600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 11
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawostki wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Sydlerjo w kulowcu
Wobydlerjo Sernjan běchu zahrodnicy a chěžkarjo. Hospodarske pisomne podłožki wobswědčeja we wsy dźewjećoch zahrodnikow. W kulowcu (dźensa Při nawsy) bě jich po zapiskach jenož hišće šěsć. Wěsće tež tamni třo spočatnje w jadrje sydlachu.
Złoty jubilej doma kubłanja a zetkanja
Bě to 1. awgusta 1969. Na wonym pjatku knježeše w Smjerdźacej čiłe žiwjenje. Wjes bě pyšena a na šćežorach smahowachu chorhoje. Byrnjež hišće čas žnjow był, sy tehdy wšěch wjesnjanow – tež z Łazka, Róžanta a ze Sernjan – ze swojimi dźěćimi swjedźensce zdrasćenych widźał. Wšitcy dźě chcychu być swědcy wažneho podawka. W zhromadnym dźěle su zmištrowali wulke wužadanje a sej natwarili pěstowarnju.
Mjez čestnymi hosćimi běštaj tež tehdyši předsyda Domowiny Kurt Krjeńc kaž tež prěni naměstnik předsydy Rady wokrjesa Kamjenca Gerhard Huhla. Wón wupraji swój dźak a připóznaće wšěm wobdźělenym třoch serbskich gmejnow. Kurt Krjeńc, kiž je patronat nad twarom přewzał, wuzběhny, „zo su sej wjesnjenjo z twarom swoje žiwjenje wobohaćili“. Kubłarkow napominaše, pěstowarnju njewobhladować jenož jako přebywanišćo za dźěći, ale ju měć za kubłanišćo serbskich dźěći.
Wjesnjanostka Smjerdźaceje a Łazka Marja Krawcowa w mjenje wšěch třoch gmejnow porěča a přepoda prěnjej nawodnicy Borborje Bartowej symbolisce wulki poprjancowy kluč.
Nahladnu pěstowarnju w jednym lěće natwarili
8 000 swěčkow wjac hač tysac hosći wokřewili
Zahroda w klóštrje Marijineje hwězdy w Pančicach-Kukowje, kotraž je w nošerstwje Křesćansko-socialneho kubłanskeho skutka CSB, njeje jenož w regionje adresa, ale tež zwonka njeho. Tež lětsa – w 25. lěće wobstaća zeloweje a wučbneje zahrody – je wosebitosć, kotraž je mjeztym z tradiciju znowa tysacy hosći přiwabiła. Rěč je wo „Nocy tysac swěčkow“, kotruž wotměchu minjenu sobotu 16. króć!
„Nóc tysac swěčkow“ zwjazuje kulturu, zela a wědu ze swěčkami. Minjene lěta móžachu tam na jewišću cyle rozdźělne skupiny witać, mjez druhim akordeonowy orchester z Großröhrsdorfa 2016, serbsku skupinu Sorbian Art Trio 2017 a lětsa Serbski folklorny ansambl z Wudworja a Zhorjelčana Gabriela Momméra, kotrehož hłós mnozy ze Serbskeho rozhłosa znaja. Kombinowanje ze swětłom swěčkow a tych bywaše zašłe lěta dale a wjac – ličba stupaše wot 5 000 hač na něhdźe 8 000 – zda so prawy recept ludźi přiwabić. Ze serbskeje strony zwěsćamy, zo je serbskosć w programje přibyła, štož zwjesela. To měli zamołwići dale wjesć a snano hišće stopnjować.
Božemje w Njebjelčicach
Dźesać předšulskich dźěći je so z Njebjelčanskej pěstowarnju rozžohnowało. Do toho pak dožiwichu hišće zajimawej dnjej.
... nětko smy pěstowarske dźěći!
Žłobikarske dźěći Chróšćan kołća mějachu srjedu, 10. julija, wosebity dźeń. Hnydom po snědani podachu so z kubłarkami na Kralec burski statok w Chrósćicach. Tam je nam knjez Kral swoje zwěrjata pokazał. W hródźi stejachu kruwy a tež małe ćelatko. Łastojčki widlowachu wokoło hněžkow a po cyłej hródźi. Potom wjedźeše wón nas do konjenca. Konje dachu so při nózdrach majkać. Wonka na dworje je nam knjez Kral potom pokazał, kak wón konja rjedźi a zo ma kóń pódkowy. W kurjencu wobhladachmy sej honača a kokoše kaž tež hnězda, do kotrychž kokoše jejka njesu. Zaspěwachmy sej spěwčkaj „Ja mam konje“ a „Kikerahi, biło je tři“. Podźakowachmy so knjezej Kralej a podachmy so na hrajkanišćo stareje pěstowarnje. Tam čakaše na nas wulka překwapjenka. Dźěći su wot nětka pěstowarske dźěći. A tuž dóstachu mału cokorowu titu a znamješko pěstowarskeje skupiny, do kotrejež je přiwozmu. Na znamješku je widźeć „jabłučina“, „krušwina“ abo „wišnina“. Mać, knjeni Hajnkowa, bě za wšitke dźěći piknik přihotowała. Muffinsy, sad, brěčka a słódkosće – wšitko je nam zesłodźało.
