Nowe rjadowanje křižerjow wulce wolóža
Wot lětušeho płaći po wšej Němskej změnjeny porjad wo nadróžnym wobchadźe. Nowosć wuskutkuje so bytostnje tež na křižerstwo a za nje trěbny transport koni. Janek Wowčer je so z předsydu a zamołwitym za porjad a wěstotu w zarjadniskim zwjazku Při Klóšterskej wodźe Měrkom Domašku wo nowym postajenju rozmołwjał.
Knježe Domaška, što je nowe?
M. Domaška: Dotal bě po § 30 porjada wo nadróžnym wobchadźe (StVO) nakładnym awtam z dowolenej wahu wjac hač 7,5 tonow kaž tež nakładnym awtam z připowěšakom zakazane njedźelu a swjate dny jězdźić. K tajkim swjatym dnjam słušatej mjez druhim tež ćichi pjatk a jutrowna póndźela. Chcychu-li křižerjo na wonymaj dnjomaj jutrowne konje transportować, trjebachu dotal stajnje wuwzaćnu dowolnosć, kotruž dóstachu bjezpłatnje na krajnoradnym zarjedźe. Nowe je, zo ju wjace njetrjebaja.
Što je zakonjedawar dokładnje změnił?
Tež swojich doma pozbudźeć
Kónčny spurt za wobydlersku iniciatiwu Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) Minority SafePack (MSPI) je zahajeny. Hišće jědnaće dnjow je chwile trěbny milion podpismow zezběrać. A dyrbju rjec, zo scyła tak špatnje njewupada.
Za pozitiwne mam, zo je MSPI prěni zadźěwk – w sydom statach EU postajene mnóstwo podpismow docpěć – přewinyła. A w někotrych krajach su samo wjele wjac signumow zezběrali, hač bě trěbnych, w Madźarskej z nimale 405 000 wjac hač 25 króć telko, kaž bě trjeba! A Němska? Hańbuju so, hdyž widźu, zo je tu dotal jenož něhdźe 17 000 ludźi swój podpis za MSPI dało. Předewšěm, dokelž mamy w kraju štyri připóznate narodne mjeńšiny. Ani štwórćinu trěbnych 72 000 podpismow njemóžachmy dotal přinošować. To mnohich zluda. Wšako njeje to tuchwilu ani telko podpismow, kelkož přisłušnikow wšitke štyri narodne mjeńšiny w Němskej dohromady maja. Wězo, kóždy sam za sebje rozsudźi, hač podpisa abo nic. A zawěsće je tež tójšto, kotřiž akciju njepodpěruja. Přiwšěm so prašam: Su wjetšinje w Němskej bydlacym narodne mjeńšiny w Europje wšojedne?
Budu w Čěskej dale wabić
Milenka Rječcyna je so ze zamołwitym za serbske naležnosće Budyskeje regionalneje wotnožki Sakskeho krajneho zarjada za šulu a kubłanje (LaSuB) Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Kajki je tuchwilny staw wuwića Serbskeje rěčneje šule?
B. Handrik: Prjedy hač wo tym rěčimy, ma so definować, što w lěće 2018 a perspektiwisce pod zapřijećom rozumimy, a to z widom na zašłosć. Hač do přewróta wšak mějachmy pod samsnym mjenom skutkowace kubłanišćo w Minakale. Najwažnišo drje je so wo tym dorozumić, kak ma tajka šula po wobsahach a organizatorisce nastajena być.
Wobsteji za to někajki koncept?
B. Handrik: Předležaca wobsahowa koncepcija, wuwita w něhdyšim Sakskim kubłanskim instituće, kotraž je prěnjorjadnje na wučerjow wusměrjena, móhła so na dalše kruhi móžnych wobdźělnikow rozšěrić. Na kóždy pad ma so koncepcija šule pod widom nazhonjenjow a zawěsće měnjatych wobstejnosćow přeco dale wuwiwać. Wo tym smy z wobdźělenymi partnerami w rozmołwje.
