Wo ćěkańcy, wuhnanstwje a sćěhach wójny
Film „Legničanski konik“ (Das Liegnitzer Pferdchen) zaběra so z njedaloko Wojerec ležacym lěhwom Elsterhorst, hdźež žiworjachu jeći, w kwarantenje ćerpjacy a přesydlency.
600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 4
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje wsy před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawostki wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Ze započateje wjesneje chroniki
Spočatk lěta 1956 dóstach so do powołanskeho serbskeho nowinarskeho dźěła. To je mje tež do nimosłužbneho pisanja dowjedło. Wězo fotografowanje k tomu słušeše. Kamera mje na wšěch pućach přewodźeše, často mi puće runjewon postaješe.
Wonu julijsku sobotu w lěće 1958 připołdnju po dźěle z motorskim z Budyšina domoj do Sernjan jěduceho mje hižo za městom porjadny šwihel dešća překwapi. Pod mostom awtodróhi so schowach. Na dalšim puću ani tajke mosty ani druhe chowanki njemějach. Tuž wězo šwarnje zmoknych. Kak sym swoju kameru suchu wuchował, sym dawno zabył. Je dźě so mjeztym 60 lět minyło.
„Sym hru za tudyši publikum spisała“
Carla Niewöhner je za swój na třoch časowych runinach jednacy dźiwadłowy kruch intensiwnje we Łužicy rešeršowała
Carla Niewöhner je awtorka hry „Wopušćeny dom“, kotruž Němsko-Serbske ludowe dźiwadło tuchwilu jako lětušu hornjoserbsku inscenaciju na hłownym jewišću pokazuje. Bosćan Nawka je so ze spisowaćelku rozmołwjał.
Knjeni Niewöhner, kak je so Wam prapremjera krucha spodobała?
C. Niewöhner: Předstajenje je mje jara wjeseliło. Mějach zaćišć, zo su so přihladowarjo z figurami identifikowali. Za mnje to rěka, zo je so mi poradźiło tudyše žiwjenske wobstejnosće adekwatnje wotbłyšćować. To je mi wažne, wšako sym hru tež za tudyši publikum spisała. Do toho ženje njewěš, hač je ći takrjec wotwonka móžno so zamyslić.
Sće da swoje figury na jewišću spóznała?
Na Brěznjanskim dwórnišću něhdy wagony z łužiskim zornowcom ...
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Na pohladnicy z časa po Prěnjej swětowej wójnje widźimy Brěznjanske dwórnišćo, kaž bu wone spočatk minjeneho lětstotka natwarjene. Wosobowy ćah na dwukolijowej čarje wot Halštrowa do Kamjenca z parnej lokomotiwu a za tehdyši čas atraktiwny dwórnišćowy twar dopominatej na zajimawe stawizny, kak běchu w našej kónčinje železniske čary zapołoželi.
Dobyćerjo wubědźowanja wo najrjeńše serbske jutrowne jejko 2018
Wjacebarbne wóskowanje
1. myto Sandra Siegert, Lubij
2. myto Bettina Borcherding, Rahden
3. myto Marja Domašcyna, Kanecy
Jednobarbne wóskowanje
1. myto Bettina Borcherding, Rahden
2. myto Sylke Roßbach-Schreier, Choćebuz
3. myto Sandra Siegert, Lubij
3. myto Beatris Sachse, Mikow
Wjacebarbne bosěrowanje
1. myto Ines Trenschel, Climbach
2. myto Corinna Měrćinkowa, Chelno
3. myto Dorothea Šołćina, Budyšin
3. myto Marja Šefrichowa, Njebjelčicy
Jednobarbne bosěrowanje
1. myto Ines Trenschel, Climbach
2. myto Beatris Sachse, Mikow
3. myto Carola Stauber, Wojerecy
Škrabanje
1. myto Carola Stauber, Wojerecy
2. myto Lothar Balting, Seebach
3. myto Kurt Pluta, Běła Woda
Wužrawanje
2. myto Dagmar Roßbach, Choćebuz
Hódanski kućik
Twor z tule podatych słowow nowe słowa:
Wuhódanje: bur, nós, kut, mać, fala, koš, prak, ruka, pysk, kwas, doma, butra, ampla/palma, sowa, šula, kawč, kocor, list, rola, nota, porst, kawka, hola, kłok, dual, wjedro, prut, lampa/ampla, tesak, tribuna, hora, lipa, roman, Kuba, wrota, ropot, pokal, kiwiZajimawe dopołdnjo z wuměłcom dožiwili
Předšulske dźěći z Budyskeje Serbskeje pěstowarnje „Jan Radyserb-Wjela“ su njedawno tachantsku cyrkej sprjewineho města wopytali, hdźež dožiwichu něšto cyle wosebite. Tam bě so mjenujcy wuměłski projekt pod hesłom „Swětło pozbudźa“ z Ludgerom Hinsu zahajił. Wězo dóstachu dźěći hnydom dohlad do jeho wuměłskich twórbow. Prjedy hač pak wón jim twórby pokaza, so je wopraša, hdźe wšudźe su hižo křiže wuhladali. Na wodźenju rozkładźe wuměłc swoje dźěła a dowoli chowancam pěstowarnje, křiže z rukomaj dźeržeć. Wosebje zajimawy za wšěch bě wulki křiž, kotryž wosrjedź cyrkwje wisa. Ludger Hinse so dźěći prašeše, kotre barby w nim spóznaja, a wězo wone wšitke naličichu. To su wjesołe barby, barby tučele a tak tež barby swětła, wón wopisa. Barby so nětko w tachantskej cyrkwi špiheluja. Wjeršk a zdobom kónc dopołdnja bě zhotowjenje swójskeho křiža. Wuměłc wuswětli, zo steji za swětło, žiwjenje a wjeselo. Tak so dźěći hordźe ze swojim křižom nawróćichu. Na zajimawy přebytk w tachantskej cyrkwi budu so zawěsće hišće dołho dopominać. Leńka Ješkec
Arabski krupicowy tykanc
pječenski próšk
W mjezyčasu spřihotuj cokorowy sirup. 3. Powar wodu a cokor, doniž so pucherje njetworja. 4. Přidaj citronowu brěčku. 5. Potom ma so měšeńca znowa jednu do dwě minuće powarić, doniž njenastanje sirup. 6. Ručež je tykanc z pjecy, polij jón łžicu po łžicy z cokorowym sirupom. 7. Hdyž je tykanc ze sirupom porjadnje
nasrěbany, nakraj jón na kuski.
Za ćěsto trjebaš: 3 jeja stajnje po jednej škleńcy* wolij mloko abo jogurt muku cokor kokosowe tružki krupicu (Grieß) 1 titku 1 titku Za to trjebaš: 2 škleńcy* cokora 1 škleńcu* wody 2 wulkej łžicy citronoweje brěčki
→
→
→
→
→
→
→
→
→
A tak dyrbiš postupować: 1. Změšej wšitke přidawki za ćěsto
a daj hustu měšeńcu do kulowateje
tykancoweje formy z přeměrom 28 cm. 2. Suń tykanc do zymneje pjecy a pječ
jón něhdźe 30 min. při 200 °C horcoty.
Hdyž ma tykanc nabruń barbu, je hotowy.
Póstniska feta
Tež za dźěći Worklečanskeje zakładneje šule rěkaše do zymskich prózdnin: „helaw“! Posledni šulski dźeń započa so z rjenje kostimowanymi norami na chódbje šulskeho twarjenja ze zhromadnym spěwom. Na to dóstachu šulerjo swoje połlětne informacije. Póstniska feta wotmě so jako wjeršk dnja w sportowej hali, hdźež so šulerjo-nory wubědźowachu, zhromadnje ruki-cuki rejowachu, spěwachu a so rozmołwjachu. Skónčnje podachu so wšitcy do zasłuženych połlětnych prózdnin! Anja Nowakowa
Što je tornado?
Tornado trjeba znajmjeńša dwě wuměnjeni. Sprěnja dyrbitej włóžnoćopły powětr při zemi a jara zymny powětr we wysokosći na so trjechić: na přikład tak, zo je při zemi 30 stopnjow plus a 3 000 metrow wysoko 12 stopnjow minus. Ćopły powětr na někotrych městnach nadobo zymny powětr přerazy, stupa spěšnje a kondensuje. Tak nastawa njewjedro. Druhe wuměnjenje: Wětřiki při zemi a we wulkej wysokosći dyrbja do wšelakoreju směrow duć. To móže njewjedrowe mróčele a přewšo spěšnje stupacy ćopły powětr ćěrić do dale a spěšnišeho wjerta. Tak nastawa poněčim naduwana hadźica (šlawch) tornada, kotryž so do wyšiny kaž tajki lik rozšěrja a so zwjetša poměrnje pomału dale pohibuje.
