Potencial hišće njewučerpany
Přiwzaće nałožkow Serbow do zwjazkoweje lisćiny imaterielneho kulturneho herbstwa Němskeje 2014 skići po měnjenju dr. Theresy Jacobsoweje a dr. Ines Kelleroweje dalše šansy. Cordula Ratajczakowa je so ze sobudźěłaćerkomaj Serbskeho instituta (SI) rozmołwjała.
Poprawom je cil ze zapisanjom tola docpěty – čehodla ma imaterielne kulturne herbstwo (ikh) Serbow dale zaběrać?
T. Jacobsowa, I. Kellerowa: Na formalnej runinje, haj. Kulturno- a mjeńšinopolitiski zaměr, ze zapiskom k wjetšej widźomnosći Serbow přinošować, je docpěty. Kak so tajki zapisk w praksy wuskutkuje, njepokaza so hnydom, ale hakle po wěstym času. Na kóždy pad je so wědomje za ikh zesylniło. To njepoćahuje so jenož na nałožki a swjedźenje, je wjele wobšěrnišo. Tele sensibilizowanje za wšitke wurazy ikh a wosebje za ludźi, kiž to wukonjeja, to wostanje stajny nadawk.
Kak zaběra so institut dale z ikh?
Ty něšto maš, štož ja nimam
Zapřijeće „jadrowa kónčina“ ludźi we Wojerowskim regionje rudźi. Přetož klinči, jako by jich domizna – tworjaca ze Slepjanskej wokolinu geografiski centrum Łužicy – „nakromna“, njewažna serbska kónčina była. Wóndano na Serbskim wječorku Domowiny w Židźinom je něchtó prajił, zo jemu ničo bóle na čuwy njeńdźe hač dźělenje do jadra a kromy.
Lětsa bu serwisowy běrow za serbsku rěč we Wojerecach zarjadowany. A to njeje jenož we Wojerowskej župje zwjeselacy praktiski přikład trěbneho spěchowanja žiweje serbšćiny respektiwnje jeje wožiwjenja w jednotliwych regionach a tak spočatk noweho zhladowanja na słowje jadro a kroma.
Domowina ma so bóle wotewrěć
W třoch sakskich stronach skutkuje serbski cyłk. Z čim su so wone lětsa zaběrali? Z Benediktom Dyrlichom, jednym z rěčnikow krajneho dźěłoweho kruha Serbja sakskeje SPD, zhladuje Axel Arlt na nachilace so lěto.
Z kotrymi temami je so dźěłowy kruh Serbja lětsa zaběrał?
B. Dyrlich: W prěnjej połojcy lěta koncentrowachmy so na prašenja kubłanja a demokratije w Serbach. Zdźěłali smy sej mjez druhim z fachowcami towarstwa Stup dale, SŠT a Serbskeho sejma jasne pozicije w zwisku z knježerstwowym programom SPD. Tomu słužeše zjawny wječork ze statnej ministerku dr. EvuMariju Stange 16. apryla w Budyskim „Wjelbiku“. W druhim połlěće smy přihotowali a přewjedli počesćenje ze Serbow pochadźaceho ministerskeho prezidenta Wilhelma Buka składnostnje jeho 150. narodnin.
Kak posudźujeće podpěru sakskeje SPD za serbske naležnosće?
Postup kóždej generaciji
Tuchwilu je mi ćežko sej doma po swjatoku z mandźelskim hromadźe powěsće wobhladać. Njeje ani jenički dźeń, zo so klimowa politika jako tema njejewi, a mam sej přednošk naposkać: Němska – přirunojo z USA a Chinu – jenož mało wuhlikoweho dioksida do atmosfery pušća. My njejsmy ći lózyscy, ale ći tamni. Njewobchowamy swětowu klimu, hdyž energijowu a awtowu industriju na – po zdaću! – nješkódne maćizny přestajimy, ale najwjetši dźěl swěta nic. Z dieselowym awtom jězdźić njeje scyła tak zlě, hladaš-li na jědojte wotpadki tež při produkciji baterijow atd. Slěduje přeco wótra diskusija wo prawych ličbach a faktach.
„Naše wudźěłki su přiwzate“
Lěto so nachila, tuž je tež w Ludowym nakładnistwje Domowina načasu bilancu sćahnyć. Z jednaćelku LND Marku Maćijowej je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kak spokojom sće z bilancu LND 2019?
M. Maćijowa: Smy so wšitcy mócnje napinali, zo bychmy swoje zaměry docpěli. Lětsa je na 30 knihow wušło, słuchokniha, e-booki, wjacore dalše nakłady, kalender a zbožopřejne karty. Naše nowiny a časopisy prawidłownje wuchadźeja, a hromadźe z Rěčnym centrumom WITAJ smy serbšćinu wuknjacych z pedagogiskej literaturu zastarali. Poradźiło so nam je dochody porno lětu 2018 zwyšić a to je dobre znamjo, zo su naše wudźěłki přiwzate. Kniha z „Lipicy do hole“, wušła kónc awgusta, ma mjeztym druhi nakład. A sym wjesoła, zo smy ze šulerjemi a wučerjemi Ralbičanskeje wyšeje šule knihu „Schadźowanka zwěrjatow“ wuwili a dźěćom tak nakładniske dźěło zbližili.
