Tietz frakciju BSW wopušćił
Wosrjedź junija je najstarši radźićel w Budyskim wokrjesnym sejmiku, 82lětny Diethold Tietz zdźělił, zo swoju frakciju BSW wopušći. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Do poslednich komunalnych wólbow w lěće 2024 sće za frakciju Lěwicy we wokrjesnym sejmiku dźěłał. Što je Was pohnuło, za BSW kandidować?
D. Tietz: Hižo wot lěta 1990 jako radźićel w Budyskim wokrjesnym sejmiku skutkuju. Hač do lěta 2019 sym jako njestronjan za frakciju Lěwicy dźěłał. Po přestawce kandidowach w lěće 2024 za frakciju BSW, dokelž chcych – z čerstwym wětřikom noweje strony – we wuskim kontakće z ludnosću dobru wěcnu politiku činić, štož je mój credo.
Zo sće frakciju BSW nětko wopušćił, je dosć drastiski krok. Što je Was na kóncu k tomu pohnuło?
D. Tietz: Rozsud, frakciju wopušćić, nima konkretnu přičinu. Je to skerje konsekwenca toho, zo su zamołwići moje namjety, pokiwy a próstwy wjacore měsacy ignorowali. Moje politiske nazhonjenja přez lětdźesatki we wokrjesnym sejmiku su zamołwići lědma kedźbu měli.
Wopominaja Brigittu Reimann
Wojerecy (SN/bn). Składnostnje posmjertnych narodnin Brigitty Reimann wuhotujetej po njej pomjenowana Wojerowska měšćanska biblioteka a tamniše towarstwo Koło přećelow wuměłstwa a literatury mjeztym třeći raz akciski tydźeń. Wuznamna spisowaćelka, kotrejež literarny profil je kruće z jeje časom skutkowanja w kombinaće Čorna Pumpa zwjazany, by dźensa 92iny swjećiła. Zazběh akciskeho tydźenja tworitej přednošk a wustajeńca w mjenowanej knihowni, kotrejž wobswětlujetej žiwjenje a žiwjenski skutk awtorki. Hač do kónca toho tydźenja slěduje na samsnym městnje sep najwšelakorišich zarjadowanjow. Z tym chcedźa Reimann wopominać, wo kotrejž po słowach nawodnicy biblioteki Maje Kos nadal „přemało ludźi přemało wě“. Zaměr je, ludźom wuwědomić, „štó Brigitte Reimann woprawdźe bě a kotry woznam je za Wojerecy měła“. Mjez druhim předstaja w kooperaciji z předewzaćom Saxonia Media Filmproduktionsgesellschaft wot jutřišeho dohromady šěsć króć biografiski film „Hunger auf Leben“.
Nóc němskich koparkow w Baselu
Casting debitantow
Helmut Haza 90 lět
W Budyšinje swjeći dźensa bywši mnoholětny načolny sobudźěłaćer Ludoweho nakładnistwa Domowina Helmut Haza swoje dźewjećdźesaćiny. Do Hazec serbskeje swójby w Pomorcach je so jubilar 21. julija 1935 narodźił. Jeho nan Gusta Haza bě pozdźišo wjesnjanosta, hibićiwy předsyda tamnišeje Domowinskeje skupiny a tójšto lět tež ze županom Budyskeje župy „Jan Arnošt Smoler“. Syn Helmut maturowaše na Budyskej Serbskej wyšej šuli. Po tym koordinowaše wón dwě lěće w Berlinskim pedagogiskim nakładnistwje Volk und Wissen dźěło z Budyskej redakciju serbskich wučbnicow.
Woprawdźe „nihdy wjace?“
„Štóž hišće raz za brónju přima, tomu njech ruka wothnije.“ Tutu sadu sym stajnje zaso słyšał, jako rozprawještaj nan a mać wo hrózbje na kóncu Druheje swětoweje wójny, kotruž staj jako dźěćo dožiwić dyrbjałoj. Mjenowana sada bě konsekwenca a zdobom kolektiwne wuznaće winy němskeho ludu, kotryž bě z Hitlerom na čole wójnu započał. Pozdźišo přidruži so slub, zo njesmě „wot němskeje zemje nihdy wjace wójna wuchadźeć“. Skónčnje je so krótka forma namołwy „Nihdy wjace!“ přesadźiła.
Jako bě po wójnje rozpad do zapadneho a wuchodneho bloka statow wotwidźomny, běchu wšitke pacifistiske sluby spěšnje zabyte. Bórze wšudźe zaso za brónjemi hrabachu. Nastachu nowe wójska. W zapadnych krajach bojachu so nadpada Sowjetskeho zwjazka. Nam młodym wojakam we wójsku NDR prědowachu, zo čaka NATO jenož na wokomik słabosće, zo móhła socialistiske kraje nadpadnyć. „Měr dyrbi wobrónjeny być“, bě jedne tajke hesło. Štóž to do prašenja staješe, dyrbješe sej wumjetować dać: „Ty drje njejsy za měr?“
Druzy mysla radikalnišo
HIGA rěka zetkanje młodych rěčnicow a rěčnikow mjeńšinowych rěčow z cyłeho swěta. Pjaty raz so lětsa zeńdu. Jedyn ze Serbow, kotrehož je Domowina na zetkanje we Vitoria-Gasteiz w Baskiskej delegowała, je Maksimilian Hasacki. Z nim je so Maximilian Gruber rozmołwjał.
