Trjebamy angažement ludźi
Je změna strukturow wjesne zhromadźenstwo hižo dosćahnyła? To chcyše Axel Arlt wot Franka Knoblocha wědźeć. Wón je wjesny předstejićer w Delnim Wujězdźe a jako tajki hósć na podiju Serbskeje debaty přichodnu wutoru w 19 hodź. w Slepjanskim SKC.
W čim je trjeba, w Delnim Wujězdźe nětko něšto změnić?
F. Knobloch: Hižo 2020 je naša wjesna rada wobzamknyła, we wsy centrum serbskeje rěče a kultury wutworić. Namjet smy za nowowusměrjenje regionalneho plana Regionalnemu planowanskemu zwjazkej Hornja Łužica-Delnja Šleska zapodali. Gmejna Hamor je naležnosć z wobzamknjenjom gmejnskeje rady potwjerdźiła. Wona je podpěrała, zo chcemy serbsku rěč a kulturu wožiwić, dokelž stej so pola nas nimale dospołnje zhubiłoj. Doprědka přišli pak dotal njejsmy.
By spěchowanje ze serbskeho hornca změny strukturow Wam pomhało?
F. Knobloch: Naspomnjene spěchowanske srědki njesmědźa so za twarske projekty wužiwać. Sym sam w projekće ZARI zakótwjeny, jednym ze spěchowanych předewzaćow we wobłuku změny strukturow. Tuž pytamy za rozrisanjom.
Kotra je aktualna situacija?
Suchy: Koncept za sorabistiku!
Kak dale z Institutom za sorabistiku po kritice studentow? Wo tym je so Marcel Brauman z Markom Suchym, předsydu serbskeje rady Sakskeje, rozmołwjał.
Wy a dalši čłon serbskeje rady, Julian Nyča, staj zašłu srjedu w Lipsku pobyłoj a z jednaćelskim direktorom instituta, prof. Edwardom Wornarjom, a dekanom filologiskeje fakulty uniwersity, prof. Beatom Siebenhaarom, rěčałoj. Što staj zhoniłoj?
M. Suchy: Wobdźělenje dekana na rozmołwje běše za naju poprawom njewočakowane. Chcychmoj jenož z prof. Wornarjom wo kritizowanych poměrach na Instituće za sorabistiku rěčeć a jeho wid na kritiku studentow zeznać. To pak smy potom w tutym wjetšim kole jenož skrótka tematizowali, z wuslědkom, zo ma prof. Wornar ze swojimi studentami komunikaciju bytostnje polěpšić.
Sće tež zwadne wuwučowanje zapadoeuropskich mjeńšinowych rěčow w Instituće za sorabistiku tematizowali?
M. Suchy: Pod nětčišimi wuměnjenjemi je po měnjenju dekana poskitk zapadoeuropskich mjeńšinowych rěčow trěbny, zo bychu so dalši studenća přiwabili. Studentow z Łužicy je prosće přemało.
Je wažnišeho hač pjenjezy
Za młodostneho, kotryž dźensniši dźeń šulu zakónči, njemóhł tuchwilu čas za kročel do noweho wotrězka žiwjenja lěpši być. Měnju prěnju kročel do powołanskeho žiwjenja. Demografiske wuwiće je, kajkež je. Tuž so dźěłodawarjo wězo po wšěch kanalach wo wukubłancow prócuja. Předewzaća, institucije, uniwersity atd. na šulach live informuja. A z wulkej fantaziju organizuja akcije kaž „pózdnju změnu“ , „pohladaj nutř“ abo „dźeń wotewrjenych duri“, z kotrymiž młodych ludźi do swojeho domu wabja. Hdyž 30 lět na swój čas, jako sym ze šule šoł, wróćo myslu, sym nimale tróšku žarliwy na tutón bohaty poskitk powołanskeje orientacije ... W lěće 2022 je kwota dočasnje rozwjazanych wukubłanskich zrěčenjow w Němskej porno předlětu wo nimale 30 procentow stupała. 35 procentow studowacych na uniwersitach w Němskej je loni swój studij dočasnje spušćiło, na druhich wysokich šulach běše to 20 procentow. Wočiwidnje wša z wulkej prócu organizowana orientacija mnohim młodostnym při tym njepomha, zo bychu so jasnje a z dobrym začućom za powołanje rozsudźić móhli, kotrež so k nim hodźi.