Kotry wuspěch Was wosebje zwjesela?
Nastupajo CD optimistiska
Adwentny koncert bě zdobom zakónčenje jubilejneho lěta 1. serbskeje kulturneje brigady. Bosćan Nawka je so ze zamołwitej za organizatoriske naležnosće brigady, wučerku stawiznow a serbšćiny Sylwiju Rječcynej, wo wusahowacych wjerškach minjenych měsacow kaž tež wo wuhladach do přichoda rozmołwjał.
Knjeni Rječcyna, cyle powšitkownje: Kajki je Waš wosobinski facit jubilejneho lěta składnostnje 70. narodnin brigady?
Dalša papjerowa mašina rosće
Nimale štyri měsacy hižo twari předewzaće Hamburger Rieger tzwr w Čornej Pumpje druhu papjerowu mašinu. Jost Schmidtchen je z nawodu cyłkowneho projekta Uwu Amannom porěčał.
Knježe Amanno, jako kajke wulkotwarnišćo tuchwilu začuwaće?
U. Amann: Smy mjeztym wulka europska twarnišćowa swójba. Jej přisłušeja 400 twarskich dźěłaćerjow, fachowy personal a monterojo z nimale wšěch krajow Europy. Mnozy z nich su z wuchodneje Europy a wobknježa přemysła, w kotrychž chce w Němskej jenož hišće mało ludźi dźěłać. Myslu na přikład na skowarjow z wosebitymi znajomosćemi, plećerjow železa a twarcow wupaženja. Wobdźělenych je něhdźe 160 firmow. Wjeselu so, zo je mjez nimi 65 regionalnych z wokoliny sto kilometrow a zo móžachmy twarski plan dotal dodźeržeć.
Kak twarske wotběhi koordinujeće?
U. Amann: Na wšědnych twarskich a montažowych rozrěčach mamy paralelne dźěła mjez twarskej a procesowej techniku derje koordinować. To žada sej tójšto prócy a je tež tohodla wažne, zo bychmy njezbožam zadźěwali.
W kotrej rěči so na twarnišću dorozumjeja?
Zadźěwk licencow dla
Tema tuchwilneje zjawneje diskusije je digitalizacija, wosebje na šulach. Zapřijeći su ći, kotřiž wučbne srědki zdźěłuja. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu Rěčneho centruma WITAJ dr. Beatu Brězanowej rozmołwjała.
Kak posudźujeće staw Němskeje we wobłuku digitalizacije w kubłanju?
B. Brězanowa: Wěmy, zo su druhe kraje hižo wjele dale hač Němska. Mamy mjeztym digitalny pakt. To pak njerěka, zo je to ta wulka rewolucija. Nachwatamy to, štož w druhich krajach hižo je, to pak njedosćehnjemy.
Je RCW lětsa někajke digitalne wučbne srědki wuwił, a što je za klětu planowane?
B. Brězanowa: Tuchwilu mamy hišće wěsty zadźěwk. Tón pokazuje so w tym, zo nam nakładnistwa drje licency za wučbnicy kaž tež za wuwučowanske a wuknjenske srědki přewostajeja, nic pak za wot nich wuwity přidatny digitalny material. Smy so wo tajki prócowali, licencu pak dóstali njejsmy.
Maće za to přikład?
B. Brězanowa: Mějachmy před lětomaj na přikład wučbnicu stawiznow, kotruž chcychu naši serbscy wučerjo za swoju wučbu měć. Smy wučbnicu zeserbšćili. Digitalny přidatny material pak dóstali njejsmy.
Druhi dźěl němsce wušoł
Budyšin (SN). Njedawno w serbskej rěči wušła kniha Benedikta Dyrlicha „Doma we wućekach 2“ nětko tež w němskej rěči předleži. Titul je „Leben im Zwiespalt 2“.
W druhim dźělu swojeje awtobiografiskeje twórby rysuje Benedikt Dyrlich mězniki a etapy žiwjenja po towaršnostnym přewróće. Dokumentuje jeho žiwjenje w nowych politiskich wobstejnosćach a jeho wid na podawki časa, zdobom je putacy zarys najmłódšich serbskich stawiznow. Knižna premjera budźe 21. januara w Drježdźanach.
Struchły són klimy dla
Słyšu-li debaty wo klimje, je mi poněčim zatrach. Dotal běch sej wěsty, zo smy žiwi na kupje klepnjenych, hdźež so njepowalnje na to měrja, hač do lěta 2038 wšitke wuhlowe milinarnje zawrěć. Hdyž potom sami žanu milinarju wjace njezmějemy, budźemy energiju za wjele pjenjez we wukraju kupować, hdźež scyła na to njemysla milinarnje zawěrać. Nawopak! To drje budźe drohe, ale znajmjeńša njetrjebamy póćmje sedźeć.
