Wotewrjene, žortne a direktne wašnje jeho wuznamjenjało
Wjelelětny sportowy redaktor Měrćin Štrawba swjeći dźensa 75. narodniny. Bywši kolega w redakciji SN Marko Wjeńka so na zhromadny čas z nim dopomina:
Stare přisłowo praji: „Na wjacorych kwasach njemóžeš rejwać.“ Ja twjerdźu: Měrćin Štrawba to móžeše. Energiju, kotruž je při tym nałožował, jemu stajnje zawidźach. Prjedy hač so póndźelu rano w redakciji Serbskich Nowin zetkachmoj, słyšach jeho hižo rano zahe w serbskim rozhłosu. Tam rozprawješe ze swojim cyle swojoraznym sympatiskim hłosom, předewšěm pak na lóštne wašnje wo kónctydźenskich sportowych podawkach we Łužicy. Při tym złožowaše so z wulkeho dźěla na informacije, kotrež bě na sportnišćach w Ralbicach, Chrósćicach, Radworju a druhdźe sam nazběrał. Měrćin je za to prawidłownje cyłe kóncy tydźenja woprował.
Ze swojimaj krótkimaj, ale spěšnymaj nohomaj redakciju docpěwši dyrbješe Měrćin nětko to, štož bě słucharjam runje ertnje posrědkował, do pisomneje formy přinjesć. Časowy ćišć, kotryž při tym na njeho skutkowaše, bě hoberski.
Nałožk naročnje pokazać
Nowy program „Naša Hanka w’ wěncu steji“, kotryž wobsahuje prapremjeru „Dumpańca“, chce Serbski ludowy ansambl 29. septembra prěni raz předstajić. Bosćan Nawka je so z choreografom Jánom Kozelnickim rozmołwjał.
Knježe Kozelnický, kak sće so tematice „Dumpańca“ zbližił?
J. Kozelnický: Nałožk je mi znaty z dźěła ze Serbskim folklornym ansamblom Wudwor, hdźež skutkuju jako wuměłski nawoda. Tydźeń abo tydźenjej do kwasa rozžohnuješ so ze statusom nježenjenca. Kaž słyšach, njeje to ryzy serbska tradicija, ale pochadźa z němskeje kultury. Tajke něšto mam za dobre, za znamjo praktikowaneje integracije.
Kak sće scenu do programa zapletł?
J. Kozelnický: Dumpańca dźě steji na spočatku kwasa. Wotpowědnje pokazamy ju po uwertirje a do předstajenja wšelakorych wariacijow łužiskeho zmandźelenja. Wažne mi bě, wutworić adekwatny cyłk reje a hudźby, kotryž folkloru a tradiciju naročnje wotbłyšćuje.
Dźěl programa wobsteji z hižo znatych rejow, kotrež SLA jako wobstatk repertoira předstaji. Je Was rukopis druhich choreografow wobwliwował?
Čwak stroweje towaršnosće
Wo njedawnym posedźenju Chróšćanskeje gmejnskeje rady smy tón tydźeń rozprawjeli, zo tam dale za ludźimi pytaja, kotřiž so na někajkežkuli wašnje čestnohamtsce angažuja a kotrychž móhli za tajke skutkowanje počesćić. Pozadk je, zo přewostaji Budyski wokrjes lětsa wšěm komunam po 1 250 eurach, zo móhli wone swojim angažowanym ludźom mały dźak wuprajić. Myslu sej, zo je tajkich ludźi dosć, kotřiž něšto na dobro druhich zeskutkownjeja. Tak mějachu tež w Chróšćanskej gmejnje hnydom prěni namjet na blidźe, jako spočatk julija w Hórkach prěni raz wo tutej naležnosći porěčachu. Jedna z přitomnych wobydlerkow mysleše mjenujcy hnydom na žonu, kotraž hižo wjele lět njesebičnje starych a chorych ludźi wopytuje. Wona by sej tajke počesćenje zawěrno zasłužiła.
Serbstwo Łužicu zwjazuje
„Łužica – Europski kompetencny region za rěče narodnych mjeńšin w digitalnej dobje“ rěka hesło jedneje z cyłkownje šěsć dźěłarničkow na konferency wo strukturnej změnje we Łužicy. Z Mětom Nowakom, kiž z dr. Fabianom Jacobsom dźěłarničku pjatk w Złym Komorowje moderěruje, je Axel Arlt rěčał.
