Přemóžacy wothłós žnjała
Z digitalnym naprašnikom so studentka germanistiki na Mnichowskej Ludwiga Maximilianowej uniwersiće Melina Kubista na Serbow wobroća. W bachelorskim dźěle chce wona němsku mjeńšinowu politiku z wosobinskim hódnoćenjom serbskich wobydlerjow přirunować. Cordula Ratajczakowa je so z 22lětnej rozmołwjała.
Kak sće mysličku slědźenja zrodźiła?
M. Kubista: Mějach seminar na uniwersiće wo temje „rěče zachować“. To je mje zajimowało, tak sym tam referat wo serbskej rěči dźeržała a pozdźišo tež domjace dźěło wo tym spisała. Dokelž so dźeń a hłubšo z maćiznu zaběrach, nětko studij z wotpowědnym přepytowanjom přez naprašnik wotzamknu. W srjedźišću steji prašenje, što Serbja wo tudyšej politice dźerža. Su woni spokojom ze spěchowanskimi naprawami, z rozšěrjenjom wědy wo Serbach, z kulturnymi poskitkami kaž tež z politiskimi móžnosćemi samopostajowanja? Wězo so tež wobhonju, kak by so spěchowanje polěpšić hodźało.
Kajki je dotalny wothłós?
Telefonso žehlił
Minjeny kónc tydźenja bě po dlěšim času prěni raz, zo smědźachu wobydlerjo Chróšćanskeho Domu swj. Ludmile zaso wopyt přijimać. Kak su to organizowali a kajki bě wothłós, wo tym je so Marian Wjeńka z nawodnicu starownje Móniku Wenclowej rozmołwjał.
Knjeni Wenclowa, kak to bě, jako smědźachu ludźo zaso swojich přiwuznych w starowni wopytać?
M. Wenclowa: Jako bu znate, zo budźe to we wobmjezowanej měrje zaso móžno, smy so najprjedy raz z našim nošerjom dorěčeli, kak to najlěpje organizować. Po dorěčenju z hamtskej lěkarku móža ludźo nětko našich wobydlerjow wot farskeje zahrody na terasy widźeć a z nimi we wěstym wotstawku rěčeć. Za to njetrjebaja woni na našu ležownosć, tež naše sotry njetrjebaja stajnje pódla stać a na wotstawk kedźbować.
Štwórtk a pjatk rano bu to w zjawnosći wozjewjene. Kajki bě wothłós na to?
Na nowe mysle so nastajić
Sym přeswědčena, zo aktualne wobchadźenje z wuknjenjom a wuwučowanjom bjez sćěhow njewostanje, wo tym rozmyslować, kajke ma kubłanje přichoda być. Přeco hišće skostnjeny kubłanski system w mnohich nowych zwjazkowych krajach, kotrež su po přewróće tón zapadnych zwjazkowych krajow přewzali, móhli tu a tam zmjechčić. Za to pak njeměli kreatiwne mysle a často fantastisce zdawace so ideje hnydom wotpokazać. Šulerjo měli so na regularnej šuli hišće intensiwnišo po swojich zajimach zaběrać a swoje znajomosće a dokonjanosće dopokazać směć. Zas a zaso jewjace so prašenje rěka, hač je punktualne přepruwowanje wědy w šulski čas zakónčacych pruwowanjach hišće načasne. Dalša mysl je, regionalnym wosebitosćam jednotliwych zwjazkowych krajow při kubłanju w pěstowarnjach a wuwučowanju w šulach wjetšu wahu spožčić. Runje tak masiwne su žadanja, wobsahi posrědkowanja wědy přiměrić, samo zjednotnić, tak zo móža na wyšich, powołanskich a wysokich šulach na samsne zakładne znajomosće šulerjow, wučomnikow a studentow nawjazać.
Kóždy šuler ma swoje městno
Njedawno su wuknjacy do noweho šulskeho kompleksa w Slepom zaćahnyli. Njecyłej měsacaj je Jan Hrjehor nětko nawoda tamnišeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“. Milenka Rječcyna ma tule někotre prašenja na njeho.
