To pozdatne stawa so widźomne
Nowa wustajeńca „Wobrazy krajiny – Přechod 03“ přeswědča z njewšědnymi widami na bohate fasety stwórby
Kaž jaskrawy wuwołak na běłej podłoze skutkowaše wuprajenje Christiny Boguszoweje zańdźenu njedźelu na wotewrjenju wustajeńcy „Wobrazy krajiny – Přechod 03“ w Budyskim Serbskim muzeju. „Za mnje wosobinsce by to krasna wizija była, by-li w Budyšinje było městno w formje moderneje galerije načasneho wuměłstwa, hdźež móhli tajku wuměłsku wuměnu wosebje mjez wuměłcami narodnych mjeńšin Europy wotměwać. Geografiske połoženje wosrjedź wutroby Europy čini Łužicu z mojeho wida na idealnu městnosć za to.“ Z namjetom budźi nawodnica muzeja wulke připóznaće přitomnych nimale 120 hosći.
„Klasilektriski jazz“
Lipšćanska spěwytwórča die herrmann wuda nazymu nowu tačel
Nazymu wuńdźe nowa tačel „za moju domiznu“ Lipšćanskeje wuměłče die herrmann. Za pseudonymom, chcemy-li mjeno takle wopisać, chowa so spěwytwórča Christin Herrmannowa. Tak mjenowana EP (extended play) budźe jeje třeći zynkonošak. Před třomi lětami debitowaše wona z albumom „Leicht wie ein Bär“, loni slědowaše digitalna single „Und ich tauche“ – najebać němski titul ze štučkami w serbšćinje. Byrnjež w Lipsku prawdźepodobnišo było, na Serba resp. serbšćinu storčić hač we wjetšinje němskich wulkoměstow, je tam w našej maćeršćinje tworjaca spěwarka-komponistka přiwšěm skerje wuwzaće.
600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 9
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje wsy před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawostki wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Jedni wotešli – druzy přišli
Druhdy so něchtó praša, zwotkel a hdy so Serbja poprawom sem dóstachu. W mnohich knihach je to wobšěrnje wopisane. Za zajimowanych Sernjančanow krótki hruby přehlad. Při čitanju je wužitne, na zemjepisnu kartu pohladać.
Jězby po swěće čaja – Nepal, China, Łužica 13
Mjez dwěmaj krajomaj, kotrejuž mjenje stej kaž žanej druhej z čajom zwjazanej, mjenujcy mjez Chinu a Indiskej, leži, bjezmała zatłusnjeny, Nepal. Je to kraj w horach Himalaje, wosom z dźesać najwyšich wjerškow swěta so tam do njebja pozběhuje, mjez druhim Sagarmatha, lěpje znaty jako Mount Everest. We wuchodźe mjezuja hory a doły Nepala na kónčinu Indiskeje Darjeeling. A kaž we wonych swětosławnych stronach tež we wuchodźe Nepala na nahłych skłoninach horow čaj plahuja. Golden Nepal so tamniši klasikar mjenuje. Je to sylny čorny čaj za wšědny dźeń, kotryž bóle na mócny Assam dopomina dyžli kwětkaty Darjeeling. Ale wudani so tež tamne, rědše čaje z kraja woptać. Hač swojowólny čorny čaj z kónčiny Dhankatu abo słódne zelene a běłe čaje z Ilama – za lubowarjow čaja znajmjeńša Nepal žadyn běły blečk na karće njeje.
Njetrjebamy so starosćić
Mejemjetanje dale jara woblubowane
W Pančicach-Kukowje bě lětsa znowa wjele porow na mejemjetanju. Mejski kral mjez młodostnymi bě Jonas Pjetaš, jeho kralowna Jadwiga Šnajdrec.Na mejemjetanju we Worklecach bě Maksimilian Gruber najspěšniši běhar. Za mejsku kralownu wuzwoli sej wón Luisu Budarjec z Wudworja.W Smječkecach wubědźi mejsku krónu Johannes Jurš, kiž wuzwoli sej LuisuMarie Brankačkec za kralownu.Starodawny nałožk mejemjetanja bě, je a wostanje zawěsće nadal kruty wobstatk na serbskich a dwurěčnych wsach. Jako so lětsa rozhladowach, hdźe wšudźe a kak nałožk pěstuja, sej myslu: Njetrjebamy so starosćić, zo sej nałožk wusnje. Wšako mějach zaćišć, zo jón na dale a wjac wsach wot Blunja přez Čorny Chołmc a Němcy hač do Konjec-Šunowa, Ralbic, Radworja a Barta haja.