Rjadowniska jězba
Na wulkotnu a dožiwjenjow połnu rjadownisku jězbu dopominaja so šulerjo rjadownje 4 a zakładneje šule „Handrij Zejler“ z Wojerec. Wot 4. do 7. junija přebywachu woni w młodowni w Bórku pola Budyšina. Nic jenož wuhotowanje domu, jědźne zastaranje a přewod personala běchu bjezporočne, tež bliska wokolina skića mnoho zajimawych móžnosćow za ekskursije. Jimacy a powučacy bě wopyt w šulskim muzeju w Stróži wo temje „Šula něhdy“. Wopyt w Domje tysac hatow a pućowanje wokoło hatow hodźeše so wulkotnje na temu „Zwěrjata a rostliny při a we wodźiznach“ we wěcnej wučbje. W serbšćinje wobjednawachmy město Budyšin a serbske institucije. Runje bě to hišće ćežišćo wuknjenja na šulskej ławce a hižo móžachmy při wjedźenju po rjanym Budyskim starym měsće twarjenja a institucije same wobdźiwać. Němsko-Serbske ludowe dźiwadło, klankodźiwadło na hrodźe, Smolerjec kniharnju a Serbski dom hižo znajachmy. Tuž pobychmy w běhu našeho přebytka w Serbskim ludowym ansamblu a w Serbskim muzeju. Za přewšo zajimawe wjedźenje w SLA dźakujemy so knjezej Cušce.
Cyła wjes swjećiła
Nowy dramaturg za reje a hudźbu w SLA
Zetkanje z wuspěšnym młodym delnjoserbskim komponistom Sebastianom Elikowskim-Winklerom
Jeho wjesołe wašnje mi hnydom napadnje, jako so ze 40lětnym komponistom Sebastianom Elikowskim-Winklerom w Budyšinje zetkam. Delnjoserb, kiž hižo 20 lět w Berlinje bydli, je wot lětušeho februara w Serbskim ludowym ansamblu na poł městnje jako dramaturg za reje a hudźbu kruće přistajeny.
„Tydźensce přijědu do Budyšina. Dźěło mi radosć wobradźa, wšako hižo wjele lět jako swobodny wuměłc programy zestajam a koncerty organizuju. Dźěło tule w SLA za mnje ničo zasadnje noweho njeje, ale mje wobkuzłuje, dokelž móžu nětko sobu k tomu přinošować, zo serbsku kulturu, serbsku hudźbu dale a wuspěšnišo po kraju kaž tež we wukraju šěrimy, zjawnosći na zajimawe wašnje spřistupnjamy“, powěda młody muž. Wón so dźeń a hłubšo do wosebitosćow SLA zanurja, zo by swojemu přeću wotpowědował.
Změna w najwšelakorišich fasetach – Přechod jako princip
Zhromadny projekt Załožby za serbski lud, Serbskeju muzejow Budyšin a Choćebuz, Muzeja za moderne a načasne wuměłstwo Koroška (KGLU) Slovenj Gradec (Słowjenska) a Muzeja moderneho wuměłstwa Korutanskeje (MMKK) w Celovecu „Přechod 03“ wopřijima literaturu, hudźbu a tworjace wuměłstwo. Wustajeńca twórbow rěka „Wobrazy krajiny“ a je tuchwilu w Budyšinje přistupna. Nazymu pućuje přehladka do Ljubljany kaž tež do Slovenj Gradeca, po tym do Celoveca a Pliberka a klětu do Choćebuza.
Dohromady dwanaće wuměłcow – stajnje štyrjo z Němskeje, Słowjenskeje a Awstriskeje – pokazuje we wobłuku wustajeńcy swoje wudźěłki. Plusnikečanka Iris Brankačkowa je hesło projekta kaž tež titul wustajeńcy konsekwentnje wukładujo rozdźělne mólby za přehladku wuzwoliła. Přechod symbolizuje gouachowa montaža „Při hrjebi“, a to posłownje runje tak kaž w přenjesenym zmysle. Zwobraznjena holca so takrjec ducy zhubi. Zdobom hodźi so twórba jako reminiscenca na renesansu, złožowaca so na torsa antiki, interpretować. Wolijowe mólby, mjez nimi „Spušćadło“ a „Mróčele wječor I“, pokazuja impresije přirody.
Lubuje sylne, jasne barby
Rozmołwa z tworjacej wuměłču Isu Bryccynej
K znatym serbskim tworjacym wuměłcam přitomnosće słuša grafikarka, molerka a wuhotowarka knihow w Ludowym nakładnistwje Domowina Isa Bryccyna. Alfons Wićaz je so z njej rozmołwjał.
Sće aktiwna wuměłča a swoje twórby tež rady wustajeće. Hdźe zajimcy wuměłstwa w blišim času Waše twórby wuhladaja?
I. Bryccyna: Změju wot 26. julija hač do 31. awgusta w Galeriji Budissin na Hrodowskej zhromadnje z wuměłču Ingerosu Jänichen-Kucharskej wustajeńcu. Wona keramiku wustaja a ja wobrazy – akwarele a rysowanki, kaž je sej to přirada galerije přała. To su zdźěla moje nowe twórby, ale přehladka budźe tež starše wěcy wopřijimać. W cyłku budźe to něhdźe 20 akwarelow a 20 rysowankow w mjeńšim formaće. Wustajeńcu wotewru pjatk, 26. julija w 19 hodź. Program wuhotujetej basnica Róža Domašcyna z lyriskim tekstom a smyčkowe trijo z hudźbu.
Je ekspozicija w Galeriji Budissin za Was něšto wosebiteho?
