„Wysoki niwow dźeržeć“
Sylwija Rječcyna, wučerka stawiznow a serbšćiny na Serbskim gymnaziju Budyšin, je za organizatoriske naležnosće brigady zamołwita. Bosćan Nawka je so z njej wo tuchwilnym stawje a přichodźe ćělesa rozmołwjał.
Knjeni Rječcyna, brigada přihotuje wulki narodninski koncert. Byšće nam přeradźiła, kajki sće jězbny plan zdźěłała?
S. Rječcyna: Ručež změjemy partitury, započinamy zwučować. Prěnja faza intensiwnych přihotow za chór zaběži hižo w zymskich prózdninach. Podamy so na probowe lěwo do Čěskeje. Dalši kompaktny blok probow budźe kónc lětnich prózdnin. Prapremjera budźe w přichodnym šulskim lěće, dokładnje 28. septembra. Dotal su tři předstajenja planowane, a to dwójce w Chrósćicach kaž tež we Varnsdorfje.
Dźěl probow w prózdninach – kak šulerjo na to reaguja?
S. Rječcyna: To mjeztym wot čłonow brigady wočakujemy. Z tydźensce jenož połdrahodźinskej probu njemóžemy naš wysoki niwow dźeržeć. Spočatnje drje běchu wo tym zas a zas diskusije, w běhu lět pak su so wšitcy na to zwučili. A jeli tón abo tamna tola raz dowola dla njemóže, namakamy rozrisanje.
Tež wo serbskej hudźbje publikował
Dźensa swjeći wurjadny pólski hudźbnowědnik a publicist Zbigniew Kościów w Opolu dźewjećdźesaćiny. Narodźił je so 23. januara 1929 w Brodach na dźensnišej Ukrainje.
Nimo wjacorych knižnych wozjewjenjow, hłownje k biografijam znatych komponistow, spisa wón mnohe pojednanja a nastawki za wšelake nowiny a hudźbnofachowe pólske, serbske, armenske a ukrainske časopisy a wustupowaše zdobom jako hudźbny kritikar. Spisał je přinoški za Pólski rozhłós a skutkowaše pedagogisce dlěje hač połsta lět jako wučer na Opolskej hudźbnej šuli.
Za swoje zasłužby bu Kościów ze wšelakimi pólskimi a dalšimi wuznamjenjenjemi, kaž na přikład z Mytom Domowiny, počesćeny. Za serbski hudźbny stawiznopis wosebje wažne su jeho knižne publikacije wo Korli Awgusće Kocoru, Jurju Pilku a Michale Nawce. Dotal jeničce w pólskej rěči předleži zdobom knižny spis wo Bjarnaće Krawcu.
Choćebuske wiki z „faktorom x“
Mjez wustajerjemi Choćebuskich rjemjeslniskich wikow přichodny kónc tydźenja wobdźěli so Wotrowska Wjenkec blidarnja na zhromadnym stejnišću Zwjazka serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow (ZSRP). Bianka Šeferowa je so z mějićelom blidarnje Marianom Wjenkom wo zaměrach rozmołwjała.
Što was wabi so kóžde lěto na Choćebuskich rjemjeslniskich wikach wobdźělić?
M. Wjenk: Mjeztym budźemy tam hižo wosmy raz pódla. W Delnjej Łužicy drje mamy jich mało, přiwšěm swěrnych kupcow, kotřiž naše knihi z nadawkami stajnje derje wupjelnjeja.
Kak wažne su Wam wosobinske zwiski ke kupcam?
M. Wjenk: Wosobinski kontakt je zakład zhromadneho dźěła mjez rjemjeslnikom a kupcom, bjez kotrehož prosće njeńdźe. Ze zajimcami móžeš hnydom na městnje rěčeć a konkretne nadawki wuwiwać, štož je telefonisce abo emailnje wobćežniše.
Kak sće so na wiki přihotowali? Što chceće wopytowarjam stejnišća pokazać?
Čas nětko zrały?