Serbja hišće žanu rólu njehrali
Mjez wopytowarjemi njedawneho foruma Łužica w Běłej Wodźe bě tež jednaćel Domowiny Marko Kowar. Bianka Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Kotre wočakowanja sće na forum Łužica w Běłej Wodźe měł?
M. Kowar: Loni staj ministerskaj prezidentaj Sakskeje a Braniborskeje Stanisław Tilich (CDU) a Dietmar Woidke (SPD) zarjadowanje k strukturnej změnje we Łužicy přewjedłoj, štož smy hakle z medijow zhonili. Z nas njebě nichtó pódla. W zhromadnym wozjewjenju běchu naležnosće Serbow drje potom tema. Jedyn wuslědk našich „pohórškow“ njewobdźělenja tehdy je, zo smy z poradźowacym čłonom nawjedowanskeho wuběrka projekta Přichod Łužica. Tónkróć sym sej wotběh foruma do toho wobhladał a zwěsćił, zo njejsu Serbja pod dypkom regionalna identita zapřijeći. Jako Domowina smy list sakskej statnej kencliji napisali, hač měli Serbja sami na temu rěčeć. Wottam pak njeje žana wotmołwa dóšła.
Serbow su jeno připódla naspomnili. Kak sće to začuwał?
Nadźija so nastorkow
Towarstwo Cyrila a Metoda změje póndźelu w Ralbicach swoju hłownu zhromadźiznu. Janek Wowčer je so z předsydu TCM Jurjom Špitankom wo aktualnym skutkowanju a dalšej dźěławosći towarstwa rozmołwjał.
Kak hódnoćiće dźěławosć TCM w minjenym lěće? Sće wšitke předewzaća spjelnić móhli?
J. Špitank: Dźěławosć TCM je wusměrjena na wustawki. To su na přikład nadawki, kaž wudawanje časopisa Katolski Posoł, sobudźěło z katolskej cyrkwju za zajimy Serbow, spěchowanje ekumeniskich zwiskow, podpěra potrěbnych ludźi a dalše. Prócowanja su wulke, ale wšitko so přeco stoprocentowsce njeporadźi.
Što běchu lońše wjerški skutkowanja wašeho towarstwa?
Wot hinašeho nastajenja so ženje wottrašić njedał
Lawreat Myta Ćišinskeho, literat, basnik, přełožowar, wučer, předsyda Maśicy Serbskeje a hišće druhe – to wšo je Měto Pernak, kiž ma wulke zasłužby. Wone maja so wuchwalować a hódnoćić, a to je jara derje!
Ja pak chcu k jeho jutřišim wosomdźesaćinam něšto na nim chwalić, štož jeho předewšěm wuznamjenja. Wón je jara dobry čłowjek a woprawdźity přećel. Je wěriwy křesćan, njejsym pak ženje wot njeho nabožne frazy słyšał. Wón swoju wěru cyle konkretnje praktikuje: je přichileny, přećelny, dobroćiwy.
Ze swojej maćerju je do zapadneho Berlina šoł, ale njeje so ženje stał z antikomunistom. A to woprawdźe njeje samozrozumliwe. Přičiny by měł so z tajkim stać, ale jeho čłowjeske kajkosće njejsu to dowolili – a jeho lubosć k serbskemu, předewšěm k swojej delnjoserbskej domiznje.
Dorostowej myće a referataj
Zajutřišim, sobotu, wotměje Maćica Serbska swoju hłownu zhromadźiznu. Bosćan Nawka je so z předsydu serbskeho wědomostneho towarstwa Jurjom Łušćanskim rozmołwjał.
Knježe Łušćanski, kajke su ćežišća hłowneje zhromadźizny Maćicy Serbskeje?
J. Łušćanski: Po zwučenym wašnju najprjedy předsydstwo, potom pokładnik a skónčnje nawody jednotliwych sekcijow, rěčneju komisijow a pomnikoweho wuběrka swoje rozprawy přednjesu. Kaž dnjowy porjad dale předwidźi, budźemy so wo přichodnym dźěle našeho towarstwa rozmołwjeć. Někotre lěta hižo spožči Maćica tři připóznawanske myta, a to Hórnikowe, Mukowe a Šwjelowe. Wjeselimy so, zo móžemy lětsa Hórnikowe a Šwjelowe Myto přepodać.
