Prašenje Ketličanskeho kapłana Domaški překwapjace Ze zapiskow Richarda Zahrodnika, 8
Dźěćatstwo w narańšej ewangelskej kónčinje mjez Bukecami a Lubijom kónc 19. lětstotka wopisuje 1962 zemrěty Richard Zahrodnik. Originalny němskorěčny tekst ze swójbneho archiwa staj jeho prawnučk Friedhard Krawc a Arnd Zoba-Bukečanski zeserbšćiłoj.
Mój nan prošeše lěkarja, zo by mje lěkował. To je so tež stało. Po dlěšim lěkowanju dyrbjach nana sobu přiwjesć. Wuslědk bě jěre přesłapjenje. Lěkar nuznje wot naju předewzaću wotradźowaše, mje za wójsko přizjewić. Wutroba njeby wojerske strapacy wudźeržała. Je předstajomne, zo mje wójsko po něšto času z ruinowanej wutrobu a bjez renty pušći. Njedóńdźe-li pak k trajnym napinanjam ćěła, bychu so zjawy rósta poněčim wotstronili. Běch njezbožowny, zo buchu moje powołanske plany nahle zničene. Płakajo kročach poboku starosćiweho nana domoj. Wón spyta mje tróštować ze słowami: „Njetrjebaš pišćeć, njewěš, za čo je to dobre.“
Kuriozity – dalmaciske
Swoje wobkedźbowanja po puću w Chorwatskej napisał Křesćan Krawc (3)
Někak 120 metrow před skalnatej sćěnu ćisnje kapitan kótwicu do wody, a naši młodźi kaž na komando z jachty skoča a wotpłuwaja, dźěd za nimi. Jenož wowka wostanje na jachće, byrnjež wjele lěpje płuwała hač dźěd …
Módra prózdnjeńca
Wnučka Hana, dźesaćlětna, mi přiwoła: „Hłowu hłuboko dele, hewak storčiš do wjercha skały!“ A dźowka dodawa: „Njerozdrapaj sej nop!“ Zadźeržu dych a so podnurju. Njeboj so bobaka, nurjenje je hižo w dźěćatstwje po Hućinjanskich hatach moja sylnosć była! Ale tónraz pod-wodu-płuwanje žadyn kónc nima. Wuwalam woči a pytnu, kak je woda dale a módriša. Wojuju z rukomaj a nohomaj, doniž mje tale módrina nad wodu njezběhnje. Sym prózdnjeńcu docpěł.
Jězby po swěće čaja – Jedna rostlina, njeskónčnje wjele słodow 7
Wo šćipanju čaja a wo bědnych wuměnjenjach dźěłaćerjow smy na tutym městnje hižo zhonili. Dźensa wěnujemy so dalšemu předźěłanju čerstwych łopjenow na wšelake družiny čaja. A kak móhli to lěpje dyžli nic z parjacym so čajom před sobu, na přikład z cunim běłym, tajkim prawym kejžorskim. Wšako smědźachu něhdy w starej Chinje jeničce kejžor a jeho najwyši zastojnicy wony čaj pić, po žnjach najmjenje wobdźěłany. Běły čaj po starym wašnju, kotrež dźensa hišće za čaj wyšeje kwality nałožuja, pak wonka pak nutřka poł dnja suša, potom łopjena wuběraja a při niskej temperaturje we wok-pónoji abo w korbje nad wohenjom łahodnje sćopla.
Spěchuje hudźbnu kulturu w cyrkwi a zjawnosći
Na wopyće pola organista Chrystofa Mikławška w Serbskich Pazlicach
Kralownu instrumentow wobknježić je wulki dar. Dobry interpret zamóže přez nju ludźom do duše rěčeć, jich emocionalnje pozbudźeć a sensibilizować. Serbske katolske a ewangelske wosady smědźa zbožowne być, zo maja wuběrnych organistow, kotřiž su sej na hudźbnej šuli a w priwatnym wukubłanju přiswojili hraće na krasnje klinčacym instrumenće.
