Tež ja běch šokowana, jako čitach, zo sobudźěłaćerjej a sobudźěłaćerce Serbskeho instituta raznje prěja, zo su Serbja někajku formu kolonizacije dožiwili. Runja Timej Meškankej mam „wobraz měrliweje asimilacije do němcowstwa“, kotryž w interviewje 15. nowembra nastawa, za wopačny, za anachronistiske němske šerjenje z časow socializma a nacionalizma. Runja Grit Lemke widźu diskusiju wo „nutřkoněmskej kolonizaciji“ jako šansu – nic jenož, zo bychmy serbske stawizny, ale tež dźensniše serbskoněmske rěčne poměry lěpje rozumili a adekwatnje na nje reagowali. Zapřijeće „interna kolonizacija“ so hižo wot 1960tych lět we wědomostnym diskursu wužiwa. Koncept nutřkowneho kolonializma njestaja dóńt kolonizowanych indigenych ludow w Americe abo Africe z tym zapadnych ludźi na samsnu runinu, bazuje pak na podobnych principach: ludźi z namocu podrjadować, jim jich hłós a móžnosć samopostajenja wzać.
W fokusu:ILO 169
Po serbskej debaće wo temje „Što smy: indigeni, awtochtoni abo něšto druhe?“ w měrcu 2024 smy jako Serbski sejm zastupjerjow Serbskeho instituta prosyli, argumenty a prašenja, kiž buchu na podiju jenož skrótka narěznjene, w dalšim dialogu rozrisać. Tole su bohužel wotpokazali a so město toho za monolog w formje interviewa rozsudźili. Tute postupowanje mam za jednostronske, wšako diskursej njetyje. Nadźijam so, zo rozmołwu prawje bórze pokročujemy. Snano nańdu Serbske Nowiny k tomu hodźacy so format?
Dyrbimy sej wuwědomić, zo změja wuslědki tuteje diskusije krute, haj historiske politiske wuskutki.
New Orleans (dpa/SN). Na zažnym nowolětnym ranju je muž z pick-up-trukom wotpohladnje do swjećacych pasantow w francoskej štwórći južneje US-metropole New Orleans zrazył. Znajmjeńša 15 ludźi zemrě, 35 so zrani. Guwerner Jeff Landry je na to nuzowy staw za město wuwołał. Tutón krok zmóžnja spěšnu pomoc kaž tež wěstotne naprawy za přichodne wulkozarjadowanja.
Amokowa jězba z bagrom
Grünsfeld (dpa/SN). Muž je silwester popołdnju bager w měsće Grünsfeld w Badensko-Württembergskej pokradnył a w slědowacej jězbje z nim wjacore twarjenja a jězdźidła wobškodźił. Zahubna jězba skónči so hakle po přesćěhańcy z policiju, w kotrejž zastojnicy brónje wužiwachu. Při tym 38lětneho Němca chutnje zranichu tak zo na kóncu najebać reanimaciju zemrě. Motiwy za njeskutk tuchwilu jasne njejsu, policija hišće přepytuje.
Wjacorych ludźi zatřělił
Kamjenica/Drježdźany (dpa/SN). W swojej wčerawšej nowolětnej narěči je so ministerski prezident Sakskeje Michael Kretschmer (CDU) za wjace wotewrjenosće a zhromadnosće w našej towaršnosći wuprajił. „Pomhajmy sej mjez sobu, w swójbje, susodstwje, mjez kolegami, w sportowym towarstwje“, podšmórny politikar w Kamjenicy, lětušej Europskej kulturnej stolicy. „Chcemy přećelnu, so błyšćacu a optimistisku Saksku“, wón praji. Generacija měrliweje rewolucije w lěće 1989 je dźensniša generacija staršich. „Tući móža tehdyši duch změny, jich wotewrjenosć a jich zwólniwosć so gratu přimać na nowu generaciju dale dawać.“
Kretschmer wuzběhny wuznam industrije za město Kamjenicu a cyłu Saksku, skedźbni pak tež na aktualne wužadanja němskeho hospodarstwa a z tym zwisowace financne wobmjezowanja Swobodneho stata w nowym lěće. „Hospodarsku situaciju pak móžemy sami pozitiwnje wobwliwować“, wón zwurazni. Statne knježerstwo chce wšitko činić, zo by hospodarski trend do praweho směra zahibnyło.
Budyšin (dpa/SN/VaŽ). Wuměnkarjo smědźa so nad wjac pjenjezami wjeselić, mjeztym zo budźe porto za listy dróši. Lětsa so tójšto prawidłow změni, štož změje čujomne wuskutki na dochody mnohich ludźi. Lěto 2025 přinjese najprjedy mnoho lěpšinow: Za dochody hač do wysokosće 12 096 eurow njetrjebaja so dawki płaćić. Bjezdawkowa suma dźěći pak je 9 600 eurow. Minimalna mzda zwyši so wo 41 centow na 12,82 eurow. Tež wukubłacy w prěnim wukubłanskim lěće móža so wjeselić, woni zasłuža nětko měsačnje znajmjeńša 649 eurow. 18 eurow wjace hač dotal, mjenujcy 556 eurow smědźa ludźo z minijobom měsačnje zasłužeć. Wot julija móža seniorojo ze zwyšenjom rentow wo něhdźe 3,5 procentow ličić. Dźěćacy pjenjez zwyši so wo 5 eurow na 255 eurow a přiražka za dźěći w swójbach z niskimi dochodami na 25 eurow. Wot 1. meje smědźa mandźelscy zhromadne dwójne mjeno z wjazawku abo bjez njeje wjesć. Hladanski personal dóstanje wot julija wyšu minimalnu mzdu. Online-shopy dyrbja wot junija za wšěch ludźi, tež za kupcow z handicapami, bjez barjerow być.
Berlin (dpa/SN). W Němskej su ludźo 2024 znowa něšto mjenje klasiskeje linearneje telewizy hladali. Tak wučinješe přerězny čas hladanja po informacijach Dźěłoweho zjednoćenstwa za telewizijne slědźenje (AGF) mjez ludźimi wot třoch lět přerěznje 171 mjeńšin wšědnje – jědnaće minutow mjenje hač lěta 2023.
171 mjeńšin wšědnje, to stej dwě hodźinje a 51 mjeńšin. Młodźi ludźo (14 do 49 lět) hladaja wšědnje 79 mjeńšin, hodźinu a 19 mjeńšin. To je wo wjele mjenje hač přerězk. Wosebje ludźo nad 50 lětami so wo to postaraja, zo je přerězny čas hladanja wo wjele wyši.
Před štyrjomi lětami, 2020, słušeše klasiska telewiza k dobyćerjam prěnjeho lěta koronapandemije. Přerězna doba telewizijneho časa rozrosće tehdy wot 210 mjeńšin 2019 na 220 minutow. 2021 spadny doba na 213 mjeńšin, w lěće 2022 potom na 195 a 2023 na jenož hišće 182. Dotalny rekord wužiwanje telewizy minjenych lětdźesatkow docpěchu lěta 2011 z 225 mjeńšinami. Hłowna přičina woteběraceho konsuma klasiskeje telewizy je po měnjenju fachowcow raznje přiběracy wuznam interneta.