„1 000 słowowbě naš narok“
Juliana Kaulfürstowa je wot lěta 2010 w Slepom projektowa koordinatorka za zwonkašulsku zaběru. Wona ma bjezdwěla wulki podźěl na tym, zo je wušoł prěni słownik Slepjanskich słowow. Jan Kral je so z njej rozmołwjał.
Što je Waš zajim za slepjanšćinu zbudźiło?
J. Kaulfürstowa: Jako přińdźech w lěće 2010 do Slepoho, mi napadny, zo tam wosebje starši ludźo hinašu serbšćinu rěča. Jeje zwuk bě za mnje jara zajimawy, haj skoro muzikaliski. Mi je so rěč lubiła, chcych tuž wjace wo njej wědźeć a snadź spytać sej ju přiswojić.
Sće započała słowa Slepjanskeje narěče zběrać. Kak sće postupowała?
J. Kaulfürstowa: Sym jenož předdźěła přewjedła. Nastork, słowa zběrać, je přišoł w rěčnych kursach towarstwa Njepilic dwór. Samo na sebi njeběchu to rěčne kursy, ale zetkanja čłonow towarstwa, hdźež slepjansce rěčachu abo sej mjez sobu słowa předstajachu. Běch tež štyri, pjeć razow na tajkim zetkanju. Myslička, słowa hromadźić a je wozjewić, bě tehdy hišće daloko zdalena.
Nałožuja slepjanšćinu tež młódši ludźo?
Tróšku wjace prócy nałožić
Po wulkich prózdninach započnje tež Budyski wokrjesny sejmik zaso dźěłać. Wo ćežišćach za druhu połojcu lěta je so Axel Arlt rozmołwjał z Matthiasom Grahlom, předsydu frakcije CDU.
Za septemberske posedźenje wokrjesneho sejmika je Serbska rozprawa připowědźena. Kotry wuznam jej přicpěwaće?
M. Grahl: Serbskosć je wosebita hódnota w Budyskim wokrjesu. Wona je mi wažna, nic jenož dwurěčne popisanje taflow. Njebydlu w serbskim sydlenskim rumje, sym pak wćipny na rozprawu. Wuchadźam hižo z toho, zo skedźbni wona hišće raz na tón abo tamny zastatk. Měli serbskosći woprawdźe tež wotpowědować a za nju tróšku wjace prócy nałožić, hač je to snadź minjene lěta było.
Podawaja serbscy radźićeljo swój wosebity wid, hdyž wutwori sej frakcija CDU poziciju w přihotach wobzamknjenjow?
M. Grahl: Kolegojo, kaž staj to na přikład Tomaš Čornak abo Alojs Mikławšk, so we wokomiku, hdyž wo serbske zajimy dźe, prawidłownje słowa jimaja a su słyšeni. Njemóžu rjec, zo njebychu so w dosahacej měrje wobdźělili.
Z kotrymi hłownymi temami budu so wokrjesni radźićeljo nazymu zaběrać?
Za kóždeho něšto w poskitku
Turněraj konjaceho sporta w Holešowskej Dubrawce a Hórkach su zamołwići lětsa na september přestorčili. Helena Bětnarjec je so předsydu Njeswačanskich konjacych sportowcow Franka Lehdera mjez druhim za přičinu prašała.
Něhdy sće w běhu lěta dwaj turněraj zarjadowali, hłowny stajnje w juniju. Lětsa wuhotujeće jenož jedyn w septembrje.
F. Lehder: Smy swójbne towarstwo. Dokelž mamy w našich swójbach tójšto jubilejnych swjedźenjow a druhich swójbnych přičin dla smy so rozsudźili, lětsa jenož jedyn jěchanski a skakanski turněr přewjesć, a to 3. a 4. septembra w Holešowskej Dubrawce.
Što tam na přihladowarjow čaka?