Tema serbske kubłanje so w zjawnosći, w rozmołwach „za stajnym blidom“ abo w diskusijach mjez znatymi časćišo jewi. Tele dny pak mnozy naležnosć wosebje tematizuja, dokelž su wuslědki přepytowanja wučby po modelu Witaj w Delnjej Łužicy wozjewjene. Zo njedocpěwaja te žane wusahowace pozitiwne wuslědki, bě wšak hižo do spočatka tak mjenowaneje ewaluacije znate, štož Delnjoserbja sami tež zjawnje přiznawaja.
Wjacori pak su wuslědkow dla zludani, hdyž słyša, zo su wukony šulerjow nastupajo serbšćinu po 5. lětniku špatniše hač do šulskeho zastupa. Što pak wočakuja, hdyž je situacija často tajka, zo njeje serbšćina jako předmjet – wšojedne hač w Hornjej abo Delnjej Łužicy – němčinje runohódna, ale často jenož „připlack“ k wučbje. A byrnjež so wobstejnosće tu a tam polěpšeli, njemóžu so přeco hišće zaćišćej wobarać, zo je tež w druhich wobłukach žiwjenja tak. Na přikład w komunalnej politice, hdyž wobkedźbuju nałožowanje našeje maćeršćiny w Budyskim krajnoradnym zarjedźe a dalšich komunalnych zarjadach.
Wjace hodźin pacientam wěnować
Naćisk zakonja zwjazkoweho knježerstwa wo spěšnišich terminach a lěpšim zastaranju je mjez lěkarjemi a terapeutami diskusiju wuwabił. Něhdźe 200 000 napřećiwnych podpismow ze stron zwjazka psychoterapeutow je peticiskemu wuběrkej zwjazkoweho knježerstwa dóšło. Milenka Rječcyna je so z dipl.-psych. Karlom-Heinzom Untchom rozmołwjała.
Čehodla wulki dźěl lěkarjow a terapeutow naćisk zakonja njepodpěruje?
Nowy předsyda wuzwoleny
Chór Židźino je na swojej hłownej zhromadźiznje spočatk lěta noweho předsydu wuzwolił a lońše skutkowanje bilancował. Wo tym a dalšich předewzaćach ćělesa je Janek Wowčer z čłonku předsydstwa Weroniku Boswankowej porěčał.
Što běchu wjerški lońšeho skutkowanja?
W. Boswankowa: Mějachmy ze 17 wustupami wuspěšne lěto. K wjerškam słušeštej koncert na nalětnim swjedźenju Domowiny w Trjebinje a beneficny koncert Lionoweho kluba we Wojerowskej Janskej cyrkwi. Tež wustupy na serbskim programje k 750lětnemu wobstaću města Wojerec, na Serbskim ewangelskim domizniskim dnju w Blunju a na přijeću Ewangelskeje cyrkwje Berlin-Braniborska-šleska Hornja Łužica w Choćebuzu k reformaciskemu dnjej wostanu nam w pomjatku. Wuzběhnyć pak chcu kóždolětne spěwanje pod měrowym dubom wosrjedź našeje wsy Židźinoho.
Na swojej njedawnej hłownej zhromadźiznje sće noweho předsydu wuzwolili. Kotre dalše změny su w nawodnistwje?
We wysokej starobje doma hišće ratari
Ratar z ćěłom a dušu, horliwy Serb a wěriwy křesćan z přeswědčenja Jurij Domanja swjeći dźensa w Kulowcu 80. narodniny. Mnozy, kotřiž jemu dźensa wutrobne zbožopřeća wuprajeja, so jemu tak zdobom za jeho stajne sprawne a njebojazne wustupowanje dźakuja.
Jubilar narodźi so 16. januara 1939 w Němcach. Z třomi bratrami a sotru je wón w serbskej ratarskej swójbje wotrostł. Njeposrědnje po zakónčenju Druheje swětoweje wójny, z kotrejež so nan hižo z jendźelskeje wójnskeje jatby njenawróći, zastupi Jurij Domanja w ródnej wsy do šule. Derje dopomina so hišće na swoju wučerku Katu Brězanec, pola kotrejež mějachu wón a jeho sobušulerjo serbšćinu. Po 8. lětniku dźěłaše doma, hdźež mějachu dwanaćehektarske ratarstwo.
