Wosebity wid na krajinu a ludźi
Mysle ke knize „Wobrazy z Łužicy 1957 – 1990“
Nětko ma serbske a němske čitarstwo po štyrjoch zwjazkach wo serbskich a łužiskich fotografach, kotrež su so serbskim tematikam wěnowali a w Ludowym nakładnistwje Domowina wušli, tež knihu wo Geraldźe Großy „Wobrazy z Łužicy 1957–1990“ k čitanju a wobhladanju, a nic naposledk k wobdźiwanju fotografiskich wukonow 1942 narodźeneho před sobu.
Gerald Große sam čuješe so česćeny, skerje překwapjeny, kaž na prezentaciji fotoweho zwjazka w Rakecach z posměwkom praji, „zo hišće za čas žiwjenja wo nim kniha tajkeho razu a tajkeje wulkosće wuńdźe“.
Dźakować mamy so nimo fotografej sowě jeho koleze Jürgenej Maćijej, kotryž je w třoch lětach dźěła zestajał knihu ze sto fotografijemi.
Přeća wobdźělnikow maja přichodnje prioritu
Lětuše wubědźowanje młodych serbskich hudźbnych talentow zakónči so z koncertom najlěpšich 1. meje na žurli SLA w Budyšinje. Přeće organizatorow je, zo njebudźe to jenički wustup młodych hudźbnikow.
Wot pismikistajerja k awtorej
Sobudźěłaćer LND Handrij Bjeńš předstaja hornjołužiske stawizny
Štóž dźěćo ma, kotrež na serbsku šulu chodźi, móže sej wěsty być, zo ma doma knihu, kotruž je hižo w ruce poměł – wšojedne, hač nastupa to matematiku, hudźbu, geografiju abo rěč. Wšako ma Handrij Bjeńš w Ludowym nakładnistwje Domowina realizowanje wšitkich serbskich šulskich knihow na starosći, kotrež zhromadnje z Rěčnym centrumom WITAJ (RCW) nastajeja. Wón wě, kak knihu činiš, a to nic jenož wot wčerawšeho dnja. 1971 bě jako 16lětny w tehdyšej Serbskej ćišćerni rjemjesło pismikistajerja nawuknył. Pozdźišo staraše so w serbskim nakładnistwje wo zhotowjenje njeličomnych knihow, po załoženju RCW lěta 2001 jenož hišće šulskich. W tymle času pak bě hižo dawno započał připódla swójske knihi pisać.
Nimale kóžde druhe lěto z nowej publikaciju
Tež lisćina knihow a zešiwkow, hdźež je so Handrij Bjeńš jako awtor sam pjera přimał, móže so widźeć dać: dohromady dźewjeć je w minjenych 23 lětach wušło. Nimale kóžde druhe lěto nowa samostatna publikacija, to tež njeje za hłownje powołansce skutkowaceho spisowaćela špatny přerězk.
Škoda na samsnej runije kaž Ford, Opel a samo Volkswagen
Jutře, 16. apryla, budźe tomu 25 lět, zo je awtotwarc Volkswagen čěsku „Škodowku“ přewzał a tak wuwiće zahajił, kotrehož wulki wuspěch tehdy lědma štó takle wočakowaše.
Połoženje pola čěskeho awtotwarca bě spočatk 1990tych lět špatne. Zawod, kotryž kóžde lěto mjenje hač 200 000 wozow typa „Favorit“ produkowaše, tčeše w čerwjenych ličbach. Hladajo na tehdy 21 000 přistajenych běchu wuhlady na rentabelnu produkciju njewěste.
Tola wot toho časa móže so wuwiće zawoda widźeć dać. Dźensa produkuje marka wjace hač milion awtow wob lěto. Tež časy, w kotrychž chcyše Volkswagen Škodowku jako „małeho bratra“ etablěrować, su dawno nimo. Škoda steji dźensa na samsnej runinje kaž Ford, Opel a njetrjeba so tež za modelemi VW chować, měni fachowc za awta Ferdinand Dudenhöfer z Duisburgskeje uniwersity. Wón je sej wěsty, zo je Škoda z tym njemała konkurenca.
