Za cyły wuknjenski čas jenički šulski swjedźeń dožiwił Ze zapiskow Richarda Zahrodnika, 4
Dźěćatstwo w narańšej ewangelskej kónčinje mjez Bukecami a Lubijom kónc 19. lětstotka wopisuje 1962 zemrěty Richard Zahrodnik. Originalny němskorěčny tekst ze swójbneho archiwa staj jeho prawnučk Friedhard Krawc a Arnd Zoba-Bukečanski zeserbšćiłoj.
Třeći dźeń swjatkow, 11. junija 1878, su nowu šulu we Wujezdźe poswjećili. Nad chěžinymi durjemi steji w serbskej rěči přikaz Jězusa ze Sćenja swj. Jana 21/16: „Pas moje jehnjata.“
W šulskim wobwodźe bydli 465 dušow, ličba šulerjow je 80 do 90. Twarjenje je jednora, dwurjadowniska serbsko-němska ludowa šula. Městny šulski inspektor je farar. Wón bě kolator nad šulu hač do lěta 1878, jako běchu organizaciju zarjadow přerjadowali.
Wučerjej běštaj sprěnja Peter Adolf Helm, narodźeny 13. decembra 1807 w Budestecach, wot 1831 stajny wučer w Běłej pola Kamjenca, wot 1847 we Wujezdźe, zemrě w 47. lěće zastojnstwa; zdruha Handrij Suška, narodźeny 12. nowembra 1844 w Běłym Chołmcu pola Wojerec, wot 1866 stajny wučer w Čelnom, wokrjes Rozbórk, wot 15. nowembra 1876 we Wujezdźe. Wón zemrě po lěće 1920 jako wuměnkar w Budyšinje a bu na Tuchorju pochowany.
Ze serbskeje wsy na kupach městačko nastało
Ze stawiznow prěnich lětstotkow Wojerec, kotrež swjeća 750. róčnicu prěnjeho naspomnjenja
Wojerecy běchu kaž Njeswačidło, Jabłońc, Rózbork a Lubań we wopismje wo dźělenju tehdy braniborskeje Hornjeje Łužicy do krajow Budyšin a Zhorjelc z 1. meje 1268 jako wažne městnosće prěni króć naspomnjene (hlej SN z 30. apryla). Na kromje hornjołužiskeje hole, na wot rěčnišćow Čorneho Halštrowa wobdatych kupach, ležeše wosrjedź serbskich wsow wjetše, tohorunja serbske sydlišćo z wodowym hrodom němskeho stawoweho knjeza ze srjedź 13. lětstotka. Němsce mjenowachu sydlišćo 1268 Hoyerswerde, 1293 Hoyerswerte a 1568 kaž nětko Hoyerswerda. Serbsce jewi so wone 1719 prěni raz pisomnje jako Wojerece (Wojerecy). Wjetšina wsow knjejstwa přisłušeše Budyskemu, mjeńši dźěl Zhorjelskemu krajej.
Před 30 lětami hosćenc „Meja“ w Radworju wotewrěli
„W Meji spěwa Meja w meji“, tak prošachu před 30 lětami w Radworju na wotewrjenske kulturne zarjadowanje do tamnišeho rekonstruowaneho hosćenca.
Składnostnje Budyskeho wokrjesneho festiwala serbskeje kultury 1988 wotmě so swjatki póndźelu, 23. meje, zahajenske zarjadowanje festiwala na rustikalnje wudebjenej nowej žurli hosćenca „Meja“, kotryž běchu 20. meje přepodali.
Po wójnje wužiwachu dom jako konsumowu předawarnju za žiwidła a wšu móžnu domjacu nadobu. Na žurli zaměstnjene běchu běrowy za konsumowych zarjadniskich přistajenych.
W 1970tych lětach běchu Topolinskec hosćenc blisko kěrchowa zawrěli, kotryž měješe nimo korčmy žurlu, hdźež wotměwachu so tež reje a wšelke kulturne swjedźenje. Wot toho časa běchu móžnosće wustupow za Radworske kulturne skupiny, kaž chór Meja abo tehdy hišće eksistowacu dźiwadłowu skupinu abo tež za šulski ansambl před swójskim publikumom jara wobmjezowane. Někotre zarjadowanja přewjedźechu w šulskej jědźerni. Mejenjo wotměwachu swoje tradicionalne hodowne koncerty w Lutobču abo w Haslowje.
Pósłanča serbskeje hudźby w kraju a wukraju
Zetkanje z koncertnej pianistku a solistku-improwizatorku Heidemarju Wiesnerec
Bart, w Malešanskej gmejnje, ze swojim hatom wosrjedź wsy, ewangelskej cyrkwju, rjanej nawsu, hrodowym parkom ze šulu a dwurěčnymi napisami we wopytowarju přijomny zaćišć zawostaja. Rjane zahrodki a hladane chěže přeradźeja, zo so něhdźe 400 wobydlerjow tu derje čuje. Kónc 19. lětstotka zliči profesor Arnošt Muka w Barće mjez tehdy 513 wobydlerjemi 425 Serbow. W lěće 1956 bě jich hišće 54,6 procentow. Dźensa we wsy jenož horstka ludźi serbsce rěči.
Biografiska poezija a lyriska proza na wysokim niwowje
Lětsa w nakładnistwje POP wušła kniha Benedikta Dyrlicha „Grüne Hasen dampfen ab“ je zběrka cyłkownje 28 krótkopowědančkow w němskej rěči. Nimale wšitke z nich zaběraja so na někajkežkuli wašnje ze serbstwom.
