Hódnotu knihi sej dale wažić
Załožba čitanje a Němske bursowe towarstwo wabi wo młodych čitarjow. Na akciji wobdźěla so mjeztym hižo wjacore lěta tež Budyska Smolerjec kniharnja. Milenka Rječcyna je so z jeje nawodnicu Annett Šołćic rozmołwjała.
Swětowy dźeń knihi je poprawom němskorěčny projekt. Po kotrym puću so Smolerjec kniharnja wobdźěla?
A. Šołćic: Zhonimy wot zarjadowarjow, kotre šule su so rozsudźili k nam do kniharnje přińć abo kotre sej nas do swojeho kubłanišća přeproša. Lětsa na přikład běchu to tři serbske a dwě němskej: Budyski Serbski a Melanchthonowy gymnazij kaž tež Montessoriska šula a zakładnej šuli Worklecy a Chrósćicy. Mamy wjacore tydźenje chwile, sej termin dorěčeć a projekt přewjesć.
Na koho so swětowy dźeń knihi měri?
A. Šołćic: Narěčeni su šulerjo 4. a 5. lětnika šulow cyłeje Němskeje. Projekt přewjeduje so stajnje 23. apryla. Kóždy wobdźělnik dóstawa tón dźeń němskorěčnu knihu z titlom ,Ich schenk dir eine Geschichte‘.
Kotry zmysł tale akcija ma?
Caritas mnohim hódne doma
Hornjołužiski zwjazk Carity wudźeržuje w Budyskej Strowotnej studni zetkawanski centrum. Měrćin Weclich je so wo tym a wo wuměłstwowym busu Hornjeje Łužicy z jednaćelom zwjazka Andreasom Ošiku rozmołwjał.
Štó do zetkawanišća Carity w Strowotnej studni přichadźa?
A. Ošika: Wšědnje mamy tam wšelake temy. Wutoru na přikład přichadźeja maćerje ze swojimi dźěćimi. Poradźować dać móža so tam wukrajnicy a prawidłownje přichadźeja wšelake skupiny k sebjepomocy. Rumnosće hodźa so za přednoški kaž tež za druhe zarjadowanja a swjedźenje wotnajeć.
To rěka, zo njeje to jenož domicil za tak mjenowanych socialnje słabych?
A. Ošika: Na žadyn pad nic. Strowotna studnja je dźěl města a njeje jeno za chudych. Kóždy móže přińć.
Přijimaće rady ideje ludźi, tež serbskich?
A. Ošika: Na kóždy pad. Zetkawanišćo je idejam ludźi wotewrjene. Mamy Serba z Radworja, kiž prawidłownje šach poskića. Wón zamóže młodostnych bydlenskeje štwórće a ćěkancow za to zahorić, wón jich w zhromadnosći wjaza. Tajke něšto prošu wjace!
Wot apryla maće nowy poskitk. Kotry?
„Serbski róžk“ jenož w kućiku?
Hižo před měsacami so w běrowje za zjawnostne dźěło města Drježdźany naprašowach, hač maja w měšćanskej bibliotece tež serbske knihi, němskorěčne přełožki serbskich awtorow, naše CDje a druhe medije. Hač do dźensnišeho wottam wotmołwu dóstał njejsym. Tež na wospjetne naprašowanje jenož rěkaše, zo dźě na kóždu mejlku wotmołwić njemóža. Tuž dale borkam a móžu jenož tukać, zo so ludźo w sakskej stolicy w knihownjach podarmo za našej literaturu prašeja. Hakle njedawno je Łužiska jězorina jako nošerka Wojerowskeje turistiskeje informacije zrěčenje z Ludowym nakładnistwom Domowina jednostronsce wupowědźiła a žane nowe serbske spisy hižo njekupuje. Tak njemóža je tež we Wojerowskej měšćanskej informaciji poskićeć. Argument je, zo zajim njewobsteji a turisća a pućowacy radšo a najbóle darmotne flajery a informaciske łopjena sobu bjeru. Tež w Kamjenskej měšćanskej informaciji to hinak njeje. Tež tam přećelna sobudźěłaćerka na prašenje za serbskimi spisami jenož wotkiwnje.
Tři premjery za nowe medije
Wjace hač 650 zajimcow wužiwa mjeztym internetny poskitk Serbšćinu online wuknyć (SOL). Maria Untchowa je pola Załožby za serbski lud zamołwita za nałožowanje serbšćiny w nowych elektroniskich medijach. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Před lětom, jako bě Załožba za serbski lud SOL w Budyšinje předstajiła, bě rěč wo tym, wuknjensku platformu tež delnjoserbsce nadźěłać. Kak daloko z tym je?
