Móže so rěčbjez škody minyć?
Před 200 lětami spisar knihi „Vocabularium Venedicum“ Christian Hennig zemrěł
Štóž po Wendlandźe ze serbskimaj wočomaj pućuje, njech wopyta městačko Wustrow na juhu wokrjesa Lüchow-Dannenberg. Słowjanske mjeno nam přeradźa, zo bě sydlišćo něhdy wot běžaceje wody wobdata kupa – podobnje měšćanskemu dźělej Wótšowej/Ostrow w Choćebuzu, Wotrowej/Ostro w Hornjej Łužicy, Wustrowej na połkupje Darsu abo Dobremu Wótšowej/Freienhufen (hač do přemjenowanja za čas fašizma na Dobristroh) při awtodróze A 13 abo Wustrowej w Mecklenburgsko-Předpomorskej při braniborskej krajnej mjezy.
W ewangelskej cyrkwi swj. Ławrjenca we wendlandskim Wustrowje, kotraž steji při rěce Jasni (ně. Jeetzel), běše wot lěta 1679 z Jasenja/Jessen pola Wosača/Oschatz pochadźacy Christian Hennig (1649–1719) wosadny farar. Jako wón před dwěsćě lětami dnja 27. septembra wumrě, zawostaji rukopisnu knihu „Vocabularium Venedicum oder Wendisches Wörter-Buch […]“ jako wusahowace žórło za rěč Drjewjanow, kotraž bě we 18. lětstotku zašła.
Třiceći lět w swobodźe
Tónle měsac dopominamy so na podawki před 30 lětami, kotrež nas překwapichu, jimachu a zahorichu. Ja na přikład sym sej 10. nowembra 1989 do swojeho dźenika zapisał: „Wčera wječor su nam wobrazy dych wotrazyli, kotrež tohorunja w Budyskej Strowotnej studni njenadźicy z telewizora sapać počachu: Berlinska murja je padła!“
Hižo do tohole (historiskeho) podawka běchu so wjacori z nas (tehdy w starobje 25 do 50 lět) do najwšelakorišich akcijow wo wobnowjenje wšeho towaršnostneho a narodneho žiwjenja tež w Serbach zwažili a zapřahnyć dali, někotři samo hižo spočatk oktobra, jako hišće diktatura strony SED mjez nami a nad nami strašnje knježeše.
Dokumentacija nětko wšěm zajimcam přistupna
Robert Lorenc Arnošta Mukowu „Statistiku łužiskich Serbow“ do němčiny přełožił
Ličenje Serbow za statistiku abo trochowanje ličby Serbow w našich dnjach njeje wotewrjene prašenje, je dźě nanajpozdźišo ze serbskim zakonjom z lěta 1999 zasada wobkrućena: Serb je, kiž so Serbstwu wuznawa. Njedźiwajcy toho jewja so hdys a hdys we wěstych kruhach politiki žadanja za ličenjom Serbow, ale tež mjez nami. Nowa edicija Arnošta Mukoweje „Statistiki łužiskich Serbow“ móhła, zwjeršnje widźane, tomu polěkować.
Robert Lorenc je Mukowu statistiku do němčiny přełožił a wudał. Ludowe nakładnistwo Domowina da ju nam nětko jako 532stronsku knihu do ruki.
„Stolětny dźeń“ 20. lětstotka (pokročowanje)
Powalenje Berlinskeje murje před 30 lětami je bytostnu změnu w towaršnosći kaž tež w žiwjenju Serbow zahajiło
Runje jutře před dokładnje 30 lětami je Berlinska murja swoje prěnje dźěry dóstała a skónčnje padnyła. Podawk to, kotryž je žiwjenje wšitkich wobydlerjow Łužicy – tež nas Serbow – bytostnje přeměnił. Smy našich čitarjow prosyli, posrědkować nam swoje dopomnjenki na 9. nowember 1989, kotryž zańdźe do stawiznow jako dźeń powalenja Berlinskeje murje. Někotre z dopisow tule dokumentujemy.
