600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 10
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawoski wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Słowjanske kulowcy
Sydlišća w formje kulowca připisuja stawizny Słowjanam. Čas připućowanja Słowjanow do dźensnišeje srjedźneje a wuchodneje Němskeje wone hrubje po lětstotkach takle rozrjaduja:
zažnosłowjanska doba 500–800
srěnjosłowjanska doba 800–1000
pózdnjosłowjanska doba 1000–1200
Wosom wuměłcow w dialogu napřećiwkow
Muzej Budyšin pokazuje z wosebitej přehladku „Kontekst & kontrowersa“ mólby, rysowanki, grafiki, reliefy a skulptury
„Kontekst & kontrowersa“ rěka wosebita wustajeńca, kotruž je Muzej Budyšin składnostnje róčnicy załoženja domu před 150 lětami jako zhromadny partnerskoměšćanski projekt ze štyrjomi wuměłcami wottud a štyrjomi z Heidelberga koncipował. Hač do kónca awgusta maja zajimcy přiležnosć, sej přehladku wobhladać.
Měnili su jednotu mjez Serbami a Němcami Zhladowanje na lěta přewróta – 1
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharta Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
Předsłowo
Čas přewróta, nastorčeny přez politiske zawostajenstwo politikarjow, kaž běštaj to Willy Brandt a Egon Bahr, wjedźeše po lětomaj 1989/1990 k rozpadej Sowjetskeho zwjazka a narańšeho bloka a k znowazjednoćenju Němskeje. Tónle són swojeje generacije słušeše do twara murje lěta 1961 hišće k formulowanym politiskim cilam w NDR. Po tutym zarězu bu tale tema systematisce narokej NDR woprowana, być připóznata jako samostatny stat. We wosomdźesatych lětach 20. lětstotka nichtó w němskimaj statomaj wjace do toho njewěrješe.
1989/1990 běše začuwać, zo stanjemy so z časowymi swědkami hoberskich, njewuhibnych towaršnostnych změnow. Nadźija ludźi bě ta, zo móhli so politiske, hospodarske a wosobinske wobstejnosće polěpšić.
Drasta z wotpadkow
Při najrjeńšim słónčnym wjedrje mějachu wopytowarjo na njedawnym lětnim swjedźenju Slepjanskeje pěstowarnje swoju lubu nuzu, sej městno w chłódku nańć. Aline Weidel, kotraž wot lońšeho decembra kubłanišćo nawjeduje, bě sej z kubłarkami dožiwjenjowpołny program přemysliła. Při tym jim starši přewšo rady pomhachu. Lětsa wěnowachu so temje wobstajnosć a tomu, kak plastikowym wotpadkam zadźěwać. Minjene tydźenje běchu so pěstowarske skupiny z tajkimi zaběrali. Ći jedni paslachu dekoraciju. Najmłódši pak jězdźachu z wotpadkowym awtom po zahrodźe. Runje tak zestajachu modowu přehladku, při kotrejž su wotpadki zapřijeli. „Na kóždy pad dźěći nětko wědźa, što do kotreje barbojteje tony słuša. Projekt bě jara powučny a je wulke wjeselo wobradźił“, Aline Weidel rozprawja. Tež klankowe jewišćo přirodoškitneho centruma Žitawskich horin je temu sobu zapřijało. Třo sobuskutkowacy předstajichu inscenaciju „Són Emily“.
Pčołarku wopytali
Rjany pěstowarski swjedźeń
Štóž to lěpje njewědźeše, móhł sej myslić, zo jedna so wo wjetši ludowy swjedźeń. We woprawdźitosći pak přichwatachu syły wopytowarjow na njedawny pěstowarski swjedźeń. Na dworje Kulowskeho katolskeho dźěćaceho domu dopominachu so woni na spočatki kubłanišća a wjeselachu so zdobom na přichod. Stawizny pěstowarnje budu do stawiznow města zapřijate.
Njedawny swjedźeń bě posledni tajkeho razu w bywšim domje. Tón bu 1781 jako chorownja za chudych ludźi natwarjeny a bu zwoprědka jako šula wužiwany. Potom pak zaměstni so pěstowarnja. Tež kubłarka Sabine Richter bě jako dźěćo tam chodźiła a dopomina so na rjane časy. Stajnje su tam wjele rejowali, so smjeli a spěwali. Pěstowarki běchu stajnje přewšo angažowane, štož bě jej zakład za dźensniše dźěło. Kombinaciju pedagogiki a nabožiny ma wona za spomóžnu, dokelž spožča dźěćom stabilitu a strukturu.
Dawno je chěža přemała, a tak twarja tuchwilu nowy dom. Kusk po kusku so tuž kubłarjo a dźěći ze swojim domicilom rozžohnuja. Posledni pěstowarski swjedźeń bě jedna z mnohich kročelow, kotrež hišće slěduja. Silke Richter
Wo pokal za bulom honili
Foće: Anja NowakowaŠulerjow Worklečanskeje zakładneje šule ...
Na mejemjetanju dźiwadło hrali
Tež w Malešanskej pěstowarni „K wódnemu mužej“ su swoje lětuše mejemjetanje z rjanym swjedźenjom zwjazali. Hižo do toho běchu sej kubłarjo hłójčku łamali, što móhli wosebiteho činić. Z dźěćimi nazwučowachu hru „Pola wohnjoweje wobory je kofej zymny“, kotruž hižo z předčitanja znajachu. Jako překwapjenka wobdźěli so na inscenaciji Malešanska wohnjowa wobora z dorostowej skupinu. A dźěći pokazachu, kak so woheń haša. Při najrjeńšim wjedrje přewjedźechu mejemjetanje, při kotrymž bě Franz najspěšniši. A wón wuzwoli sej Emmi za mejsku kralownu. Z kuču jědźechu dźěći po wsy. Borbora Kralowa
Pettersson a Findus nětko tež serbsce „Pettersson a Findus“ je w ...
Pettersson a Findus nětko tež serbsce
„Pettersson a Findus“ je w Šwedskej a daloko za jeje mjezami woblubowany dźěćacy rjad awtora Svena Nordqvista. Hłownaj rjekaj staj starc Pettersson a jeho kocor Findus. W přełožku Diany Šołćineje kniha „Findus a hara z honačom“ nětko tež w serbskej rěči předleži.
Kocor Findus je wušikny worakawc na wšěch polach a ma swoje krute městno na dworje. Te wězo spušćić nochce. Pettersson pak rjaneho dnja noweho wobydlerja – honača – sobu domoj přinjese. Naraz wjerći so wšitko wokoło noweho wobydlerja, a Findusa hižo zańč nimaja. Wšitcy chwala sej honačowe spěwanje, ale Findusej wot toho „škrěčenja“ skoro wuši wotpadnu. Dyrbi tuž jednać a wumysli sej lesć, kak by swojeho přećiwnika wotbyć móhł. Kak drje so stawizna kónči, zhoniće w nowej dźěćacej knize. W delnjoserbšćinje je wona pod titulom „Findus a kokot-spiwarik“ wušła. Měrka Mětowa