M. Untchowa: Jutře připołdnju wotměwa so w klubowni internata Delnjoserbskeho gymnazija prezentacija delnjoserbskeje wersije. Wotpowědnje hornjoserbskemu poskitkej je to schodźenk A1, kotryž měri so na žadanja Zhromadneho europskeho referencneho ramika za rěče (GER).
Kotre dalše wobłuki wuknjenskeho poskitka su spjelnjene?
M. Untchowa: Z delnjoserbskej prezentaciju A1 budźetej wot jutřišeho zdobom přistupnej hornjoserbski schodźenk A2 kaž tež jendźelskorěčna wersija za schodźenk A1.
Z kotreje přičiny njebě móžno zwoprědka wužiwać poskitk tež za smartphony?
Derje za wuwiće sebjewědomja
Dźewjeć króć su šulerjo Slepjanskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ zańdźeny tydźeń předstajili musical „Felicitas Kunterbunt“. Milenka Rječcyna je so z wučerku Sabinu Jurencec rozmołwjała.
Njeje tomu prěni króć, zo zahraja Waši šulerjo musical. Što su wuskutki tohole projekta?
S. Jurencec: Tele dźěło přisporja zhromadnosć a skruća šulerske cyłki. Z tym wuwiwa so socialna kompetenca. Za šulerjow je to wulke wužadanje. Wšako ma kóždy swój nadawk spjelnić. Je to proces profilowanja jednotliwca a derje za wuwiće sebjewědomja. Šulerjo nawuknu na druheho dźiwać a swójske zajimy wróćo brać.
Něhdźe 250 šulerjow 5. do 9. lětnika a dalšej z dźesatki su byli na projekće wobdźěleni. Kak sće to zmištrowali?
S. Jurencec: Smy ze spočatkom tohole šulskeho lěta započeli dźěłać. Kóždy šuler je dyrbjał rozsudźić, hač chce na jewišću abo za kulisami skutkować. Smy samo přewjedli casting za jewišćowe róle a smy kóždu rólu dwójce wobsadźili.
Su wšitcy móhli to činić, za čož mějachu zajim?
Na kritiku pak spěšnje reaguja
Stajnje zaso widźiš a słyšiš, zo so statne instancy – wšojedne hač wokrjesy, města, tež gmejny – abo politiske zastupnistwa, ze serbskimi motiwami pyša, serbskosć Łužicy jako wosebitosć wustajeja a wobohaćenje wopisuja. Tak rysuja najrjeńše a najpisańše wobrazy. Wšitke tele fakty přitrjechja a wjeselu so tež, zo w mnohich wobłukach Serbow, jich nałožki a žiwjenske wašnja, njezanjechaja, ale skerje hišće na potencial toho pokazuja. Prawje a derje tak!
Za prawe a dobre tohorunja mam, zo je sakske wobchadne ministerstwo loni předpisy za popisanje pućnikow w dwurěčnej kónčinje změniło, tak zo matej serbske a němske pismo na tafli jenak wulkej być. Wokrjes Budyšin to mjeztym wuběrnje zwoprawdźa a nowe pućniki po nowych směrnicach wuhotuje, runje tak tam, hdźež dyrbja dodźeržany pućnik wuměnić. Tak dóstawa naša maćeršćina samsnu hódnotu kaž tu tohorunja domjaca němčina. To mam za woprawdźitu tolerancu, ke kotrejž tež we Łužicy mnozy namołwjeja. Zdobom to dopokazuje, zo je móžno so dojednać, cyle po hesle: Hdźež je wola, je tež puć.
„Šwarna ličba wopytowarjow“
Wustajeńca „Krabat – Muž – mytos – marka“ je zakónčena. Bosćan Nawka je so z direktorku Serbskeho muzeja Christinu Boguszowej rozmołwjał.
Knjeni Boguszowa, wosebita wustajeńca Budyskeho Serbskeho muzeja wo Krabaće je zakónčena. Kajki je Waš facit?
Ch. Boguszowa: Cyłkownje widźane bě wustajeńca wulki wuspěch. Měritce za posudźowanje stej nam při tym ličba wopytowarjow a region přesahowace echo. Nam je so radźiło ludźi přiwabić, kotřiž hewak skerje zrědka do muzejow chodźa. Tež wjacore Domowinske a wjesne skupiny mějachu njewšědny zajim a su sej přehladku wuběrnje přihotowani a organizowani wobhladali. Přez wustajeńcu smy nimo toho styki do Chorwatskeje a Słowjenskeje wutwarili a skrućili.