Što je cil zetkanja, na kotrymž so tuchwilu wobdźěliće?
M. Hasacki: Je to zetkanje, nic konferenca w klasiskim zmysle, skerje zetkanje młodych rěčnikow mjeńšinowych a indigenych rěčow z cyłeho swěta. Je to wosebite, wšako njejsu tu w prěnjej měrje wědomostnicy, ale předewšěm rěčni aktiwisća. HIGA ma jako zetkanje wěsty budget, kotryž dóstawaja wot wjacorych pjenjezydawarjow. Budget je tajki wulki, zo móža za wobdźělnikow, kotřiž zwonka Europy bydla, tež pućowanske kóšty zarunać. Tak móža tež ludźo z Afriki, Južneje Ameriki a Awstralskeje dojěć. Měšeńca ludźi je tuž wosebita, wšako njebychu wšitcy wobdźělnicy hewak ženje šansu měli, so w tutej zestawje zetkać– to jara inspirěruje. Tole je prěni cil: ludźi hromadu přinjesć, nazhonjenja wuměnić a so zwjazać.
Što je serbski input do diskusije?
Kartki tež při wječornej kasy
Křesćansko-socialny kubłanski skutk (CSB) přeprošuje sobotu, 19. julija, zaso na Nóc tysac swěčkow. Wo přihotach na tele zarjadowanje a što wopytowarjow wočakuje, je so Marian Wjeńka ze Sonju Hejdušcynej, sobudźěłaćerku CSB rozmołwjał.
Knjeni Hejdušcyna, w někotrych medijach rěkaše, zo su zastupne lisćiki za Nóc tysac swěčkow jeničce online na předań. Rěka to, zo sej sobotu wječor žadyn kupić njemóžeš?
S. Hejdušcyna: Lisćiki njepředawaja so jenož online. Z online-poskitkom chcemy jeničce docpěć, zo móže sej kóždy lisćik sčasom kupić, kiž chce zarjadowanje wopytać. Dyrbimy pak ličbu wopytowarjow wobmjezować, dokelž mamy wěstotne postajenja w zahrodźe dodźeržeć. Lisćiki so na kóždy pad tež wječor předawaja. Dyrbjała-li pak so maksimalna ličba wopytowarjow docpěć, dyrbi tón abo tamny z tym ličić, zo hižo nutř njepřińdźe.
Za sobotu su kulinariske poskitki připowědźene. Štó so wo nje stara a što smědźa wopytowarjo wočakować?
Z hońtwjerstwom wotrostł
17lětny Stanko Fryča z Noweje Wjeski je hajnik a je nimale kóždy dźeń w lěsu abo blisko lěsa po puću. Před krótkim je wón pruwowanje za hońtwjersku dowolnosć wobstał. Anastasia Rauerec je so z nim wo tym rozmołwjała.
Što je će ze 17 lětami k tomu pohnuło, sej hońtwjersku dowolnosć wobstarać?
S. Fryča: Mój dźěd běše hižo hajnik a mój nan po tym tež, tak sym z hońtwjerstwom wotrostł a přeco sobu do lěsa jěł, wšojedne hač na hrajkanje, wuchodźowanje, picowanje dźiwiny abo tež raz hońtwy dla.
Běše klučowe dožiwjenje, kotrež je twój zajim za hońtwu zbudźiło?
S. Fryča: Běch prěni raz jako małki hólčec z nanom na hońtwje. Sedźachmoj w zymje na hońtwjerskim rěblu a poča so ćmičkać. Njeje dołho trało, zo sej nan pódla mje wusny a swójba dźiwich swini so pomału z kerčizny zwěri. Dźiwja ranca z někotrymi dźiwimi prosatami poda so k přihotowanej picy. Je mje fascinowało dźiwinu tak blisko widźeć a spóznać, kak komunikuja a kak su hromadźe žiwe.
Kak je twój wobswět – swójba, přećeljo – na twój rozsud reagował?
Nowa zeleń po wulkim wohenju
Móžeš wulki plan činić, na přikład, zo budźe krajina ryzy dźiwizna bjez wliwa čłowjeka. Hdyž pak w njej woheń wudyri, na kóncu lědma něšto zwostanje, hlej aktualnje w Gohrischskej holi. To je takrjec njelěpšina njedótknjeneje přirody bjez wusykow a šěrokich pućow.
We Łužicy bě wulki plan runje nawopačny: Dlěje hač lětstotk je čłowjek z hoberskich płonin serbskeje hole pusćinu činił, hóršu, hač po lěsnym wohenju. W krótkim času pak je tam zaso něšto noweho narostło a spóznawaš prjedawšu strukturu krajiny. Po wudobywanju wuhla pak njewěš, hdźe běchu lěsy, wjeski, pola a rěčki. Hłuboko do zemje je wšo wutupjene, štož je tu hdy eksistowało.
Kaž Boži dźiw so w něhdyšej pusćinje lěto a rjeńša łužiska jězorina rozpřestrěwa. A je někotrym ludźom mjeztym samo alternatiwa za dowol při Baltiskim morju. Tež druhdźe we Łužicy, nic jenož w Błótach, je tak rjenje, zo turisća z dalokich kónčin sem jězdźa a so w našej domiznje wočerstwjeja. Dobry nastork je to tež domoródnym, runje nětko, wosrjedź lěća, wólny čas na najrjeńšich blečkach wokoliny přebywać.