Mjez tymi, kotřiž zamóža jako interpreća technisce a sensibelnje hudźbu pišćelow kemšerjam a připosłucharjam do wutroby rěčeć dać, je bórze 35lětny Chrystof Mikławšk ze Serbskich Pazlic. W dźěłarni jeho rjaneho, nowonatwarjeneho swójbneho domu hnydom začuwaš, zo je młodemu Serbej a nanej třoch dźěći – dźewjećlětneje Heleny, sydomlětneje Luizy a dwulětneho Gabriela – hudźenje jara wažny žiwjenski eliksěr. Tutón zaćišć zwuraznjeja tam tři keyboardy, na blidźe ležace noty, při blidźe stejacy akordeon, na kamorje tačele a tačelak.
Keramika, akwarele, kaligrafija su dopokaz wysokeje kwality
Wustajeja wuměłske twórby Wórše Lanzyneje w Budyskej SKI
Lědma druhi wuměłc abo druha wuměłča je před lětdźesatkami serbske tworjace wuměłstwo tak wobwliwowała a k serbskemu wuměłskemu kubłu přinošowała kaž Wórša Lanzyna. Wona je našu estetiku wšědneho dnja sobu na načasny niwow zběhnyła.
Wórša Lanzyna je po studiju na Wysokej šuli za nałožowane wuměłstwo w Praze a naslědnje na Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku wot 1956 do 1962 w Ludowym nakładnistwje Domowina serbske knihi wuhotowała a po tym jako swobodnje skutkowaca wuměłča, zwjetša hromadźe ze swojim mandźelskim Steffenom Langu, tworiła, a to w Kole serbskich tworjacych wuměłcow.
Budyska Serbska kulturna informacija (SKI) je srjedź septembra składnostnje jeje 90. narodnin wustajeńcu wotewrěła, za čož sej dźak zasłuža. A čłowjek so dźiwa, zo njejstej so w Budyšinje muzej abo galerija namakałoj a so tworjenju wuměłče Lanzyneje składnostnje jubileja wotewrěłoj. (K 75ćinam w Njeswačidle a k 80ćinam w Serbskim muzeju w Choćebuzu bě to hinak.)
Najrjeńše zaćišće sej sobu domoj bjerjetaj
Rozmołwa ze serbiskimaj basnikomaj na Budyskej nocy poezije
Na Budyskej nocy poezije, na kotruž je tudyše turistiske towarstwo 18 basnikow składnostnje staroměšćanskeho festiwala přeprosyło, běštaj tež serbiskaj basnikaj Ljubiša Simić z Frankobroda nad Mohanom a Slavomir Gvozdenović ze serbiskeje mjeńšiny w rumunskim měsće Timişoara. Wonaj wustupištaj w Starej wodarni. Čitanje moderěrowaše basnik Peter Gehrisch z Drježdźan. Wón je tež basnje Slavomira Gvozdenovića do němčiny přełožił. Alfons Wićaz je so po zarjadowanju ze serbiskimaj basnikomaj rozmołwjał.
Knježe Gvozdenovićo, byšće so našemu čitarstwu krótko předstajił?
S. Gvozdenović: Sym basnik serbiskeje mjeńšiny w Rumunskej. Narodźich so na lěwej stronje Dunaja. Dźěłam jako profesor za serbisku rěč a literaturu na Zapadnej uniwersiće w rumunskim měsće Timişoara. Běch wot 1992 hač do 2008 zapósłanc w rumunskim parlamenće, w kotrymž zastupowach zajimy našeje serbiskeje mjeńšiny.
Što su hłowne temy Wašeho basniskeho tworjenja?