Na wikach sobudźěłaćerjow LND zeznał
Rozmołwa ze słowakskim přećelom Serbow Peterom Čačkom
Serbska literatura nańdźe wosebje w słowjanskim wukraju kedźbnosć a připóznaće. Wo to staraja so hłownje přełožowarjo w tutych krajach. Woni maja wuski a wutrobny poćah k serbskemu literarnemu tworjenju. K tajkim spěchowarjam słuša słowakski přećel Serbow, 82lětny literat, přełožowar, chórowy nawoda a organist Peter Čačko z Bratislavy. Před 57 lětami bě so wón z tworjenjom serbskich literatow zeznajomił a je jemu hač do dźensnišeho swěrny. Z nim je so Alfons Wićaz rozmołwjał.
Što Was pohnuwa so 57 lět swěru za serbsku literaturu zajimować?
Zajimawe pućowanje podłu Sprjewicy
Wo „maćerce Sprjewi“ předleža mnohe knihi, lědma pak wo jeje dohromady 60 kilometrow dołhich štyrjoch wotbóčkach. Nětko je informatiwny němskorěčny zwjazk wo Sprjewicy, kaž pódlanske rěčki serbsce rěkaja, na předań. Wulko-dubrawčan prof. dr. Eberhard Garbe je awtor derje wuhotowaneje nowostki wo „romantiskim kruchu Łužicy“, kaž w podtitlu rěka. Bohužel njejewi so w nim serbske mjeno Sprjewica, kotrež wužiwamy předewšěm za 40 kilometrow wotbóčku Sprjewje wot Lichanja hač do Sprjejc. Dalše tajke „dźěći Sprjewje“ su Malešanska, Grodkowska a Bórkowska rěčka. Zajimawa a lědma znata je teorija slědźerjow, zo bě Sprjewica něhdy hłowne rěčnišćo Sprjewje, mjeztym so wobhladuja wulku Sprjewju jako pokročowanje Lubaty.
Swjedźenska fanfara Jana Cyža překwapiła
Serbske impresije z 53. Wojerowskich swjedźenskich dnjow hudźby
Dwanaće koncertow, kotrež wuhotowa wjace hač 200 interpretow, steješe na programje lětušich 53. Wojerowskich swjedźenskich hudźbnych dnjow. Wo serbske impresije pak njepostara so jeno Serbski ludowy ansambl Budyšin z interaktiwnej bajku „Překlepana liška“ na tekst Jěwy-Marje Čornakec a z hudźbu Liany Bertók.
Na zahajenskim koncerće we Łužiskej hali překwapichu dołholětnych stajnych wopytowarjow kaž tež čestnych hosći z nowej swjedźenskej fanfaru. Wyši měšćanosta Stefan Skora předstaji hudźbnje zhusćeny kruch w přitomnosći komponista Jana Cyža jako něšto poradźeneho. Konserwa dotalneje fanfary z pjera Jana Pawoła Nagela njehodźeše so po lětach jewjacych so techniskich njedostatkow dla hižo wužiwać. „Ideju za nowu fanfaru poprawom dawno hižo mějachmy. Wona pak njebu ženje zrealizowana. Jan Cyž je runje to, štož chcychmy a trjebachmy, do notow přetworił“, praji šefchoreografka hudźbnych dnjow Carmen Hofmann.
Wulkeho Słowjanow splaha najmjeńši narod smy my …
Njedawno sedźachmoj, moja ruska žona a ja, ze Swjetu hromadźe. A nadobo Swjeta praji: „Ja sym Němka“ (wona ma němske staćanstwo). Na to ja: „Ale Swjeta, sće tola Rusowka“, a wona: „Wězo sym Rusowka“. A potom so intensiwnje wo tym rozmołwjachmy, wo čimž chcu tu pisać: Što to je, štož wučinja, zo sym Serb? Što je „serbske narodne wědomje“? A w kotrym zmysle smy my Němcy? Kak daloko dźe patriotizm za Němsku abo snadź za słowjanske kraje, hdyž dźě sym Słowjan?
Jasne je, zo smy staćenjo Němskeje. Wustawa Sakskeje praji: „W kraju bydlacy wobydlerjo serbskeje ludoweje přisłušnosće su runoprawny dźěl statneho ludu.“ Hdźež pak so njerozeznawaja statna přisłušnosć a narodnosć, etniskosć, potom smy Němcy. Ale smy tola Serbja, serbski lud – što to rěka?
Nowe drohotne dokumenty wo Witkojc z Čěskeje
Před 125 lětami delnjoserbska basnica so narodźiła
28. meje by zasłužbna a wuznamna delnjoserbska basnica, prócowarka a publicistka Mina Witkojc 125. narodniny swjećiła. Rodźena w Bórkowach jako Anna Wilhelmine Wittka zemrě wona 11. nowembra 1975. Jeje basnje a štučki – w 25 lětach dohromady 128 (poslednja z lěta 1946) – a jeje wobšěrne publicistiske dźěło jako zamołwita redaktorka Noweho Serbskeho Casnika a Serbskeho Casnika 1923 do 1931 pozběhnychu delnjoserbsku literaturu a nowinarstwo po wobsahu a rěči na nowy wysoki niwow. Wuznamne su tež jeje přełožki znatych literatow do delnjoserbšćiny – na přikład Ćišinskeho, Zejlerja, Andrickeho, Němcove- je a Puškina. W mnohich knižkach a knihach su dźensa jeje literarne twórby přistupne w delnjoserbskej, hornjoserbskej, němskej a dalšich słowjanskich rěčach.