Wo čim chceće z wobdźělnikami dźěłarnički scyła diskutować?
M. Nowak: Jako moderatoraj budźemoj z nimi rozjimać, kotre wočakowanja na „kompetencny region“ maja a kotre wužadanja woni za serbsku rěč w digitalnej dobje widźa. To chcemoj zwjazać, zo bychmy wužadanja za dalše rěčne wuwiće zwěsćili. Z tym zwisuja tež – zo bychmy to zmištrowali – móžne serbske strategije a trěbne kompetency. Prašamy so, kotry wužitk móhł druhim krajam abo mjeńšinam z toho wurosć.
Što predestinuje Łužicu, zo by so z tajkim kompetencym regionom stała?
Trenujetej šěsć króć wob tydźeń
Wonej chodźitej do samsneje rjadownje, matej samsne swójbne mjeno, swjećitej zhromadnje narodniny a jej zwjazuje samsny hobby – přezpólne jěchanje. Přichodny kónc tydźenja wojujetej dwanaćelětnej Bobkec dwójnikaj Franciska a Felicitas ze swojimaj ponyjomaj Sweetijom a Diddlom w Hórkach wo titul najlěpšeje sakskeje jěcharki w starobnej klasy U16 w přezpólnym jěchanju. Betina Wenderothowa je so z Miłočankomaj rozmołwjała.
Prěni raz we wobłuku jěchanskeho turněra konjaceho sportoweho towarstwa Při Klóšterskej wodźe wotměja so kónc toho tydźenja sakske mišterstwa juniorow z ponyjemi. Kak stej so na wubědźowanje přihotowałoj?
Franciska: Trenujemoj ze swojimi konjemi a ponyjemi šěsć króć wob tydźeń, potajkim wšědnje nimo póndźele. To mamoj mjenujcy hudźbnu šulu. Naš nan z namaj dresuru a skakanje přez zadźěwki zwučuje. Minjene tydźenje smój tež direktnje w Hórkach na čarje zwučowałoj.
Nětko póńdźe runje před domjacym publikumom za waju wo titul sakskeje mišterki. Je to wosebite wužadanje?
„Kak jednore to poprawom je“
Z předsydku frakcije Zwjazka 90/Zelenych w zwjazkowym sejmje Katrin Göring-Eckardt je na jeje njedawnym wopyće w Budyšinje Axel Arlt rěčał.
Kak wažne su Wam štyri awtochtone narodne mjeńšiny w Němskej za Europu?
K. Göring-Eckardt: Wone su mały kosmos za něšto wulke, štož w Europje mamy. Móžemy zhromadnje žiwi być, tež hdyž smy rozdźělni a z rozdźělnymi rěčemi. Widźo w Serbskim muzeju historiske wuwiće, pytnych, zo běchu přeco zaso pospyty to znjewužiwać. Je bohatstwo, zo ludźo dwurěčnje wotrostuja, zo woni swójsku tradiciju a kulturu pěstuja.
Što je Was wosebje zajimowało?
K. Göring-Eckardt: Sym so často za pěstowarnjemi a šulemi wobhonjała, za dźiwadłom. Jako zwjazkowa politikarka znaju prašenje, kak so scyła što spěchuje. Bohatstwo serbskeje kultury a rěče mamy zachować a ludźom za to dźakowni być, zo jej dale dawaja. A zo tež młodźi ludźo so nětko rozsudźeja wjace k tomu přinošować. Měli sej wuwědomić, zo nas tajke prócowanja wobohaćeja.
Mjeńšinowa rada frakcijam w zwjazkowym sejmje poruča, powołać rěčnika za naležnosće mjeńšin. Štó je to pola Was?
Su tež dobre powěsće
Mam zaćišć, zo je swět dale a bóle chaotiski. Ani jenički dźeń njezańdźe bjez špatnych powěsćow, globalnych a narodnych krizow. Často słyšimy ludźi rjec: Wšitko so pohubjeńša. Po wšěm zdaću pak tomu tak njeje. Rozestajejmy so tola raz z pozitiwnymi powěsćemi, kotrež našu naladu trochu polěpša. Započinajmy tola raz z wuwićom chudoby. W minjenych lětach je so ličba ludźi, kotřiž pod ekstremnej chudobu ćerpja, społojčiła. W lěće 1800 žiworješe 85 procentow ludnosće w najwjetšej chudobje. Naši dźědojo a naše wowki móža so hišće na to dopomnić, hdyž w lětach po Druhej swětowej wójnje wječor hłódni do łoža chodźachu. W minjenych dwaceći lětach je so chudoba wo wjele spěšnišo pomjeńšiła hač we wšěch druhich fazach swětowych stawiznow. Njeje da to optimistiska powěsć do přichoda, na kotrejž móhli zaměrnje dale dźěłać, tak zo njetrjeba za něšto lět nichtó wjace hłód tradać?