Kołojězba z ćahom po třikrajowym róžku
Z ćahom sej Trojzemí – třikrajowy róžk Sakskeje, Liberecskeho kraja a Delnjošleskeje – wotkryć? To snadź w mnohich ludźoch hišće dwěle budźi, wšako tajke něšto tuchwilu móžno njeje. Kajke pak wobstejnosće mjez Liberecom a Zhorjelcom/Zgorzelecom su, to chcychu čěscy hosćićeljo wurjadneje wuprawy we wobłuku centralnoeuropskeho projekta Trans-Borders – přez mjezy – sposrědkować. Projekt chce bjezmjeznu mobilitu a přiwjazanje regiona Trojzemí na transeuropske (železniske) wobchadne puće přisporjeć. Jan Sviták, wicehejtman Liberecskeho kraja, rěčeše tohodla w přeprošenju wo „dotal hišće jónkrótnej kołojězbje“. Wosom razow ma ćěridny wóz z popisanjom w němskej, čěskej a pólskej rěči mjezu přeprěčić.
Mjeńšinu do připołdnja wosebity ćah předewzaća Länderbahn wony dźeń w aprylu Liberecske dwórnišćo do směra na sewjer wopušći. Krótko na to – při kilometrje 163,2 – kolije wotbočeja, přeprěči ćah wiadukt nad Łužiskej Nysu a wije so nětko z tempom 70 km/h nimo skałow po lisćowcowych lěsach na najwyši dypk čary pola Oldřichova v Hájích a dale k čěsko-pólskeje hranicy.
600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 8
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje wsy před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawoski wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Stawizniski přehlad hač do 1945
1795/99: nastachu poslednje štyri chěžkarsko-roboćanske statoki:
a) při pólnym puću do a wokoło „Haja“ a dale do Worklec
1. Lejder – Janca – Čornakec-Krawcowa (statok na róžku 1960 wottorhany)
2. Wróbl – Kokla – Matka – Pazora
3. Žur(k) – Šěn – Wjenka
b) w kuće zeza Křižanec-Kuškecow
4. Rychtar–Bizolt–Wałda–Hejduška–Kral
1807: załoži Anton Bjeńš swój, pozdźišo Šejdźic (Budarjec) – Čornakec statok při puću do Róžanta/Pěskec (dźensa Kamjenska 2)
1824: natwari kowar Lešaw při „Haju“ swój nowy statok (do toho steješe kowarnja srjedź wsy, w susodstwje korčmy)
1835: zawjedźechu nowe čisłowanje domow, započejo pola Bjeńšec-Budarjecow (Kamjenska 2); nětko dósta tež pastyrnja swoje domowe čisło 8, knježi dwór dósta čisło 23
1842: natwari Bindrich (Šołta-Janca) swój statok na dźensniše městno, do toho steješe deleka při nawsy
Krosnowanske móžnosće maja tež w Budyšinje a wokolinje
Krosnował je zawěsće hižo kóždy z nas, wšako je jako dźěćo rady po něčim horje lězł. Hdyž sy dorosćeny, tale kajkosć skerje woteběra. W zašłych lětach je so profesionelne krosnowanje we wšelakich starobnych skupinach wuwiło. Wotpowědne sćěny su mjeztym w mnohich sportowych halach instalowane, tak tež w hali Budyskeho Schilleroweho gymnazija, kotruž wužiwa wjacespartowe sportowe towarstwo (MSV) sprjewineho města.
Sport je strowy a wokřewja ćěło kaž dušu. Ludźo horja so tuž za najwšelakoriše sportowe družiny. Krosnowanje jako jedna tajka je so minjene lěta mjez lubowarjemi sporta razantnje wuwiła a etablěrowała. Na klětušich Olympiskich lětnich hrach w Japanskej budźe krosnowanje samo jedne z wurisanjow.
Hižo wot lěta 1992 słuša hórski sport k poskitkam na Budyskim Schillerowym gymnaziju. Wot lěta 2004 je do MSV sprjewineho města integrowany. Hač do 160 sobustawow towarstwa, mjez nimi něhdźe sto dźěći a młodostnych w starobje wot šěsć lět, tam trenuje. Krosnowanske sćěny wužiwaja šulerjo 6. lětnika gymnazija tež we wobłuku cyłodnjowskeho poskitka.
W pěstowarni meju powalili
Fota: Alfons Handrik (4)
„Pójće, lubi ludźo, pola nas je wjeselo ...“ Tak witachu dźěći Ralbičanskeje pěstowarnje „Dr. Jurij Młynk“ staršich, wowki, dźědow a wjele dalšich hosći dźens tydźenja na mejemjetanje. Hižo wjele lět tam dźěći nałožk pěstuja. Prjedy hač je meja padnyła, zawjeselichu dźěći ze spěwčkami a rejkami wšěch, kotřiž běchu přišli, zo bychu z nimi swjećili. Nawodnica pěstowarnje Jadwiga Nukowa so dźěćom dźakowaše a praji, zo „njetrjeba so rejwanska skupina Smjerdźaca wo dorost starosćić“. W předšulskej skupinje maja w Ralbicach dwaceći hólcow a šěsć holcow. Mjeztym zo běchu hólcy wšitcy w ćmowych cholowach a běłej košli, běchu holcy katolsku narodnu drastu zhotowane. Ben Šmit z Worklec docpě jako prěni wjeršk.