Hermaš: Wjac koordinacije!
Na „serbskej debaće“ wo Serbach w změnje strukturow (wutoru, 27.2., w 19 hodź. w Serbskim kulturnym centrumje Slepo) wobdźěli so tež Manfred Hermaš. Z hižo lětdźesatki dołho mnohostronsce angažowanym Serbom je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Prěnju wulku změnu strukturow sće po towaršnostnym přewróće dožiwił, hdyž je wulki dźěl dźěłaćerjow w brunicowej industriji dźěłowe městno přisadźił. Kak je so to na serbske žiwjenje wuskutkował?
M. Hermaš: Běch tehdom wjesnjanosta w Rownom. Wjele ludźi je bjezdźěłnosće dla preč ćahnyło, nam su potom dźěći na šulach a w pěstowarnjach pobrachowali. To dźěše tež na kóšty wuwučowanja serbšćiny a serbskeho žiwjenja.
Što běše Waša wotmołwu na tutu situaciju a wužadanja tež za Serbow?
Budu w domiznje studować
Sakska přetwori wotnětka tež w Budyšinje Powołansku akademiju na Dualnu wysoku šulu. Prezident Powołanskeje akademije a direktor Statneje studijneje akademije Sakskeje prof. dr.-ing. habil. Andreas Hänsel je na prašenja Milenki Rjěčcyneje wotmołwił.
Kotru hódnotu přicpěwaće rozsudej Sakskeho krajneho sejma a tutomu přetworjenju?
A. Hänsel: Wobzamknjenje Sakskeho krajneho sejma je we wjacorym nastupanju dalši měznik we wuwiću wědomostneho kraja Sakskeje. Wón zmóžnja akademiske wukubłanje na wysokošulskim niwowje a z wysokošulskimi zakónčenjemi sylnišo hač dotal tež we wjesnych kónčinach etablěrować a dale wuwiwać. Runočasnje předstaja wón za našich studowacych a absolwentow – tule na próstwu – jasne powyšenje jich wotzamknjenjow, dokelž budu tute přichodnje akademiske wotzamknjenje. Nastanje potajkim woprawdźity třeći stołp w systemje wyšeho kubłanja Swobodneho stata Sakskeje.
W kotrym zwisku widźiće wyše hódnoćenje z přetworjenjom?
Póstny čas a zasadna změna našeho žiwjenja
Přihotujemy so tele dny na wjeršk 5. počasa, póstnicy – helaw! Połni wjesela a radosće wupytamy sej swój pisany kostim, planujemy wopyt žónskeho póstniskeho ćaha abo ćaha róžowu póndźelu a wjeselimy so na někotre hodźiny swjećenja a zanurjenja do druheho, nam wšěm jara přijomneho swěta. Tón abo tamny pak hlada hižo tróšku dale. Wšako sćěhuje hejsowanju skerje kruty, melancholiski a zamysleny čas, póstny čas. Wón je přihot na dalši wjesoły wjeršk w běhu (cyrkwinskeho) lěta – jutry!
Tola prašam so, hač je sprawnje – wosebje sebi samomu napřećo – wzdać so na šěsć tydźenjow wěcow, jědźow, napojow abo zaběrow, za kotrymiž so wosebje žedźimy, zo bychmy so zbytk lěta zaso cyle „po starym“ zadźerželi abo konsumowali?
„Cyle jednorje won, přeco won do swěta“
Němsko-serbske ludowe dźiwadło hotuje so tuchwilu na prapremjeru noweho dźiwadłoweho krucha pod titulom „Na tamnym boku měsačka – Hercy“. Z čłonom prěnjeje serbskeje beat-skupiny, kiž je inspiracija za tón kruch, Alojsom Nawku, je so Maximilian Gruber rozmołwjał.
