Pokład sej dale wažić
Zawěsće je kóždy z nas hižo podobnu situaciju dožiwił. Rozmołwješ so z někim zwonka Łužicy serbsce a bórze prašeja so tamni ludźo, kotru rěč to nałožujeće. Tak dźěše so našej swójbje lětsa tež zaso w dowolu. Serbšćina je naša maćeršćina. Naju dźěći wopytaja samozrozumliwje serbsku šulu, so serbsce alfabetizuja, spěwaja, sej z tamnymi hrajkaja, serbske nałožki a tradicije pěstuja ... Naša wotmołwa wubudźi w žonje, bydlacej w Hannoveru, rudźace a njespokojne začuće. A na to nam wona powěda, čehodla. Z 18 lětami staj so z mandźelskim hnydom po kwasu z Kazachstana do Němskeje podałoj, wšako bě wón potomnik Němcow w Ruskej. Staj so wo lěpši přichod swojeju dźěsći w jim cuzym kraju nadźijałoj a chcyštaj jónkrótnu šansu wužić. W Kazachstanje wšak bě hospodarska situacija přewšo špatna. Město toho zo byštaj pak dźěsćomaj kazachske korjenje posrědkowałoj a jimaj tež rušćinu spřistupniłoj, staj po hinašim puću kročiłoj. Rěčeštaj z hólcomaj němsce, wšako dyrbještaj do němskeje pěstowarnje a šule chodźić, hdźež rušćina tema njebě.
„Nětko nas chutnje bjeru“
Mjeztym třeći festiwal šesćiměstow „Přińć a woteńć“ je so minjenu sobotu zakónčił. Cordula Ratajczakowa je so z iniciatorom a 1. předsydu festiwala Hansom Narvu rozmołwjała.
Kak wupada Waš facit festiwala?
H. Narva: Principielnje móžeš rjec, zo ludźo festiwal jara derje přiwzachu. Mam začuće, zo nas nětko w mjeztym třećej festiwalnej sezonje chutnje bjeru, zo njejsmy hižo žana jednodnjowska muška, ale zo ludźo spóznaja, zo serioznje a do přichoda so orientujo w Hornjej Łužicy dźěłamy. Tež kooperacije su so zesylnili, smy je tež rozšěrili. Mějachmy najebać koronakrizu wjace króć wupředate koncerty. Pandemije dla su městna wobmjezowane byli, njebě žadyn koncert z wjace hač 80 přihladowarjemi. To je wězo k wěstemu pomjeńšenju poskitka wjedło.
Kak hladaće na kwalitu lětušeho festiwala?
W ćežkim času sej pomhać
Nowa Radworska wjesnjanostka Madeleine Rentsch (Wolerske zjednoćenstwo Minakałscy „Přećeljo domizny“) je nětko hižo sto dnjow w zastojnstwje. Měrćin Weclich je so z 43lětnej komunalnej politikarku rozmołwjał.
Kak bě so Wam po wólbach 9. februara hač do dźensnišeho zešło?
M. Rentsch: Sto dnjow běchu jara spěšnje nimo. Móžu na čas zhladować, kotryž bě pozitiwny a negatiwny. Wězo mam koronu mjenować – za wšitkich ćežki čas. Dyrbjachmy so ze sobudźěłaćerjemi w najkrótšim času namakać a spěšne rozsudy tworić. Myslu sej, zo smy to derje zmištrowali. Z čimž ličiła njejsym, bě problem z hortowymi městnami. Tež to zmištrowachmy a móžemy z nowym šulskim lětom 14 falowacych městnow poskićić.
Wšón spočatk je ćežki, tež za Was?
M. Rentsch: Spočatne wužadanja, z kotrymiž ličiła njejsym, móžachmy rozrisać: wizije, kotrež takle maš, a wosebje wólbne slubjenja. To wšak wšo swój čas traje, ale prěni krok smy činili. To rěka, zo wutworichmy na přikład wot mje planowanu dźěłowu skupinu „šula a hort“. Prěni termin zeńdźenja bě 1. julija a přichodny je spočatk septembra.
Sće so na gmejnje derje zadźěłała?