Hladajo na to, zo na sakskich šulach wot srjedź měrca hač do wutory žana wučba njebě, sće tež Wy měr měł?
J. Hrjehor: Njemějach scyła žadyn měrny, ale skerje cyle wosebity započatk. Mějach tójšto dźěła, dyrbjach dźě wobstajnje na nowe wuwića reagować.
Šulerjo 9. a 10. lětnika wot wčerawšeje srjedy zaso do šule přichadźeja. Kak su na nowu situaciju přihotowani?
Pokročowanje předwidźane
Šćěpan Hanuš a Budyski Sakski wukubłanski a wupruwowanski kanal (SAEK) staj webinar přewjedłoj. Milenka Rječcyna je so z Berlinskim ilustratorom rozmołwjała.
Kotry wobsah měješe wčerawši internetny seminar (webinar)?
Š. Hanuš: Tam dźěše wo „kreatiwne taflowe wobrazy“. Rěčach wo idejach, kak móhli zajimcy, kotřiž so na referat přihotuja, swój přednošk zajimawši wuhotować, zwiski z grafiskej pomocu lěpje wopisać a problemy rozjimać. Druhdy dźe tež jenož wo to, z małkim grafiskim směškom suchu maćiznu trochu wožiwić.
Na koho so poskitk měri?
Š. Hanuš: Poprawom na wšěch, kotřiž chcedźa, dyrbja abo smědźa přednošk dźeržeć hač wučer, referendar, studowacy abo šuler. Druzy so snano jeno za grafikdesign zajimuja, ći su wězo tež witani.
Kak je scyła k tomu dóšło, zo poskićeće po tymle puću pomoc wučerjam při zestajenju taflowych wobrazow?
Dźěłowu skupinu korona załožili
Posedźenja gmejnskich a měšćanskich radow su tuchwilu jenož we wuwzaćnych padach dowolene. Přiwšěm su so Njebjelčanscy radźićeljo tele dny schadźowali. Marian Wjeńka je so z wjesnjanostu Tomašom Čornakom (CDU) rozmołwjał.
Knježe Čornako, kotre temy běchu tak wažne, zo sće wo nich rěčeć dyrbjeli?
T. Čornak: Najprjedy raz běchu to wjacore twarske naležnosće. To njezda so ničo wosebite być. Za twarsku dowolnosć pak je přihłosowanje gmejny trěbne, hewak potrjecheni twarić njesmědźa. Mi bě wažne, zo to jako wjesnjanosta sam njerozsudźu. Mjez druhim ma Njebjelčanska plahowarnja rancow wjetšu inwesticiju předwidźanu, wo kotrejž smy tohorunja rěčeli.
W kotrej měrje je was koronakriza zaběrała?
Zmužity krokdo samostatnosće
Mjeztym zo so mnohe předewzaća wo swójsku eksistencu starosća, je lubowar awtow Maximilian Sperling 1. apryla na Wojerowskim přemysłownišću firmu HY Garage wotewrěł. Silke Richter je z 22lětnym bywšim wojakom Zwjazkoweje wobory porěčała.
Awto je Wam wjele wjace hač jenož jězdźidło, abo?
M. Sperling: Mnohim je wone často jeno srědk, z kotrymž so dale pohibuja, takrjec potrjebowy předmjet. Za někotrych a tak tež za mnje pak je awto wo wjele wjace. Njeje jenož hobby, ale mjeztym hižo filozofija z jara wulkej lubosću k detailam. Loni kónc lěta zrodźich tuž ideju, swoju filozofiju k powołanju sčinić.
Tuchwilu je jara zmužite swójsku firmu załožić. Maće plan B, jeli so wam předewzaće njeradźi?
