Mysle k prof. Hartmuta Zwahrowemu romanej „Abschiednehmen“

Čitar tuteje knihi njeměł zwučene wašnje powědanja wočakować. Štóž so do romana Hartmuta Zwahra „Abschiednehmen“ poda, dyrbi wuteptane šćežki wopušćić. Dokelž nima jeho lektura runo­směrnu strukturu powědanja. Wije so po němskich stawiznach 20. lětstotka. Kónčny dypk prěnjeho dźěla romana je smjerć Stalina 1953.

Štóž chce wědźeć, kak z rjekom Johannesom dale dźe, dyrbi pokročowanje „Leipzig – Ein Studentenroman“ čitać. Tola hłowny rjek w poprawnym zmysle Johannes tež zaso njeje, byrnjež jasne awtobiografiske rysy měł. Přewažnje jewi so wón w romanje jenož jako pódlanska figura. Wjetšu rólu hraje jeho dźěd Gustav, kotrehož běh žiwjenja saha hač do zažnych stawiznow swójby. Tež wowka Hedwig je wažna wosoba w romanje. Wona je ta, kotraž, kaž so dźensa tak rjenje praji, swojemu mužej chribjet swobodny dźerži a swójbu financielnje nad wodu dźerži, po tym zo njeje so Gustavowe młynske dyrdomdejstwo poradźiło.

Lětsa spominamy na 200. narodniny spisowaćela Theodora Fontane. Wón je nimoměry wjele pisał; cyłkowne wudaće jeho spisow, tak mjenowana „Fontanowa bibliotheka“ w nakładnistwje Ullstein, wopřijima 53 zwjazkow. Su to romany, balady, basnje, dźiwadłowe kritiki, wójnske rozprawy z třoch wójnow (1864, 1866 a za čas Němsko-francoskeje wójny 1870/71 bě wón samo jaty a jemu hrožeše smjertne chłostanje!), dźeniki, awtobiografija, pućowanske rozprawy, listowanje a – drje jeho najznaćiše spisy: „Pućowanja po marce Braniborskej“ w pjeć zwjazkach. Jedyn z nich rěka „Sprjewiny kraj“, z njeho je Nowy Casnik njedawno w pokročowanjach wozjewił rozprawu spisowaćela wo jeho pućowanju do Lubnjowa a do Błótow, wosebity wotrězk wopisuje Lědy. Tam je­ sej Fontane wězo z čołmom dojěł, a w teksće wopisuje serbskeho čołmarja a wotwodźuje ze swojeho wobkedźbowanja jara zajimawe wašnja Serbow. „… wón steji w zadnim dźělu čołma, kotryž woni na wašnje gondoljerow doprědka pohibuja. Tute rune staće a z nim zdobom stajne napinanje wšěch swojich mocow je cyłemu ludstwu dało krutosć, kotruž pola wjetšiny našich wjesnjanow paruješ.

Mysle k rjećazowej basni – prěnjemu serbskemu renshi

Njedawno zetkach na Bohatej hasy w Budyšinje tři žony: serbskej basnicy Róžu Domašcynu a Měranu Cušcynu a powědkarku Měrku Mětowu. Stejachu na „znaku“ „pućniskeho słónca“, njedaloko „kopolakow“, hdźež je spočatk a kónc jich „pominakow“, zapopadnjenych w cyle swojoraznej a jónkrótnej tekstowej formje rjećazoweje basnje. „Štož smy dožiwili, štož smy widźeli, awtorojo, kiž su nam wažni, to wšitko je nas hnuło a so nam do teksta drěło“, do zhromadneje rjećazoweje basnje.

Přikład a ideja rjećazoweje basnje pochadźa z japanskeho srjedźowěka, hdźež je so w 14. lětstotku tak mjenowane renga wutworiło, kiž ma krute formalne a motiwiske regule. Tale forma kreatiwneho skupinskeho basnjenja, kotraž bu pozdźišo znata jako haikai abo renshi, so tam přez lětstotki dźeržeše, doniž njebu wutłóčena přez zapadnu kulturu.

Zajimawy dar Njeswačanskemu towarstwu

Wosebity dar dósta towarstwo „Přećeljo kultury a domizny Njeswačidło“ na wotewrjenju noweje wustajeńcy wobrazow „To je moje žiwjenje – mój swět“ seniorow města a wokrjesa Budyšina 31. měrca na Njeswačanskim hrodźe. To bě rysowanka Paule Lauenstein (1898–1980), wuměłče, kotraž je wjele lět we Wětrowje skutkowała a bydliła.

Dotal njeznata rysowanka ma titul „Serbska burowka“ (20 cm x 31 cm) a ma signaturu wuměłče z lěta 1917. Wudata staruška na rysowance w swjedźenskej drasće katolskich Serbowkow wjesele, lóštnje a šibale na wuměłču hlada a nětko – dobrych sto lět pozdźišo – na nas. Wulki čěpc a sylny muster fale přeradźatej nastaće rysowanki spočatk 20 lět. A zo staruška „za wotmolowanje“ hišće cyle zdrasćena njeje – měła sej hišće bant přitykać – ju njemyli. Dawno hižo wě, zo póńdźe na swójbny swjedźeń. Na čo dokładnje so wona hotuje, njezhonimy, ale wjeselo jej popřejemy.

Wobraz je Paula Lauenstein 19lětna w prěnim studijnym lěće na Drježdźanskej šuli wuměłskeho přemysła rysowała, a wuslědk předstaja nam hižo dosć wuzrawjenu kajkosć wuměłče.