Z wotstawkom najwjetši dyr
Po měsacy trajacej přestawce budźe Wojerowske kino Cinemotion wot 26. awgusta zaso wočinjene. Wopytowarjow kina to wězo wjeseli, koronowa kriza pak budźe so dale wuskutkować. Silke Richter je so z nawodu kina Tonijom Züchnerom rozmołwjała.
Kak je so koronowa kriza na kinowu branšu wuskutkowała?
T. Züchner: Koronowa kriza bě z wotstawkom najwjetši dyr, kiž je kinowa branša w zašłych lětach znjesć dyrbjała. Poprawom mamy 365 dnjow wob lěto wočinjene, lětsa mějachmy 160 dnjow začinjene. Najwjetši problem njeběchu zarjadniske a hygieniske předpisy. Po nich dźě móhli hižo dawno wočinić. Ale prawe blockbustery nam pobrachuja, přetož start wjele filmow bu přestorčeny abo wone dospołnje wotpadnychu. Tomu je hač donětka tak. Ze startom filma „Tenet“ so nadźijamy, zo je tónle trend nětko skónčeny a zo zaso wobstajnje dobre filmy na wiki přińdu. Za mnje jako kinoweho nawodu bě runje tak zlě kaž za mojich kolegow. Smy wšitcy do krótkodźěła šli, a te hišće nětko dale traje.
Kelko dochodow wam pobrachuja?
Wědu wo župach šěrić a pohłubšić
Župy pod třěchu Domowiny su wažna organizatoriska struktura za narodne skutkowanje na městnje, we wokrjesach a komunach. Telko, kaž su za čas NDR wobstali, hižo wot 1991 njeje. Tehdy běchu sej zastupjerjo wšitkich delnjoserbskich župow Choćebuz, Gubin-Baršć, Kalawa-Lubin a Grodk přezjedni, zo maja jenož hromadźe w nowowutworjenym kraju Braniborskej trěbnu móc, z jednym hłosom za delnjoserbske zajimy wojować. Podobnje myslachu w mjeztym sakskimaj župomaj Běła Woda a Niska. Tež wonej so 1991 zjednoćištej a tworještej předchadnicu dźensnišeje župy „Jakub Lorenc-Zalěski“. Wšitke tele cyłki buchu po Druhej swětowej wójnje załožene.
Dale jara na so kedźbować
Jörg Scharfenberg je jednaćel Wojerowskeho klinikuma „Łužiska jězorina“. Měrćin Weclich je so z nim wo tuchwilnej situaciji w chorowni rozmołwjał.
Kak sće dotal we Wojerowskej chorowni koronowu pandemiju zmištrowali?
J. Scharfenberg: Pandemijowa faza bě za wšitkich jara napinaca. Smy pak wjele přiwuknyli, tež w managemenće. Naši sobudźěłaćerjo su situaciju jara derje zmištrowali.
Kak wuwiće infekcijow w přichodnych tydźenjach posudźujeće?
J. Scharfenberg: Njejsym klinikowy hygienikar a wirologa. Ale wšitcy eksperća wo tym rěča, zo změjemy druhu žołmu. Z mojeje perspektiwy je tole tež realistiske. Mamy w Europje kaž tež po cyłym swěće dale koronowe palnišća. Dowolnicy a dalši budu wirus do kraja přinjesć. We Wojerowskej chorowni dale a konsekwentnje wšitke hygieniske škitne naprawy přesadźujemy.
Wojerowska chorownja je wotewrjeny dom, wobydlerjo města a wokoliny móža tam wobjedować a prawidłownje su tež wustajeńcy přistupne. A nětko?
Triatlon pod koronowymi wuměnjenjemi
Posledni kónc tydźenja w awgusće wotměje so při Třižonjanskim jězoru 32. triatlonowe wubědźowanje KnappenMan. Wone słuša k najwjetšim sportowym zarjadowanjam regiona z lětnje něhdźe 1 300 aktiwnymi sportowcami. Zdobom je to jeničke wubědźowanje ze wšitkimi klasiskimi distancami. Silke Richter je so z Janinu Hattliep, jednaćelku sportoweho zwjazka Łužiska jězorina wo stawje přihotow rozmołwjała.