Kapała Horjany wobsteji štwórć lětstotka
Dujerjo kapały Horjany budu tež lětsa zaso tójšto we Łužicy a za jeje mjezami po puću. Na kotre wjerški so runje přihotuja a što jich z Berlinom zwjazuje, wo tym je Janek Wowčer ze Sonju Hejdušcynej porěčał.
Kapała Horjany wobdźěli so wospjet z programom na Mjezynarodnym Zelenym tydźenju w Berlinje. Kak je k tomu dóšło?
S. Hejdušcyna: Smy lětsa druhi króć na Zelenym tydźenju. Kaž při kóždym kulturnym abo swjedźenskim programje dyrbjachmy so wo wustup požadać, a smy jón loni tež dóstali. Lětsa su so organizatorojo na nas wobroćili, hač njemóhli na dwěmaj dnjomaj hudźić. To nam pokazuje, zo je so naš lońši wustup poradźił.
Hdy a hdźe na Berlinskim Zelenym tydźenju dokładnje hrajeće?
S. Hejdušcyna: 19. a 27. januara sej tam dojědźemy. Piskać budźemy wobaj razaj na jewišću w hali Swobodneho stata Sakskeje 21 b. Tam móža so hosćo a zajimcy tež posydnyć, sej něšto k jědźi a piću popřeć a sej program lubić dać. Wustupimy tam trójce wob dźeń, prěni raz něhdźe w 11 hodź.
Pojědźeće z busom a zhromadnje z fanami do Berlina.
Kubłacy měli wjacerěčnosć spěchować
„Kóžde dźěćo ma swoju maćeršćinu“ rěka brošurka, wudata wot města Budyšina. Milenka Rječcyna je so z iniciatorku a awtorku dr. Beatu Brězanowej rozmołwjała.
Na koho so brošurka wusměrja?
B. Brězanowa: Informacije su spisane za kubłarki a kubłarjow, skutkowacych w dźěćacych dnjowych přebywanišćach, kotrež njejsu na wjacerěčne poskitki wusměrjene, byrnjež tam dźěći z druhimi maćeršćinami hač němčinu měli.
Što bě přičina, tajku brošurku zestajeć?
B. Brězanowa: Migracija tež w Budyšinje a wokolinje přiběra. Wobkedźbujemy pak, zo starši ze swojimi dźěćimi husto němsce rěča, město toho zo bychu jim maćeršćinu posrědkowali. To wuchadźa mjez druhim z pokiwow kubłarkow a kubłarjow, kotřiž staršim praja, zo měli dźěći hač do zastupa do šule dobre němskorěčne znajomosće měć.
A njeje tomu tak, zo maja dźěći ze zastupom do šule němčinu wobknježić?
Z „managerami kraja“ hromadźe dźěłać, nic hinak
Krajni radojo, měšćanosća a wjesnjanosća su ći poprawni managerojo Zwjazka a krajow. Štož politikarjo teoretisce wupjeku, maja woni w praksy zwoprawdźić. Runje na tej runinje pak so rozsudźa, hač wobydlerjo politiku akceptuja, abo jako ludnosći njeblisku wotpokazuja. Słowa politikarjow, kaž „my to zhromadnje zdokonjamy“, ničo njepomhaja, jeli komunalni zastupjerjo na kóncu sami „politisku teoriju“ zwoprawdźeja a konfliktow dla často zadwěluja.
Tak mam postupowanje tuchwilneho sakskeho ministerskeho prezidenta Michaela Kretschmera (CDU) za dobre, so rozmołwjeć z wobydlerjemi swobodneho stata – z tak mjenowanym dialogom na jednej runinje, hdźež móža jemu swoje problemy přednjesć. Wón wšak zdobom přiznawa, zo je ćežko w běhu jenož mało časa dobre wuslědki prezentować. Tomu bě na přikład tež w Konjecach tak, hdźež je so Kretschmer z plahowarjemi wowcow zetkał a z nimi wo ćežach z wjelkom rěčał. Po něšto měsacach předleži skónčnje naćisk wjelčeho managementa. Byrnjež hišće ničo rozsudźene njebyło, drje so pomałku něšto hiba.