Přiwšěm by so Škoda 16. apryla 1991 bjezmała z francoskim awtotwarcom stała. Renault chcyše w Mladej Boleslavje niske mzdy zwužitkować a tam małoawto twarić, pozdźiši Twingo. Francoscy ministrojo a samo prezident François Mitterand tohodla do Prahi přijědźechu.
Kusk njebjes hižo na zemi
Projekt iniciatiwy Njebjelčanskeje gmejny wěnuje so přirodźe
Nalětnje słónco a młoda, wupřestrěwaca so zeleń štomow a kerkow dopomhatej tomu, sej předstajeć, zo nastawa tu blisko Miłočanskeje žaby mały kusk njebjes na serbskej zemi. Pomału přiroda wutuća a nabywa mocow. Derje su spóznać změny w krajinje podłu rěčki Jaworskeje wody.
Tu nabywa krok po kroku na iniciatiwu Njebjelčanskeje gmejny wulkotny a do přichoda pokazowacy projekt „Njebjesa“ dźeń a jasniše formy.
W niwje Jaworskeje wody wot Jawory hač do Njebjelčic zwoprawdźa so z podpěru mnohich přećelow přirody a za to zamołwitych organizacijow najwšelakoriše socialne, kulturne, krajinu tworjace a twarske předewzaća we wobłuku projekta „Njebjesa“. Wobsah a zaměr projekta je, přirodźe zaso wróćić a spožčić tu hódnotu, kotruž sej prěnjotnje zasłuži, a z tym zwjazać strowe a čłowjekej tyjace wašnje žiwjenja, zežiwjenja a twarjenja w přezjednosći z přirodu a krajinu.
„Hońtwjerska powołanska“ rěč w serbskej maćeršćinje z Pawołom Rotu 2
Nastawk wo serbskich hońtwjerjach je bywšeho wučerja Pawoła Rotu pohnuł, wo serbskich zapřijećach hońtwjerjenja rozmyslować. Zhromadnje z nim wěnujemy so tejle zajimawej naležnosći: dźensa mjez druhim konkretnym zapřijećam wokoło zwěriny.
Starosć hajnikow-lěsnikow
Byrnjež jelenje, dańki, sorny, hłucharje (Auerwild) abo druha zwěrina druhdy štomy wobhrymzali abo pupki wothrymzali (abäsen, abprossen), štož hajnicy-lěsnicy z prawom zawěrno rady nimaja, woni tole po mojim zdaću runje tak nadhódnoća. Wšako mamy w našich lěsach tež po 150 lětach bjez rubježneho wjelčeho pasma wjele, snano dosć rjaneho drjewa. Wjelk tuž woprawdźe žadyn wuznam za runowahu we wobstatku zwěriny a ani prawo sydlenja w husće wobydlenej Němskej nima. Bjez dźiwa, zo dźensa ani zajaca ani kurotwu žiwej w přirodźe njewidźimy.
Hońtwje zdar!
Radosć a dostojna ćišina knježiłoj
Jutrowničku sej wjace ludźi z cyłeje Němskeje a wukraja křižerske procesiony wobhladało
Wosebje na dworje klóštra Marijineje hwězdy a w Pančicach-Kukowje samych bě wočiwidne, zo bě lětsa jutrowničku při wujěchanju klóšterskich křižerjow wjace přihladowarjow hač loni. Tole wotbłyšćowaše so tež na awtowych čisłach z Berlina, sewjerneje Němskeje a z Bayerskeje. Kaž nam swójba Schädlich z Ranja (Großräschen) a Oldenburga, kotraž připołdnju w Kukowje na łuce blisko Rjedźic kubła swačeše, rjekny, přebywaja woni runja mnohim kóžde lěto jutry rady w Serbach. Druzy běchu sej termin křižerskich procesionow z medijow wučitali a so spontanje za wopyt serbskich wsow rozsudźichu. Znowa móžachu wšitcy dostojne procesiony dožiwić, byrnjež tu a tam, kaž we Wotrowje a Hózku, mjez cyłkownje 1 594 křižerjemi k někotrym njezbožam a zranjenjam dóšło.