F. Lehder: Stajamy swoje zarjadowanja pod zakładnu temu wólnočasny sport we wšěch jeho třoch fasetach: skakanje, klasiska dresura a jězdźenje ze zapřahami. Jězdźenje přez zadźěwki ze zapřahom poskićimy znowa njedźelu wječor. Pruwowanja w kategorijach E, A, L, M a S změjemy w skakanju kaž tež w dresurje. Ličimy z mnohimi wobdźělnikami. Myslu sej, zo budu wubědźowanja sobotu a njedźelu wot 7 do něhdźe 19 hodź.
Waš turněr je tajki prawy swójbny.
Čas žiwjenja z kulturu wusko zwjazany
Dźensa swjeći w Biskopicach dr. med. Arnošt Wirth 75. narodniny. Serbski chirurg na wuměnku njeje jenož na medicinskim polu slědy zawostajił, ale tež na kulturnym. Tole so znowa wočiwidnje wopokaza, jako poda njedawno na wotewrjenju wustajeńcy serbskeho tworjaceho wuměłstwa w Biskopičanskej radnicy wuběrny fachowy zawod.
Nadźijomnje problemy chutnje bjeru
Tele dny su wjacori sakscy a braniborscy politikarjo lětnju turu po swojim wólbnym wokrjesu wotměli a so wo połoženju a starosćach wobydlerjow na městnje wobhonili. Tak pobyštaj serbskaj zapósłancaj Sakskeho krajneho sejma Marko Šiman a Alojs Mikławšk (wobaj CDU) mjez druhim w Swinjarni, hdźež bě njewjedro 23. meje wulke škody zawostajiło. Wopytałoj staj tež taksijowe předewzaće Daniela Vaceka w Serbskich Pazlicach a tam wo wuwiću předewzaća zhoniłoj. Tež sakski ministerski prezident Stanisław Tilich (CDU) bě w domiznje po puću.
Wězo je derje, zo so politikarjo mjez swojimi wolerjemi informuja. To swědči wo tym, zo so za nich zajimuja. Wolerjam blisko być je wažne. Nadźijomnje pak swoje dopóznaća wo ćežach a problemach wobydlerjow chutnje bjeru a so za to zasadźa, je rozrisać. Lětnja tura njeměła wabjenska akcija być.
Za čistu Sprjewju kolesowałoj
Zapósłanča Zelenych w Sakskim krajnym sejmje Franziska Schubert wěnowaše zhromadnje z braniborskim kolegu Benjaminom Raschku swoju lětušu lětnju turu čistoće Sprjewje. Tak staj wot jednoho z jeje třoch žórłow w Neugersdorfje hač do Berlina podłu rěki kolesowałoj a sej staw na městnje wobhladałoj. Bianka Šeferowa je so z Franzisku Schubert rozmołwjała.
Kak staj ideju lětnjeje tury zrodźiłoj?
F. Schubert: Na wopyće pola Benjamina Raschki w Lubnjowje sym z nim mnohe zhromadnosće wotkryła. Nimo toho zo bydlu ja při žórle Sprjewje w Neugersdofje a wón w Błótach, zwjazuje nas předewšěm angažement za přirodu a wobswět. Wón zastupuje jón w braniborskim, ja w sakskim sejmje. Wo Sprjewi rěčo smój wězo tež jeje zežołtnjenje naspomniłoj – a ideja tajkeje tury bě zrodźena.
Kak čista je woda Sprjewje?
Přichodnje zaso něštoza dorosćenych
W swojej nowostce „Lizka wjaza kózlika“wěnuje so Měrka Mětowa dźěćom w prěnjej čitanskej starobje a młódšim. Cordula Ratajczakowa je so z awtorku rozmołwjała.
Što je Was pohnuło, něšto za najmłódšich čitarjow pisać?
M. Mětowa: Po tym zo sym knize za wjetše dźěći napisała, chcych rady tež hišće něšto młódšim dźěćom w jich maćeršćinje poskićić. Konkurenca na němskich wikach je jara wulka, tohodla běše mi wažne, serbskim dźěćom načasnu a realistisku stawiznu na lochke a trochu žortne wašnje zbližić. Snano dóstanu dźěći tak lóšt, tež dalše serbske knihi čitać. A ma to być nowostka, kotraž rozšěrja paletu serbskorěčnych dźěćacych temow. Wona hodźi so tele dny derje jako darik šulskim nowačkam. Dźakuju so Ludowemu nakładnistwu Domowina a lektorce Weronice Žurowej, zo je so předewzaće poradźiło.
