Jutrowna woda na wójnje wina
Łužica w inscenaciji „Sergej“ srjedźišćo mjezynarodneho konflikta
Dohromady 420 wopytowarjow je sej na cyłkownje dźewjeć předstajenjach hornjoserbsku inscenaciju Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła „Sergej“ wobhladało. W „humoresce ze zańdźeneho a dźensnišeho časa“, kaž awtor Jurij Koch swój kruch sam mjenuje, zwažištaj so Haškec mandźelskaj Regina a Werner (Petra-Marija Bulankec-Wencelowa a Jan Mikan) na zakładźe za sensaciju młodźaceje so nowinskeje rozprawy wo pječa z rowa stanjenym ruskim carom Iwanom Hroznym na eksperiment. Jeno z mocu ducha chcetaj wěstu wosobinu k sebi zwołać. Njejapcy zjewi so sowjetski seržant Sergej (Jurij Šiman), kiž bě minjene 25 lět w tajnym bunkru njedaloko Hornjeho Wujězda žiwy. Jeho wućek chowa tójšto zajimawostkow – a po spočatnym šoku a z někotrejžkuli škleńčku palenca je sej trójka spěšnje přezjedna tele pokłady zwičnić. Jako pak Sergej Haškec dźowku Silku (Katka Pöpelec) zeznaje, do kotrejež je so tež přetřasowaty rym pěstowacy wjesny pólcaj Erhard (Torsten Schlosser) zahladał, počinaja dawno zabyte podawki idylku zamućić.
Kak sprawnje dźělić?
Žort wo mandźelskimaj: Na blidźe steji pónoj z rjenje wopječenymaj kruchomaj mjasa; jedyn je wulki, tamny małki. Muž bjerje sej wulki čwak. Žona jemu nahrabnosć porokuje: „Ja na twojim městnje bych sej skromnje mjeńši kruch wzała.“ Na to wón: „Što ha chceš? Ty jón tola maš!“
„Kral prěni bjerje.“, wě serbske přisłowo. Kak sej Hornjo- a Delnjoserbja dźěla? Před něšto lětami je tute prašenje Forum Delnja Łužica stajił. Diskusija w Serbskim domje w Choćebuzu je so po nješwarnym hroženju z Budyskeho Serbskeho domu zakónčiła. Dźěše wo próstwu, třećinu srědkow resp. wukonow institucijow na dobro delnjoserbskich potrjebow nałožić. Z reakcije sej z Budyšina wučitach, zo Delnja Łužica mjenje hač třećinu dóstawa, hewak dźě móhli tehdy ličby podać.
Kak pak tomu, zo třećinu? Wuchadźejo z njespušćomneje ličby, zo je pječa 40 000 Hornich Serbow a 20 000 Delnich Serbow, so wšo awtomatisce na poměr dwě třećinje a jedna třećina dźěli. Wot doma jenož znaju, zo smój – bratr z bratrom – na połojcu dźěliłoj: Jedyn dźěli, tamny prěni bjerje. Kóždy je so tuž zwoprědka wo sprawnosć prócował.
Přeprošenje do swěta fantazije
Mysle k dźěćacej knize „Kuzło dejmantneje soniny“
Mystiske stworjenja maja přeco něšto potajneho, wabjaceho, a wosebje dźěći su tuž přeprošene do swěta, w kotrymž so fantazija a najwšelakoriše rjane předstawy jednotliwcej njezakazuja.
Pjatnaty Stog wotbłyšćuje němsko-serbske stawizny
Pohlad do knižneje protyki Bórkowskeho domizniskeho towarstwa
Wobrazy Serbowkiwustajene
Serbam je Dorothea Šołćina z Budyšina jako spisowaćelka a wuběrna debjerka jutrownych jejkow znata. Zamóže pak tež wulkotne wobrazy molować. To pokazuje wona ze šěsć wobrazami we wustajeńcy, kotraž bu składnostnje 25lětneho wobstaća molerskeje dźěłarnje a „Mal-Café“ dekoraciskeje molerki Kerstiny Roscher na Budyskej hrodowej hasy 7. awgusta w foyeru Zhorjelskeho financneho zarjada wotewrjena. 38 twórbow wjacorych lajskich molerjow tam wustajejeja. Předstajeja krajiny, motiwy z hornjołužiskich městow, ćišna a ludźi. Bohužel pak mjena lajskich wuměłcow podate njejsu.