Na twarstwje so wjele změniło
Twarski zawod Šćěpana Deja z Radworja zhladuje tele dny na 20lětne wobstaće. Bianka Šeferowa je so z předewzaćelom wo wužadanjach a dobrotach samostatnosće rozmołwjała.
Čehodla sće so zesamostatnił?
Š. Dej: Znaty bě twarsku firmu wotewrěł a pytaše dalšeho, kiž chcył z nim hromadźe dźěłać. Dźesać lět smój zhromadnje twarske nadawki wukonjałoj, doniž wón hinašich zamołwitosćow dla předewzaće njewopušći. Tak je přistajeny jeho městno přewzał. Firmu smój před 20 lětami we woprawdźe jara ćežkim času załožiłoj. Wot toho časa je so mnoho změniło. Prěnje lěta dźěłachmoj jenož w Drježdźanach. Hakle minjene lěta a nětko mamoj nadawki w bjezposrědnjej bliskosći.
Kajke nadawki to su a kotre su Wam wosebje w pomjatku?
Š. Dej: Twarimoj cyłe domy, wot zakładneho kamjenja hač k wutwarej. Započałoj smój w suchotwarje. Jedne z najrjeńšich nadawkow bě, wuhotować cyrkej Našeje knjenje w Drježdźanach. Dalšej zajimawej twarnišći běštej Zeleny wjelb Drježdźanskeho hrodu a Muzejowa kupa w Berlinje. Tam dóstachmoj wosebite twarske dźěła jako podpředewzaćelej.
Rjane, ale tež struchłe podawki
Tele dny je prěni zwjazk dopomnjenkow spisowaćela Benedikta Dyrlicha „Doma we wućekach“ wušoł. Bosćan Nawka je so z awtorom rozmołwjał.
Knježe Dyrlicho, čehodla je runje nětko
prawy wokomik, memoiry wozjewić?
B. Dyrlich: Hač je to prawy wokomik, njewěm. Sym pak swědk časa, kiž je na swoje wašnje pod poměrami diktatury a demokratije swoje žiwjenje měł, ze a za Serbow tworił a dźěłał a při tym wjele nazhonił. Spomnjeća móhli snadź pomhać sobu wuswětlić čwaki našich stawiznow, mnohich jeje akterow, wězo z mojeho wida. A čłowjek so tež młódši njestanje. Nětko mam hišće duchowne a ćělne mocy, zo móžu w njeličomnych listach, zapiskach a aktach ryć, kiž doma mam abo kotrež chowaja so w archiwach w Budyšinje a Berlinje. A mam móc, je we wujimkach zestajeć a redigować.
Kak sće teksty wuzwolił? A kelko časa sće za to nałožował?
Nowa brošurka za jězorinu
Turistiski zwjazk Łužiska jězorina chce hišće lětsa nowu brošuru wo bjezbarjernych poskitkach we wobłuku jězoriny wudać, zo by kónčinu dale a wjetšemu kruhej turistow wotkrył.
Zły Komorow/Wojerecy (SN/MiR). „W brošurce su móžnosće swobodneho přistupa k wšelakim zajimawostkam bjez zadźěwkow we wólnočasnych, přebywanskich a gastronomiskich zarjadnišćach wobsahowje wobšěrnje zapřijate“, zdźěli na naprašowanje SN naměstny jednaćel turistiskeho zwjazka a zamołwity za wuwiwanje projektow a marketing Marcus Heberle. Jězorina ma hižo mnohe turistiske poskitki za ludźi, kotřiž su w swobodźe zmysłow resp. ćělnje wobmjezowani. Tež město Wojerecy tajke ma, a te maja dalši wobsah tuchwilu nastawaceje brošurki być. We Wojerecach samych stara so wosebita přirada wo naležnosće zbrašenych a seniorow. Wona ma swójski běrow w měšćanskim zarjadnistwje.