Na dnjowym porjedźe zhromadźizny stej přednoškaj připowědźenej. Kotre temy referentaj wobjednawataj?
Rěčće cyle jednorje serbsce
Myslo na swój prěni termin, z kotrehož mějach wo modelowym projekće Witaj rozprawjeć, so dźensa smějkotam. Jan Bart bě staršim a kubłarkam rozłožił, kotre lěpšiny ma dwurěčne kubłanje po metodźe dospołneho zanurjenja dźěsća do jedneje rěče. Za nošerja zarjadnišća bě drje to tehdy njejasna, snano samo potajna wěc. Tak potajna, zo sym – bjez rozprawy wo podawku – zaso wotjěła.
Dźensa čitamy a słyšimy wobstajnje wo kubłanju po Witaj-modelu. Kotre pak ma wón wunoški? A što je naš nadawk?
Kubłarki w serbskich a Witaj-pěstowarnjach dźěći w serbšćinje tak wukmanjeja, zo móža je w šuli po wjetšinje do rěčneje skupiny 1, to rěka, teje maćernorěčnych šulerjow, zarjadować. Dźěći z kubłanišćow z Witaj-skupinami maja porno tomu jara rozdźělne serbskorěčne wuměnjenja, ručež do šule zastupja. To saha wot niwowa maćernorěčneho šulerja hač k tajkemu, kotryž serbšćinu dale jako cuzu rěč, haj, druhdy samo scyła dale njewuknje. Bě a je to zaměr modeloweho projekta Witaj? Zawěsće nic.
„Wšako wěm,zo sam njesteju“
Spočatk měrca su čłonojo towarstwa Serbski kulturny turizm (SKT) na wólbach w Slepom Domowinskeho referenta Pětra Brězana za noweho předsydu wuzwolili. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Kak sće k tomu přišoł, zastojnstwo nastupić?
P. Brězan: Dokelž mje kultura a turizm we Łužicy jara zajimujetej, sym so po naprašowanju rozsudźił nawodnistwo SKT přewzać. Dotalny nawoda Manfred Hermaš je druhich nadawkow dla funkciju złožił. Móžu so na předsydstwo spušćeć. Wšako wěm, zo sam njesteju.
Jako kajki turizm we Łužicy posudźujeće?
P. Brězan: Widźu wulki rozdźěl mjez Hornjej a Delnjej Łužicu. Delnja Łužica je turizm nastupajo jara aktiwna a tuž za nas Hornjołužičanow z přikładom. Tu dźě přeco zaso začuwaš, zo mnozy hišće tak prawje spóznali njejsu, kak wažny turizm je. Nadźijam so, zo móžemy w zhromadnym skutkowanju z Delnjej Łužicu dale doprědka kročić.
Čehodla turisća Serbow často jenož jako „jejka molowacy lud“ widźa?
Serbski referat wožiwić
Chwalobnje je bywši sakski ministerski prezident Stanisław Tilich w dźensnišim ekskluziwnym interviewje z našim wječornikom angažowane dźěło w referaće za serbske naležnosće braniborskeho ministerstwa za wědomosć, slědźenje a kulturu wuzběhnył. Zdobom pak přispomnja, zo njeje rozumił, čehodla bu referat za naležnosće Serbow w Sakskej po přezažnej smjerći jeho prěnjeho nawody Simona Brězana pomjeńšeny.
Štóž na organigram sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć a kulturu hlada, pytnje, zo tam scyła wjace žana rěč wo tajkim referaće njeje. Sakska spokoja so wot lěta 2009 hižo ze „społnomócnjenym za naležnosće Serbow“. Porno tomu maja w Braniborskej knježerstwowu społnomócnjenu – statnu sekretarku w mjenowanym ministerstwje – z referentom za naležnosće našeho ludu.