„To je tola hižo dźensa kaž hody“
Z kolesom podłu bywšeje
Štóž je před 30 lětami wědomje dožiwił, kak bě w Berlinje murja padnyła, so zwjetša jara dokładnje dopomina, što je 9. nowembra 1989 činił. Sam na přikład sedźach tehdy w swojej stwě w staršiskim domje. A dokelž bě Radwor w tym času hižo z kablowej telewiziju zastarany, móžach takrjec live dožiwić, zo NDR hranicu wočini. Što to woznamjenješe, pak mi wědome njebě – kaž mnohim druhim tež nic. Tři lětdźesatki pozdźišo chcych wědźeć, što je wot murje zwostało a kak běchu někotři Berlinscy Serbja wone podawki dožiwili. Tohodla so rozsudźich, z kolesom po Berlinskim murjowym puću jěć. Tón wjedźe po 160 kilometrach tam, hdźež je murja něhdy stała, potajkim wokoło cyłeho tehdyšeho Zapadneho Berlina. Dźensa jenož hišće na mało městnach zbytki wuhladaš.
Cyły dźeń wo rybu šło
Napjate dopołdnjo na Wojerowskej dźěćacej a młodźinskej farmje dožiwi njedawno něhdźe 70 holcow a hólcow. Woni zetkachu so na prěnju rybowu party, kotraž bě lětsa ćežišćo prózdninskeho programa. Tak běchu tam wšelake stacije, hdźež su dźěći pilnje sobu dźěłali a so wuspytali. Spřihotowachu sej tam słódne rybjace štabiki, su eksperimentowali a paslili. Tež Katrin Kahle z Rakec je ze skupinu 25 hortowych dźěći do Wojerec přijěła. Kubłarka chwaleše sej derje organizowane a powučne dopołdnjo. „Farmu a jeje poskitki móžu jenož poručić. Tam fachowu wědu wustojnje posrědkuja, štož dźěćom wulke wjeselo wobradźa a jich zajim budźi. To bě dožiwjenjowpołne dopołdnjo.“ Silke Richter
Muzejowy bus z wuměłstwom
Čehodla wosoł derje słyši?
Wumolujce!
´W starej Grjekskej knježeše jónu kral Midas, kiž je boha swětła Apolla chětro rozhněwał. Jako chłostanje za to je Apollo kralej dał wóslacej wuši narosć, štož toho wězo jara mjerzaše. Tohodla spyta wón njeluboznej wuši pod swojej čapku chować. Wosoł porno tomu njetrjeba so swojeju wušow dla na žadyn pad hańbować. Wšako z nimaj fantastisce słyši. Štóž wo wóslacych wušach rěči, měni jenož widźomny dźěl wucha – wuchowu mušlu. Žiwe stworjenja słyša ze swojimaj wušomaj, a tak ma wuchowa mušla nadawk, šum, haru, rěč atd. popadnyć a nutř do wucha wjesć. My čłowjekojo mamy poměrnje małej a njepohibliwej wuši, kotrejž móžemy sej w zymje tež hišće spěšnje zwozabić. Wosoł pak ma jara wulkej wuši, kotrejž stej nimale poł jeho hłowy dołhej. Swojej wuskej wuchowej mušli móže wón jednotliwje pohibować, zo by šumy popadnył (słyšał). Wuši so stajnje pohibujetej a pokazujetej, kak wažny tutón zmysł za wosoła je. Wón cyle jasnje zapřijima, zwotkel hara pochadźa. Zynk wotlěwa trjechi najprjedy lěwe wucho a hakle po tym prawe. Tak spóznawa wosoł směr žórła šuma a hary.
W Alpachpo puću3. dźěl
Njesměrnje motiwowanaj jědźechmoj po wuspěchu w Šwicarskej dale do Francoskeje. Jara špatne wjedro wšak namaj turu skazy, zymny dešć nimale kóždy dźeń bě chětro njepřijomny. Čim wyše jědźechmoj, ćim wjac sněha namaj do mjezwoča placaše. Skónčnje docpěchmoj Chamonix, hdźež wjedra dla dźeń čakachmoj, prjed hač dźěše na highlight tury – na Mont Blanc (4 810 m). Najprjedy dźěše kaž přeco někotre kilometry z kolesom horje, na to pěši dale, doniž njewupakowachmoj swoje sněhaki.
Dyrdomdej a wulku swobodu dožiwiłoj
Postawa swj. Měrćina z prošerjom
w katedrali
Bratislavana wjerškufota: annamaria hadankecMój lětuši dowolowy cil bjezposrědnje po pruwowanjach běchu Wysoke Tatry. Powědki wo bajkojtych lěsach a mystiskej krajinje mje wabjachu. Runy puć z Łužicy do Słowakskeje wjedźeše mje přez Čěsku. A dokelž chcych tak rady skónčnje stolicu wopytać, rěkaše mjezystacija: Praha.