Babylěćo
Křesćan Handrik
ležo w židźanym saku pawka
mje miły wětřik złaha koleba
nad nosom wisace žołdźiki
so mi šibale směja
lóštnje hrabnu za nimi a
padnu znak do móško-mjechkeho
wrjosa pod wulki hrib
kołowokoło mje lute kurjatka
kiž němje do so chichotaja
mjeztym zo pilne pawki nade mnu
njemylene nowe pawčiny pletu
Hudźba jeho stajnje wobdawa
Blachowe instrumenty, death metal a słowjanske zynki z jedneje ruki
„Blachowa kista“ rěka na trochu schowanej tafličce na kromje Nowych Poršic. Tam ma instrumentytwarc Constantin Nürnberger swoju dźěłarnju. W minjenych třoch lětach je sej ju krok po kroku w bywšej bróžni dźěda a wowki wutwarił. Byrnjež hišće wšitko hotowe njebyło, hižo pilnje najwšelakoriše dźěła wukonja, nadawkowa knižka je derje pjelnjena.
„W lětnich prózdninach mějach 60 pozawnow tu. To so najprjedy raz dźiwaš, kelko ludźi w našej wokolinje na tajkim instrumenće hraje. Ale mamy we Łužicy tójšto pozawnowych chórow – štož mje wězo wjeseli –, a kóždy instrument dyrbi so prawidłownje hladać, ewentualnje wuporjedźić a hłosować. A jedna-li so wo blachowy dujerski, wězo tež polěrować. Sym wuknył, zo směš hakle potom, móžeš-li so w blachu špihelować na wašnje, zo móhł so truhać, woprawdźe wo polěrowanju rěčeć. Wšo druhe je kepsanka“, młody rjemjeslnik powěda.
Kuriozity – dalmaciske
Swoje wobkedźbowanja po puću w Chorwatskej napisał Křesćan Krawc (5)
Ja doma w interneće wšo to nańdźech, tež tu parcelu a rusku wilu, wot horjeka widźane a runje tak wid z dróhi. Štóž sej parcelu z teje a tamneje přičiny njebudźe kupić, tomu radźu z tutej adresu w interneće po Morinje-Kostanjicy so wirtuelnje do Kotorskeho zaliwa podać.
Kotor
W poslednim, najdale do hór sahacym zaliwje wotewrja so před nami Kotor, z mócnymi baštami na róžkach. Najbóle napadna je nad městom srjedźowěkowska twjerdźizna, po zwisu nahle na horu horje – kaž k horje přilěpjena.
Agilny wuměnkar so jenož za časniki njehori, ale ma nadosć druhich ...
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (20)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Hdyž rěči so wo rězniku abo pjekarju, wo molerju abo mulerju, potom móže jeho lědma něchtó hnydom jednej cyle wěstej wosobje přirjadować. Słyšiš-li pak, zo je rěč wo časnikarju – hačrunjež drje maš tež jich wjacorych –, wědźa ludźo nic jenož w Chrósćicach a wokolinje, zo powěda so wo Jürgenu Njeku.
Jastwa za čas nacionalsocialistow centralny instrument ...
Budyske wopomnišćo je z wotewrjenjom trajneje wustajeńcy „Jatba pod hokatym křižom“ dospołne. Hakle z dotal njewobkedźbowanymi stawiznami Budyskeju jastwow za čas nacionalsocializma skići so wopytowarjam wobšěrny dohlad do prawniskeje praksy rozdźělneju diktaturow. Ekspozicija drje njewotmołwja na prašenje, čehodla je móhło tak masiwnje k zranjenjam zakładnych čłowjeskich prawow dóńć, pokazuje pak jasnje přechody a puće toho wuwića.
