane. Střeća je baseń tež do hornjo- a delnjoserbšćiny přełožena.
Žiwa rukopisna kultura
W lutherskim archiwje awstralskeho města Adelaide běchu njedawno dotal njeznatu rukopisnu serbsku knihu namakali. Hromadźe z dr. Fabianom Kaulfürstom dr. Lubina Malinkowa namakanku nětko přepytuje. Cordula Ratajczakowa je so z cyrkwinskej stawiznarku rozmołwjała.
Kak je k překwapjacej namakance dóšło?
L. Malinkowa: Fachowča na polu serbskich wupućowarjow Trudla Malinkowa bě rukopisnu knihu na foće w Newsletteru awstralskeho serbskeho towarstwa připadnje wuhladała. Wona so jara dźiwaše, dokelž bě tež hižo na wopyće 2018 w tamnišim archiwje rešeršowała. Knihu njejsu tam tak prawje zarjadować móhli, woznamjenjejo ju najprjedy skerje jako čěsku, Trudla Malinkowa pak ju jako serbsku wotkry. Kniha wobsahuje 27 hornjoserbskich rukopisnych kěrlušow, a přiwjazanej stej prěnje wudaće misionskeje nowiny Handrija Palmana z lěta 1817 kaž tež ćišć kěrlušow z lěta 1802.
Čehodla je kniha zajimawa?
Wulkoprojekt z tójšto hosćimi
Skupina Astronawt hotuje so na přichodnej wjerškaj. Mały předsłód dožiwichu wopytowarjo beneficneho koncerta minjenu sobotu w Budyskej měšćanskej hali „Króna“. Bosćan Nawka je so z pianistom a komponistom cyłka Matejom Dźisławkom rozmołwjał.
Knježe Dźisławko, sće we wobłuku beneficneho koncerta spěwaj, mjez nimaj nowy, w takrjec njezwučenej wobsadce předstajili. Bě to zdobom wuhlad na přichod Astronawtow?
M. Dźisławk: Prěni přinošk „Njewjedra“ je hižo trochu starši. Nowy spěw „Rozum“ je bjezposrědny wuslědk wudyrjenja wójny na Ukrainje. Zakładne zynki sym ze šmóratkom natočił, kaž to často činju. Potom sym je na klawěrje dopisał. Milena Wowčerjec, kotraž je spěwaj w Budyšinje jako hóstna interpretka předstajiła, je so nas zhromadneho dźěła dla naprašowała a mjeztym na přikład w našim wideju „Krabat“ sobu skutkowała.
Dźak za hesło! Skupina Astronawt je předewšěm jako „pioněr“ serbskeho hudźbneho wideja znata. Chceće nowostce po tymle wašnju zjawnosći spřistupnić?
Respekt před zwólniwosću
W rozprawnistwje z městow a gmejnow Hornjeje Łužicy dožiwjamy tele dny zajimawy čas, kiž so jenož kóžde sydom lět wospjetuje. Dokelž w mnohich komunach lětsa w juniju noweho měšćanostu abo nowu měšćanostku resp. noweho wjesnjanostu abo nowu wjesnjanostku wola, strony a wolerske zjednoćenstwa nětko swojich kandidatow a swoje kandidatki nominuja. Někotryžkuli dotalny šef gmejny znowa nastupi. Tu a tam pak wuhladamy přichodnje tež nowe wobliča, na přikład w Hamorskej gmejnje, hdźež dotalny wjesnjanosta Achim Junker po njedawnym swójskim připowědźenju k wólbam hižo njekandiduje.