Bosničan Almir Šošić: Mějach zbožo
Jako dwanaćelětny z Bosanskeje Dubicy w bywšej Juhosłowjanskej ćeknyć dyrbjał
Před wójnu w domiznje ćeknyć, ze stami ludźi tydźenje dołho na mało městnje žiwy być a čakać. Čakać, zo někak dale dźe, w měrje žiwy być. To je tež Almir Šošić dožiwił, bydlacy dźensa w Załomju. W měrcu 1993 dyrbješe wón jako dwanaćelětny domiznu Bosansku Dubicu w bywšej Juhosłowjanskej nahle wopušćić.
Ekskurs
Lětdźesatki běchu Južni Serbja a Bosničenjo w Juhosłowjanskej měrliwje jako susodźa hromadźe bydlili. Po proklamowanju njewotwisnosće 1992 pak dóńdźe k rozestajenjam mjez Bosničanami, Južnymi Serbami a Chorwatami. Połoženje mjez ludami so dźeń a dale přiwótřeše. W ródnym měsće Almira Šošića Bosanskej Dubicy bydleše tehdy něhdźe 6 000 Bosničanow a trochu mjenje Južnych Serbow. Přiwšěm je sej mjeńšina ludźi kónčinu jako swój teritorij wužadała. Mošeje muslimskich Bosničanow Južni Serbja zničichu, wobydlerjow mjenje abo bóle wuhnachu.
Dom a domiznu wopušćili
Prěni raz sam smjetanu dźěłał
Žuričanski ratar Florian Lipič je po 55 lětach z hornjeje łubje centrifugu wućahnył.
Jako komunisća 1961 w Žuricach tež Lipičecom wšón skót zebrachu, njemóžachu tam hižo tajke nastroje kaž centrifugu za dźěłanje smjetany a butry trjebać. Na Jankec młynje njemějachu žane kruwy wjace. Kaž druhim přisteješe jim při nanuzowanym přistupje k ratarskemu prodrustwu „Heiterer Blick Säuritz“, njeplahować wjace hač 25 kokošow, jedne swinjo a dwě wowcy. „Tón čas by mnohim skoro rjap zezłamał. Komunisća prajachu: ,Štóž ma wjace, tón kradnje‘“, dopomina so Žuričan na hórke słowa swojeju staršeju Hany a Jurja Lipičec.
Lóštnemu a njewotwisnemu žiwjenju přiwobroćeni
Štóž bě lětsa poslednju sobotu januara blisko ležownosće Serbskeho ludoweho ansambla po puću, je snano spodźiwnych muži w módro-žołtej drasće wuhladał. Druzy zaso mějachu na karnewalowu kapičku podobnu čapku w Budyskich barbach na hłowje.
Blisko Röhrscheidtoweje bašty njezetkachu so čłonojo někajkeho karnewaloweho towarstwa. Ně, tam hromadźachu so čłonojo Budyskeho kraja Šlarafije a jich hosćo k swojemu lětnemu zarjadowanju. Röhrscheidtowa bašta bě hižo z dawnych časow zetkanišćo Budyskich Šlarafow. Nětko, po jeje ponowjenju, chcychu sej čłonojo „reycha Budissa“ baštu bliže wobhladać a ju swojim hosćom zbliska a zdaloka pokazać.
Šlarafija, 1859 w Praze załožena, je němskorěčny zwjazk, kotryž pěstuje přećelstwo, wuměłstwo a humor. Słowo Šlarafa je wotwodźene ze staro-srjedźoněmskeho „Slur-Affe“, štož woznamjenješe tehdy telko kaž „bjezstarostny wužiwar“, štož hodźi so z dźiwotwornym krajom Šlarafiju přirunować.