Hdy sće z přihotami na lětuši KnappenMan započinali?
J. Hattliep: Naše přihoty zahajamy hižo do wubědźowanja zašłeho lěta, dokelž dóstanje kóždy wobdźělnik flajer za přichodne lěto. Stajnje wot 1. decembra móža so wobdźělnicy přizjewić. Njewěstosće dla su planowanja w tymle lěće najprjedy raz stagněrowali. Wot srjedź meje bě jasne, zo móžemy dale planować.
Kak budźeće hygieniske předpisy zwoprawdźić?
Z kursom rěč nawuknyć
Ideja posrědkować cuzu rěč po digitalnych medijach je wulku kedźbnosć zbudźiła. Milenka Rječcyna je so ze spěwytwórču a pedagogowku kotraž je projekt nastorčiła Beatu Tarrach ze Sowrjec (Soritz) rozmołwjała.
Sakska telewizija je w nadawku Sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć, kulturu a turizm njedawno pola was wjerćała widejo za rjad „Auftakt – Kultur. Tourismus.Sachsen.“. Kak je k tomu dóšło?
B. Tarrach: W koronačasu smój z mandźelskim měłoj tójšto wotprajenjow zarjadowanjow. Tuž sym z konkretnym projektom Kulturnu załožbu Sakskeje wo podpěru w ramiku „Denkzeit“ prosyła. Ta je filmowcow na mnje skedźbniła. Přičina bě, zo njejsu byli mjez dalšimi próstwami tajke, kotrež klankodźiwadło z pedagogiskim narokom zwjazuja. Mój mandźelski Reinhard Simmgen je za zdźěłanje CDje tohorunja podpěru přijał. CD ma powědać wo zmiju Plonje, kiž bydli w Hórnikečanskej energijowej fabrice.
Kotru ideju za nawuknjenje rěče chceće nětko z podpěru zwoprawdźić?
Na mnohotnosć literatury hladać
Serbski institut ma nowu wědomostnicu za literaturu. Wot 1. junija skutkuje germanistka dr. Juliane Rehnolt na poł městnje w Budyskim slědźenišću kaž tež na Instituće za slawistiku Drježdźanskeje techniskeje uniwersiće (TU).
Kak sće jako germanistka k Serbam přišła?
J. Rehnolt: Kito Lorenc twori móst. Hižo dźesać lět skutkuju we wšelakorych funkcijach na Drježdźanskej TU, mjez druhim na Instituće za germanistiku. Ludźo so mjez sobu znaja, tež prof. Christiana Pruniča z Instituta za slawistiku, kotrehož sobudźěłaćerka wot tohole lěta sym. Wudamy hromadźe z dr. Francom Šěnom knihu „Gedicht-Geschichten – Literaturkritische Studien/ Wólny wjerš a formy ryma – literarnokritiske studije. Edicija, kotraž ma w oktobrje wuńć, zapřija spisy ze zawostajenstwa Kita Lorenca. W jeho namrěwstwje móžeš hišće tójšto wotkrywać!
W kotrej měrje wabi Was Kito Lorenc?
Demonstranća dyrbja čakać
Brutalnje zachadźaca policija, wodomjetaki a sylzopłun, zranjeni a zajeći demonstranća – wobrazy minjenych dnjow w Běłoruskej běchu dramatiske. Ludźo, předewšěm młodźi, nochcedźa so z wuslědkom prezidentskich wólbow wotnamakać a protestuja přećiwo staremu a nowemu prezidentej Aleksanderej Lukašenkej, kiž chce po 26 lětach hišće dalšu wólbnu dobu w zastojnstwje wostać. Demonstranća njewěrja, zo je kandidatka opozicije Swjetlana Tichanowskaja jeno dźesać procentow hłosow dóstała, a wumjetuja prezidentej Lukašenkej wólbne falšowanje.
Jako bywši staćenjo NDR wěmy, zo je knježacym w awtoritarnych režimach kóždy srědk luby – tež wólbne falšowanje – zo bychu na mocy wostali. Zo pak su w Běłoruskej wuslědk tak masiwnje změnili, zo je Tichanowskej runje dźesać procentow hłosow zwostało, so mi tak prawje wěrić njecha.