Zhladowanje na Serbsku pratyju 2019
Delnjoserbska wjes Gołbin tónraz w srjedźišću steji
Gołbin, němsce Gulben, ma 440 wobydlerjow, słuša do gmejny Gołkojce a steji w srjedźišću Serbskeje pratyje 2019. Gołbin je typiska serbska wjes Choćebuskeje wokoliny, dokelž tam nałožki haja a žony so na delnjoserbske swjedźenje tež narodnu drastu hotuja. Njetypiske pak na wsy je, zo tam na iniciatiwu wjesnych žonow a ewangelskeho fararja zaso serbsku rěč we wšitkich generacijach wožiwjeja (Křesćan Krawc: „Die Familie Schramm und das Wendisch-Sorbische in Gulben“). Přemyslowanjahódny by tež był fakt, zo sy před 35 lětami za wobstaranje w tamnišej starowni měsačnje 105 hriwnow płaćił (Hort Adam: „Gołbin w maju 1983“).
Pryzlojty respekt
Žortne zhladowanje na zajimawy zynkonošak
Starši schadźowankarjo so zawěsće z radosću na Spěwny Consorcium Seniorow (SCS) dopominaja, kotryž bě před nimale štyrjomi lětdźesatkami na schadźowance wustupił. Njedawno wušła cejdejka ze samsnym titlom wotmołwja na nanajwažniše hólcmichlowe prašenje, hač su woni hišće žiwi: Haj, to su! A na tutej slěbornej desce to ći něhdy ćěmnowłosaći tež wostanu, doniž to datowa technika dopušća. Hłosy wjacehłósnje a zwjetša prawje spěwacych muži su w běhu lětdźesatkow lědma popušćili. A capella spěwacy muski chór hrajka sej na pryzlojte wašnje ze słowami a melodijemi. Přirunaš-li fota SCS z wjacorych lětdźesatkow w drohotnej cejdejce darmo připołoženym zešiwku, njepřewidźiš, zo maja ći akterojo porno NDRskemu časej předewšěm hinašu barbu włosow. Tak hišće bóle mjenu skupiny wotpowěduja. Dirigent ćělesa je sej swoju frizuru přez wšitke lětdźesatki wobchował. To swědči wo wutrajnosći.
Stańmy so z profesionelnymi posrědnikami
Na swěće je tuchwilu něhdźe 7 000 rěčow. Rěka pak, zo so 50 do 90 procentow z nich hač do kónca 21. lětstotka zhubi. Z rěču minje so kultura a z kulturu rěč. Wobě stej wusce zwjazanej, rěč jako komunikaciski srědk, kultura jako wašnje myslenja a skutkowanja, jako wěda a wěra. Łužiscy Serbja wuchowachu sej swoju słowjansku kulturu a swojej rěči połdra lěttysaca, dołho pod ćežkimi wuměnjenjemi a z wulkimi woporami.
Wot kónca Druheje swětoweje wójny Serbstwo spěchuja. Mamy šule, gymnazijej, nakładnistwo, nowiny, knihi, institut, Domowinu, załožbu, dźiwadło, SLA, rozhłós, Wuhladko atd. Serbstwo wobchowamy, bjezdwěla, ale skerje w institutach a institucijach. Na wsach serbšćinu dźeń a rědšo słyšiš porno wonemu něhdyšemu hroznemu časej. Je serbšćina mjez mjenowanymi 50 do 90 procentami rěčow, kotrež so pječa do kónca 21. lětstotka pominu? Poda so Serbstwo po dołhim woporniwym zakitowanju w realnym žiwjenju do muzealneho byća?
Kritika moderny a tak hórkosłódka kaž nutrna lubosć
„Stary Šymko – Wuběr prozy a basnjow“ je titul njedawno w LND wušłeje zběrki z tekstami Jana Skale (1889 – 1945). Byrnjež so awtor palacym temam swojeho časa wěnował, wujewi lektura dźensa kedźbyhódne paralele do přitomnosće.
Lětsa wušła kapsna kniha 175 Ludoweho nakładnistwa Domowiny portretuje pod nadpismom „Stary Šymko – Wuběr prozy a basnjow“ literariske tworjenje Jana Skale. Dohromady dwě krótkopowědančce, list a 24 lyriskich tekstow, wšitke po času nastaća chronologisce rjadowane, wotbłyšćuja wuměłske wuwiće wuznamneho awtora runje tak kaž jeho přez lětdźesatki měnjace so nastajenje, byrnjež jeho někotražkuli tema wobstajnje zaběrała.