Kak je k tomu dóšło, zo sće skupinu załožili?
Čitajće wólbne programy!
Jako jedyn z pjećoch kandiduje Hagen Domaška za Budyski wokrjesny zwjazk Zelenych za sakski krajny sejm. Přichodny tydźeń chcedźa zjawny wólbny bój zahajić. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Što měli wolerjo hladajo na wólby do sakskeho krajneho sejma wědźeć?
H. Domaška: Ludźo njech sej wólbne programy dokładnje přečitaja a njech sej za rozsud, koho a kotru politisku stronu woni wola, chwile bjeru. Radźu jim, nic po začuću rozsudźić abo so wot swojeje njemdrosće wodźić dać. Wobhladaš-li sej program politiskich stronow, kotrež drje so demokratiske mjenuja – tajke pak njejsu, to spóznaješ, zo jich wobsahi za nikoho lěpšinu njepřinjesu. Tutym stronam njeměł nichtó swój hłós dać. Tuž skedźbnjam na program Zelenych, kotřiž so temam strowota, socialne, kubłanje wobswět, klima, migracija, Serbja a dalše wěnuja.
Što je Was k tomu pohnuwało, so za politiske zastojnstwo w Sakskej nastajić dać?
Institucije wabja na nowe wašnje wo dorost
„Ekskursija po serbskich institucijach w Budyšinje“ rěka brošurka, kotruž je Domowina wudała. Milenka Rječcyna je so z referentku za naležnosće kubłanja narodneje organizacije Katrin Suchec-Dźisławkowej rozmołwjała.
W brošurce chowaja so wjacore překwapjenki. Kotre to su?
K. Suchec-Dźisławkowa: Přeprosymy zajimcow, sej z pomocu šmóratka serbske institucije wotkryć. Za to smy qr-kode do zešiwka zapřijeli. Su-li zajimcy dosć informacijow nazběrali, móža so pod lipa-ev.de za požadanski trening přizjewić.
Z kotreje přičiny sće brošurku wuwili?
K. Suchec-Dźisławkowa: Předloni smy so we wobłuku wuradźowanja nawodow serbskich institucijow prašeli, kak zdobywamy dorost. Potom sym so ze zamołwitymi za wukubłanje a dorost w jednotliwych institucijach zetkała. Rezultat běše, zo dorost direktnje wosobinsce narěčimy. Nimo toho chcychmy klasiske ćišćane wabjenje z načasnymi digitalnymi medijemi zwjazać. Na to smój z jednaćelom Serbskeho šulskeho towarstwa Andreasom Ošiku ideju za tónle zešiwk wuwiłoj a trěbne informacije zezběrałoj.
Mortwe zwěrjata hamtej přizjewić
Štóž je w přirodźe po puću, wjele dožiwja. Hladajo na někotre situacije, předewšěm jelizo dźe wo namakane mortwe zwěrjata, je wjele prašenjow. Sabina Rötschke z Budyskeho krajnoradneho zarjada so w dźunglu zarjadow derje wuznaje a je na naprašowanje Silke Richter wažne informacije podała.
Što dyrbja ludźo činić, jelizo wuchodźujo so w přirodźe mortwe dźiwje zwěrjata namakaja?
S. Rötschke: Ludźo njeměli so mortweho zwěrjata prošu generelnje dótknyć. Dale měli fota činić. Najlěpje je hnydom z podaćom koordinatow, a jelizo zamołwiteho za hońtwu w kónčinje njeznaješ, ze zdźělenku nišemu hońtwjerskemu zarjadej sposrědkować. Wón to zamołwitemu krajnoradnemu zarjadej pósćele. Tam potom pruwuja, hač so jenož zamołwity za wukonjenje hońtwy informuje na přikład pola mortweje sorny, abo tež weterinarny zarjad. Předewšěm je weterinarny zarjad zamołwity, jelizo wuchodźowarjo na přikład mortwu wódnu dźiwinu abo rubježne ptaki namakaja. W tym padźe maja fachowcy přepytować, hač jedna so wo mrětwu pjerizny.