Wo čo dźe w knize „Lizka wjaza kózlika“?
Difuzny strach před terorom
Statistisce je pječa dopokazane, zo je riziko, při jědźi so zasrěbnyć a na to zemrěć, wo wjele wjetše hač strach, zo přez terorowy nadpad žiwjenje přisadźiš. A tola sym sej wěsty, zo su terorowe njeskutki w Nizzy, Mnichowje, Ansbachu a dru- hdźe našu towaršnosć a skónčnje nas wšitkich na někajke wašnje přeměnili. Při tym njeje ani tak wažne, što su motiwy skućićelow. Woporam móže na kóncu tež wšojedne być, hač běchu atentatnicy fanatikarjo, kriminelni abo hač mějachu depresije a wosobinske problemy.
Ludźi zaběra wony difuzny strach, zo móže će tajki nadpad faktisce wšudźe trjechić: na lětanišću, na měšćanskim swjedźenju, w kupnicy, ćahu abo we wjesnej cyrkwi. Poprawom njejsmy nihdźe wjace wěsći. Runje to wšak je jedyn z hłownych zaměrow teroristiskeje organizacije Islamski stat, kotraž je za někotre z mjenowanych nadpadow zamołwitosć přewzała. Budźmy sprawni: Njezhladujemy wšitcy na ćěkancow w Budyšinje, Kamjencu abo druhdźe dźensa z trochu hinašimi wočemi hač hišće do atentatow?
Mjez sobu serbsce rěča
Wot 5. do 7. awgusta wotměje so w Smjerdźacej, mjeztym 13. raz pospochi, wubědźowanje wohnjowych woborow w hašenju. Wo wobsahu a přihotach je so Alfons Handrik z nawodu wobory Norbertom Róblom rozmołwjał.
Čehodla wěnujeće lětušemu wubědźowanju wosebitu wažnosć?
N. Róbl: Kóždolětnje zwjazujemy wubědźowanje ze swjedźenjom tež za wobydlerjow wokolnych wsow. Tónkróć ma to zdobom być přihot klětušeho 60lětneho wobstaća našeje wobory.
Jako nawoda maće hłownu zamołwitosć. Kelko kameradow Was podpěruje?
N. Róbl: Spočatk lěta 2014 sym nawod přewzał. Wot toho časa twori něhdźe 40 wobornikow, z nich 24 aktiwnych, kruty, spušćomny cyłk. Prócujemy so přichodnje tež žony do našeje wobory dóstać.
Smjerdźečanscy wobornicy su přewažnje Serbja. Kotru rólu hraje serbskosć we wašich rjadach?
N. Róbl: Samozrozumliwje na najwšelakorišich zarjadowanjach mjez sobu serbujemy. Tola při wukubłanjach, hdyž je trjeba eksaktnu terminologiju wužiwać, staw so to němsce. Na gratowni kaž tež na wohnjowobornym jězdźidle pak mamy serbski napis.
Přećelstwo ze ZSW so derje wuwiwa
Wo dobre zhromadne dźěło mjez Zwjazkom serbskich wuměłcow (ZSW) a Zjednoćenstwom rusce rěčacych awtorow w Němskej prócuje so předsyda zjednoćenstwa, basnik, pianist a renoměrowany swingowy a tangowy hudźbnik Dmitrij Dragilew. Wón je so 1971 w Rize narodźił a bydli dźensa w Berlinje. Po lońšim wobdźělenju bě Dragilew lětsa znowa na Mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Bydliće w Berlinje a nawjedujeće tam Zjednoćenstwo rusce rěčacych awtorow w Němskej. Kotre nadawki je sej tele towarstwo stajiło a kotre móžnosće widźiće w zhromadnym dźěle ze ZSW?