M. Sperling: Mi je wědome, zo so wjacorym zawodam nětko w času koronakrizy derje njeńdźe. Přiwšěm chcu do přichoda zhladować a nochcu swój zaměr z wočow zhubić. Plan B žadyn nimam. Wěrju do swojeje wizije a do jeje wuspěcha.
Zawěsće sće dotal do zwoprawdźenja projekta wjele prócy a mocy inwestował.
Mamy sej kóždy film wuwojować
W lěće 2006 wusyłaše ZDF prěnju „Błótowsku kriminalku“, dźens za tydźeń, dnja 27. apryla, běži 12. film rjadu pod titulom „Čas wjelkow“. Cordula Ratajczakowa je so z producentom Wolfgangom Esserom rozmołwjała.
Kak sće ideju kriminalki zrodźił?
W. Esser: Před něhdźe 15 lětami su wšitke němske telewizijne kriminalki w měšćanskej wokolinje hrali. W srjedźišću steješe prašenje, štó je skućićel. Struktura bě stajnje samsna: wopor, komisar a skućićel. To bě nam přewostudłe. Tehdy zaběžachu skandinawiske kriminalki. Wone běchu do krajiny zaplećene a hłowni akterojo su z krajinu činić měli, samo z njej wojowali. To bě nam inspiracija. Zo su so na kóncu Błóta z krajinu našeje kriminalki stali, bě ryzy připad.
Błóta su tež kulturna krajina.
Wotewrjenosć njestigmatizuje
Dlěje hač jedyn měsac zhonimy wšědnje aktualny staw z koronawirusom natyknjenych wobydlerjow. Tež w Budyskim wokrjesu ličby nowych padow minjene dny woteběraja. Zaměr, haćić wirus w swojim rozšěrjenju přez přewšo pomjeńšene mnóstwo kontaktow mjez ludźimi, zdawa so hłownje docpěć. Njejsmy pak we woběmaj hornjołužiskimaj wokrjesomaj hišće tak daloko, zo na jednym dnju žane zwěsćene nowe pady nimamy.
Najebać to rěči tójšto za to, zo budźe sakske knježerstwo swoje předwčerawšim wječor wozjewjene naprawy k wolóženju krutych wuchadźenskich wobmjezowanjow dźensa tež schwalić. To je na jednej stronje prawje, na tamnej pak chowa so za tym wěste riziko. Je niske dosć dźeržeć, to maja – nětko z tróšku wjetšej swobodu – jeno sami rozsudźacy wobydlerjo w ruce. Smy minjene tydźenje wospjet wo tym słyšeli, zo dotalne postajenja w zwisku z koronakrizu w Zakładnym zakonju zakótwjene swobody ludźi wobmjezuja. To potrjechi bohosłužby runje tak kaž so swobodnje pohibować móc abo w towarstwach dźěłać.
Start sezonypři jězoru so dliji
Njezwučene měrnje je lětsa w aprylu při najwjetšim nutřkokrajnym jězorje Sakskeje. Bjerwałdski jězor ze swojimi 13,6 kwadratnymi kilometrami wodoweje płoniny a 23 kilometrami přibrjoha je koronapandemije dla jako turistiski cil potrjecheny. Wo aktualnym połoženju na městnje je so Andreas Kirschke z projektnym koordinatorom Hamorskeje gmejny Romanom Krautzom rozmołwjał.
W kotrej měrje wobwliwuje pandemija přihoty na lětušu sezonu?
R. Krautz: Wukazow dla je wužiwanje krajinoweho parka při Bjerwałdskim jězorje jenož z wozbmjezowanjemi móžne. Naše komunalne infrastrukturelne připrawy kaž na přikład płuwace šćežki na wodźe, zjawne nuzniki a turistiska informacija při Bjerwałdskim jězorje su nětko za wopytowarjow zawrjene. Oficialny start wodosportoweje a kupanskeje sezony měri so po wozjewjenych přikazach swobodneho stata.
Kak Hamorska gmejna tele dny na městnje dźěła? Kotre naprawy so tuchwilu zwoprawdźeja?