Kelko wopytowarjow sće konkretnje měli?
Ch. Boguszowa: Njedźela, na kotrejž smy finisažu wuhotowali, je nam wězo do kartow hrała – zo zakónčenje we wobłuku lětušeho Krabatoweho swjedźenja na Hrodźe přewjedźechmy, bě wšak wotpohlad. Smy tón dźeń hišće raz 1 500 wopytowarjow zličili, z čimž je sej dohromady něhdźe 9 000 ludźi wustajeńcu wobhladało. To je za nas šwarna ličba.
Nuzu ćerpjacym chcedźa pomhać
Njedźelu wuhotuje Towarstwo swj. Filomeny 13. raz we Łazku beneficny koncert. Alfons Handrik je so z předsydu Geratom Róblom rozmołwjał.
Beneficny koncert před kulisu niwoweho lěsa we Łazku je so stał z rjanej tradiciju. Kak je docyła k tomu dóšło?
G. Róbl: 4. meje 1997 smy tam prěni raz tele zarjadowanje přewjedli. Běch tehdy w předsydstwje Towarstwa Cyrila a Metoda a jako sekcija „Łužica pomha“ smy koncert organizowali.
Mjeztym wěnuje so tomu Towarstwo swj. Filomeny. Z kotreho časa to tak je?
G. Róbl: Po tym zo smy spočatk meje 2011 towarstwo załožili – tuchwilu smy dźewjeć čłonow –, bě nam wažne, nuzu ćerpjacym dale pomhać. Tohodla chcychmy z beneficnymi koncertami pokročować.
Jako małe towarstwo tajke zarjadowanje wuhotować, je wulke wužadanje. Kak to zmištrujeće?
Ze wšěmi serbsce rěčał
Dawid Cyž studuje na Drježdźanskej uniwersiće wučerstwo w předmjetomaj geografija a hospodarstwo/technika/domjacnosć za wyše šule. Milenka Rječcyna je so z nim wo wobdźělenju na rěčnym kursu Budyskeho Rěčneho centruma WITAJ (RCW) za dźěći rozmołwjała.
Sće był prěni króć na tymle kursu Rěčneho centruma WITAJ?
D. Cyž: Na kursu RCW za dźěći zwonka serbskeho sydlenskeho ruma běch prěni króć. Sym pak so hižo wobdźělił mjez druhim jako přewodnik a dohladowar na olympiadźe serbšćiny kaž tež na prózdninskim campje Serbskeho šulskeho towarstwa we Wodowych Hendrichecach.
Što je Was wabiło, na kursu wuwučować?
D. Cyž: Studuju wučerstwo za wyši šulski schodźenk. Tu mějach składnosć, něšto druhe pospytać, hladać, kak so mi kubłanje dźěći w zakładnošulskej starobje radźi. Zdobom je derje, so wupruwować tež při wuwučowanju w serbšćinje. Tule šansu mam jenož zrědka. We wobłuku studija na Drježdźanskej uniwersiće mamy husto předpisane šule, hdźež mamy praktikum wukonjeć.
Za tajki kurs ma wučer tójšto přihotować. Kak sće to zhromadnje z kolegomaj činili?
Měra dla ze sobu rěčeć
„Ze sobu rěčeć je w konfliktach spomóžny srědk.“ Tale sada, wuprajena w zwisku ze zarjadowanjemi składnostnje lětušeje 1 000. róčnicy Budyskeho měra, je mi tele dny zaso do myslow přišła, jako słyšachmy na nimale wšitkich kanalach wo zaměrnym nadpadźe USA na tři syriske cile, dokelž bě syriske wójsko pozdatnje jědojty płun přećiwo ciwilistam w měsće Duma zasadźiło. Wusprawnjace reakcije knježerstwow zapadneho swěta na tónle podawk ludźi zatraša. Tež němske knježerstwo měješe so bohužel po hesle „najprjedy třěleć dać, potom rěčeć chcyć“.
Z Budyskeho měra móžemy dale wuknyć, štož su njeličene sčasom rjadowane konflikty po Druhej swětowej wójnje zas a zaso potwjerdźowali: Ze sobu rěčeć zadźěwa krejpřeliwanju. W najmłódšim mjezynarodnym wuwiću, tak to mnozy ludźo z přiběracym strachom wo měr začuwaja, je diplomatija jenož druhi najwažniši srědk. Jim so tež zdawa, zo tale zasada statnikam wjace wažna njeje. Tak jeno starosć ludźi njepřiběra, ale zdobom jich bjezradnosć. Wobě stej špatnej poradźowarce, dźe-li wo to, měr zachować .
